Afrika bazı Asya ve Arap ülkelerinin yeni ''oyun sahası''

Büyük Asya ülkeleri 20 yıldır ekonomik olarak Afrika'da konuÅŸlanırken, eski sömürge güçleri bu kıtadaki diplomatik ve stratejik ''kaldıraç ideolojisini'' koruyor.

Yeni Afrika haritası, Çin'in özellikle Sudan'daki büyük varlığını gözler önüne seriyor. Jeopolitika uzmanı ve Cenevre Uluslararası ve Kalkınma AraÅŸtırmaları Enstitüsü'nden Philippe Hugon'ın araÅŸtırmasına göre, son yıllarda Pekin, Sudan, Cezayir, Nijerya ve Zimbabve'ye doÄŸrudan yabancı yatırımlarını artırdı.

DoÄŸu Afrika'daki diasporası aracılığıyla Hindistan da Kenya, Uganda, Güney Afrika, Maurice adaları ve Madagaskar'da varlık gösteriyor. Uzmana göre, Hindistan aynı zamanda 2004'te baÅŸlattığı ''Team 9'' isimli giriÅŸimle Burkina Faso, Çad, FildiÅŸi Kıyısı, Gana, Gine-Bissau, Ekvador Ginesi, Mali ve Senegal'de de konuÅŸlandı.

Hindistan'ın petrol ithalatının yüzde 70'i, en önemli hidrokarbür üreticilerinin de aralarında bulunduÄŸu bu ülkelerden saÄŸlanıyor. 

Paris'teki Jeopolitika Akademisi araÅŸtırmacılarından ve öÄŸretim üyelerinden, ''Japonya ve Afrika'' kitabının yazarı Marc Acardi de Saint- Paul'e göre, Japonya da Güney Afrika, Mısır, Liberya, Nijerya, Zimbabve, Kenya, Moritanya, Gabon, Angola, Gana ve Tanzanya'da güçlü varlığa sahip.

Aktif diplomasi

Kıtadaki yeni aktörler, Afrika'ya adım adım stratejisini uygulamaya geçirirken Ä°ran, Sahel kuÅŸağında aktif diplomasi yürütüyor. 

Tunus Savunma Enstitüsünden jeopolitika uzmanı Mehdi Taje, Tahran'ın özellikle Moritanya, Senegal, Mali ve Sudan'ı deÄŸerlendirdiÄŸini belirtti. Taje, bu ülkelerdeki Åžii topluluklara dayanarak, Ä°ran'ın eÄŸitim sistemini iyileÅŸtirmeye yönelik kaldıraç niteliÄŸi taşıyan bir ideoloji yürüttüÄŸü deÄŸerlendirmesinde bulundu.

Taje, daha önce DoÄŸu Afrika ve Kızıldeniz kıyısında var olan Ä°ran'ın ABD ile ''müzakere kaldıracı'' olarak artık Batı Afrika'yı ve kıtanın Atlantik tarafını da düÅŸünmeyi istediÄŸini vurguladı.

"Kara kıtada entegrasyon aracı olan aktif diplomasinin, Ä°srail'in de hedefi olduÄŸunu" belirten Taje, Ä°srail'in özellikle silah satışına bel baÄŸladığı Orta Afrika ve Nijerya'da konuÅŸlandığını söyledi. 

Taje, Ä°srail'in Burkina Faso'da tarım iÅŸbirliÄŸini geliÅŸtirmek için modern teknolojilerden yararlandığını, Ekvador Ginesi'nde ise özel güvenlik ÅŸirketleriyle faaliyet yürüttüÄŸünü vurgulayarak, bu ülkenin Batı Afrika ve Sahel bölgesine yönelidiÄŸini söyledi.

SoÄŸuk SavaÅŸ'ın aktörlerinin yeniden ortaya çıkması

Philippe Hugon'a göre, Amerikalılar Somali, Solaliland, Güney Sudan, Sahel ülkeleri ve Gine körfezinde varlık gösteriyor. 

Taje'ye göre ise ABD'nin terör, uyuÅŸturucu kaçakçılığı ve korsanlık eylemlerinin kökleÅŸmesiyle mücadele için Sao Tome ve Principe Adası'nda düzenli olarak 6. filo bulunduruyor ve kalıcı bir deniz üssü inÅŸa etme isteÄŸi söz konusu. Philippe Hugon, ABD'nin 2020'ye kadar Afrika petrolünün yüzde 25'ini ithal ederek (bugün bu oran yüzde 15) petrolü kontrol etmek ve Çin'in varlığıyla mücadele için Gine Körfezi'nde diplomatik ve askeri yöntemlerden yararlanıyor.

Farklı araÅŸtırma merkezleri tarafından yapılan uluslararası veriler, ABD'nin Mısır ve Zimbabve'ye silah satan ülkelerin başında geldiÄŸini de gösteriyor. 

SoÄŸuk SavaÅŸ'ın ikinci büyük aktörü ise Rusya. Hugon'a göre, Rusya, son yıllarda Namibya uranyumu, Angola elması ve petrolü ve Nijerya gazından pay aldı.

Taje'ye göre de Nijerya'nın Nigaz ÅŸirketi ile temmuz 2009'da 2,5 milyar dolarlık ticari ortaklık anlaÅŸması imzalayan Rus Gazprom ÅŸirketi dünyanın en büyük 7. gaz rezervine eriÅŸim saÄŸladı ve AB ülkelerini bastırdı.

Eski güçlerin geri çekilmesi ve Arap ülkeleri

Hugon'a göre, iki büyük sömürge gücü Fransa ve Ä°ngiltere, yerlerini yeni aktörlere bıraktı. Fransa, yakın tarihteki sömürgeciliÄŸe son verdiÄŸinden daha etkin ÅŸekilde '' Afrika yarışına'' katılmaktan çekiniyor. Ancak bu ülke Gabon, Dakar (Senegal), Cibuti ve Reunion adasında önceden konuÅŸlandırılmış 4 askeri üsse sahip. Fransa ayrıca Çad'daki Epervier ve FildiÅŸi Kıyısı'ndaki Licorne gibi barış operasyonlarına katılıyor, Mali ve OrtaAfrika Cumhuriyeti'nde operasyon düzenliyor.

Afrika konusunda ciddi bir politikaya sahip olmayan Ä°ngiltere ise Tony Blair'in baÅŸbakan olduÄŸu 1997'den itibaren açığını kapatmaya baÅŸladı. Hugon'a göre, Afrika'nın yeni politikası iki eksen çevresinde dönüyor. Biri, sivil toplum ve kiliseler, diÄŸeri ekonomik yardımlar. Bunlardan en fazla yarar saÄŸlayanlar, Nijerya ve Güney Afrika.

Sahel bölgesinde kısa süre önce yeniden varlığını gösteren büyük Arap ülkelerinden özellikle BirleÅŸik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan, Katar ve Libya, Somali, Senegal, Nijer, Moritanya, Eritre ve Çad'da konuÅŸlanıyor. Taje, bu ülkelerin ''ekonomik kaldıraç'', farklı eÄŸilimdeki Ä°slam kardeÅŸleriyle daha fazla iliÅŸki ve medreselere umut baÄŸlıyor.

Türkiye

Uluslararası bazı gözlemcilere göre, Türkiye, kıtada insani yardım ve kalkınmayı seçiyor. Özellikle Gabon, Nijer, Senegal, Kamerun, Sudan ve Somali'de varlık gösteren Türkiye, saÄŸlık, eÄŸitim ve kırsal kalkınma projeleri baÅŸlattı.

BaÅŸbakan Recep Tayyip ErdoÄŸan hükümetinin baÅŸlattığı bu politika, Türkiye'ye Afrika kıtasında yer edindirdi.

Birkaç yıl önce Türk analistler, diplomatlar ve gazeteciler tarafından eleÅŸtirilse de daha sonra CumhurbaÅŸkanı Abdullah Gül'ün de ifade ettiÄŸi gibi her uluslararası platformda Afrika'nın sesi olmaya gayret eden Türkiye'nin bu baÅŸarısı kabul gördü.