Türkiye-Avrupa ilişkilerinde Çavuşoğlu faktörü

ÇavuÅŸoÄŸlu resmi olarak, eski bir Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi (AKPM) baÅŸkanı sıfatıyla kendisine Onursal BaÅŸkanlık Diploma ve Madalyası verilecek olmasından ötürü Strasbourg’a geldi. Ancak, gerek Avrupa'nın doÄŸusundaki gerekse Türkiye'deki gergin gündem nedeniyle Strasbourg ziyareti olaÄŸanüstü siyasi bir çerçevede gerçekleÅŸti.

ÇavuÅŸoÄŸlu Strasbourg ziyareti sırasında Avrupa Konseyi Ä°nsan Hakları Komiseri Nils Muiznieks, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Thorbjorn Jagland, Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi (AKPM) BaÅŸkanı Anne Brasseur ve Venedik Komisyonu BaÅŸkanı Gianni Buquicchio ile ayrı ayrı görüÅŸme fırsatı buldu. Gerek Avrupa Konseyi gerekse Türk diplomatik kaynakları ÇavuÅŸoÄŸlu’nun temaslarının “samimi ve dostça bir atmosferde” gerçekleÅŸtiÄŸini söylüyor. Bu da aslında bir tesadüf sayılmaz. Zira ÇavuÅŸoÄŸlu görüÅŸtüÄŸü isimlerin hepsini yakından tanıyor, hatta kimileriyle 2003 yılına dayanan dostluÄŸu var.

'Avrupa Konseyi'nin Türkiye'deki elçisi'

ÇavuÅŸoÄŸlu’nun Strasbourg ziyareti Türkiye’nin Avrupa’yla iliÅŸkileri açısından olaÄŸanüstü önemli. Türkiye’de son aylardaki siyasi gerginlik ve baÅŸta Twitter ve YouTube yasakları olmak üzere yürütme tarafından alınan bazı kararlar, AB cephesinde olduÄŸu gibi Avrupa Konseyi kulislerinde de yankı buldu. AKPM BaÅŸkanı Anne Brasseur hafta başında Strasbourg’da düzenlediÄŸi basın toplantısında bu yasakların Avrupa Ä°nsan Hakları SözleÅŸmesi ve AKPM için olmazsa olmaz deÄŸerler olan ifade ve haberalma özgürlükleri açısından “kabul edilemez” olduÄŸunu söyledi. Seçim dönemlerinde siyasilerin davranışlarının önemli olduÄŸunu belirtip, özellikle bu dönemlerde “Avrupa’yı Avrupa yapan deÄŸerleri çiÄŸnemekten kaçınmaları” telkininde bulundu.

Brasseur, AKPM'nin medya konularıyla uÄŸraÅŸan alt komisyonunun, haberalma, basın ve internet özgürlüÄŸü konularını görüÅŸmek üzere 12-13 Mayıs tarihlerinde Ä°stanbul’da toplanacağını da duyurdu. Bu toplantının Türk hükümetinin iÅŸbirliÄŸiyle düzenlenecek olmasının kendilerini “memnun ettiÄŸini” söyledi. Brasseur'ün ÇavuÅŸoÄŸlu için “Biz kendisini Avrupa Konseyi’nin Türkiye’deki elçisi olarak görüyoruz” ifadelerini de, ÇavuÅŸoÄŸlu’nun Türkiye-Avrupa iliÅŸkilerindeki önemini göstermesi bakımından not etmekte fayda var. Bundan önce Türkiye’nin hiçbir Avrupa bakanı hakkında böyle bir ifade kullanılmamıştı.

Suriye ve çözüm süreci de gündeme geldi

Türkiye'nin AKPM heyetine Ocak 2003'te dahil olan ve bu görevi 2013 yılına kadar sürdüren ÇavuÅŸoÄŸlu 2010-2012 yılları arasında da Avrupa Konseyi’nin kurulduÄŸu 1949 yılından bu yana AKPM baÅŸkanlığı görevine seçilen ilk Türk parlamenter olmuÅŸtu. 2003 yılından bu yana Avrupa siyasi kulislerinde edindiÄŸi deneyim ve dostluklar sayesinde Strasbourg temasları da sıcak bir ortamda gerçekleÅŸti. AKPM'nin bugünkü baÅŸkanı ile Avrupa konularını görüÅŸtü. Hatta görüÅŸmenin bir bölümünde Suriye konusu gündeme geldi. Türkiye’deki reform ve Kürt sorununa çözüm süreçleri de konuÅŸuldu. ÇavuÅŸoÄŸlu AKPM baÅŸkanından bu alanlarda Türkiye’yi cesaretlendirici, yapıcı destek istedi. Avrupa’dan gelecek bu tür destekler sayesinde reform sürecinin daha hızlı ilerleyeceÄŸi konusunda AKPM’deki eski dostlarını ikna etmeye çalıştı.

Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Thorbjorn ise ÇavuÅŸoÄŸlu ile yaptığı görüÅŸme sonrasında Türkiye’nin son zamanlarda gerçekleÅŸtirdiÄŸi reformları ön plana çıkarmayı yeÄŸledi. Özellikle Anayasa Mahkemesi’ne bireysel baÅŸvuru hakkının önemine deÄŸindi. Avrupa Konseyi ve Avrupa Konseyi’nin bir organı olan Avrupa Ä°nsan Hakları Mahkemesi (AÄ°HM) yüksek mahkemeye bireysel baÅŸvuru hakkının yürürlüÄŸe girmesinde önemli rol oynamışlardı.

Venedik Komisyonu ile daha sıkı işbirliği

ÇavuÅŸoÄŸlu’nun Avrupa Konseyi Ä°nsan Hakları Komiseri ve Venedik Komisyonu BaÅŸkanı ile yaptığı görüÅŸmeler de benzer atmosferde gerçekleÅŸti. Hatta ÇavuÅŸoÄŸlu anayasal reformlar konusunda Venedik Komisyonu ile daha sıki iÅŸbirliÄŸi mesajı dahi verdi. Türkiye’nin yeni AB bakanının AKPM kökenli olması Strasbourg-Ankara diyaloÄŸu açısından pozitif bir faktör. Avrupa Konseyi elbette Türkiye’deki geliÅŸmeleri yakından takip ediyor. Türkiye’de baÅŸta basın ve ifade özgürlükleri olmak üzere sorunlar olduÄŸunun da bilincinde. Bunu görmek için AÄ°HM’ye Türkiye’den yapılan baÅŸvurulara bakmak yeterli. Avrupa Konseyi, bu nedenle üyesi Türkiye'yi gerektiÄŸinde eleÅŸtiriyor da. Ancak ÇavuÅŸoÄŸlu’nu da Türk hükümeti bünyesinde Avrupa Konseyi’nin demokrasi, insan hakları ve hukuk devleti ilkelerinin taşıyıcı gücü olarak görüyor. En azından buna inanmak istiyor.

Sonuç olarak Avrupa’nın Türkiye’de ÇavuÅŸoÄŸlu’na, ÇavuÅŸoÄŸlu’nun da reformların hükümet düzeyindeki dinamosu olabilmek için Avrupa’nın yapıcı tutumuna ihtiyacı var. Türkiye'nin AB yolunda sırtını Avrupa Konseyi'ne dayaması gerekiyor. Öte yandan, ekonomik ve kurumsal krizle boÄŸuÅŸan, Ukrayna’daki soruna çözüm bulamayan, Suriye’de bocalayan Avrupa bugün bir de Türkiye ile köprüleri atma lüksüne sahip deÄŸil. Ä°stikrarlı bir Türkiye için Avrupa deÄŸerlerini Türkiye'ye taşıyacak siyasilere gereksinimi var.