Saraybosna kuşatmasının 22. yıldönümü

Sırp birliklerinin 6 Nisan 1992 tarihinde, Saraybosna'yı kuÅŸatmasıyla baÅŸlayan, 100 binin üzerinde insanın akıl almaz biçimlerde öldürülmesi ve binlercesinin evlerini terk etmek zorunda kalmasıyla sonuçlanan Bosna savaşının acı izleri hala canlılığını koruyor.

Bosna Hersek'in, 1 Mart 1992'deki referandumunla bağımsız bir devlet olmasının hemen ardından, 6 Nisan 1992'de Saraybosna'nın Sırp birlikler tarafından kuÅŸatılması, 3,5 yıl süren ve geride büyük acılar ve unutulmayacak kötü hatıralar bırakan kanlı bir savaşı resmen baÅŸlattı.

Bu nedenle, Ä°kinci Dünya Savaşı'nda, 6 Nisan 1945 tarihinde Nazi Almanyası'nın iÅŸgalinden kurtulan ve o tarihten itibaren "Saraybosna Åžehir Günü'' ya da "Saraybosna'nın KurtuluÅŸ Günü" olarak kutlanan 6 Nisan, 1992 yılındaki Sırp kuÅŸatmasından sonra ''Saraybosna KuÅŸatması'nın Yıldönümü'' olarak anılmaya baÅŸlandı.

Modern tarihin en uzun kuÅŸatması olarak kabul edilen ve tam bin 425 gün süren Saraybosna kuÅŸatmasında, bin 601'i çocuk toplam 10 bin 514 kiÅŸi hayatını kaybetti.

Saraybosna'nın kuÅŸatılması ile resmen baÅŸlayan ve ülkenin dört bir yanına yayılan savaÅŸta da Kızılhaç Örgütü'nün verilerine göre, 3,5 yılda, 312 bin sivil hayatını kaybetti ve 2 milyona yakın insan evlerini terk etmek zorunda kaldı.

Kanlı savaÅŸ, 21 Kasım 1995 tarihinde, ABD'nin Ohio eyaletindeki Dayton Hava Üssü'nde, BoÅŸnak, Sırp ve Hırvat tarafların anlaÅŸması ile sona erdi. Dayton Barış AntlaÅŸması, ABD'li diplomat Richard Hallbrooke'un giriÅŸimleriyle Bosna Hersek'in ilk cumhurbaÅŸkanı merhum Aliya Ä°zzetbegoviç, eski Sırbistan Devlet BaÅŸkanı Slobodan MiloÅŸeviç ve eski Hırvatistan CumhurbaÅŸkanı Franyo Tucman tarafından paraf edildi.

Savaşın acıları tazeliğini koruyor

Öte yandan, Saraybosna'nın kuÅŸatılmasıyla baÅŸlayan ve yakın tarihin en trajik olaylarının yaÅŸanmasına neden olan Bosna savaşının üzerinden 22 geçmesine raÄŸmen acılar hala tazeliÄŸini koruyor. Ülkede, hala yeni toplu mezarlar bulunuyor ve bu mezarlardan birarada katledilen insanların cesetleri çıkarılıyor.

Son olarak, Priyedor kenti yakınlarındaki TomaÅŸitsa'da, geçen eylül ayında bulunan yeni toplu mezarda, yıllardır eÅŸi ve 6 oÄŸlunu arayan Hava Tatareviç'in, Sırplar tarafından öldürülen oÄŸullarından ikisinin cesetleri ortaya çıkarıldı. Ayrıca, toplu mezardan birarada katledilen 5 oÄŸul ve Abdullah Hegiç adlı bir babanın trajedisi ortaya çıktı.

Bununla birlikte, kirli ve acımasız soykırımın yaÅŸandığı Bosna savaşında tecavüz edilen savaÅŸ maÄŸduru kadınlar ise "savaşın kötü anılarını hergün belleklerinde yaşıyor."

Savaşın yol açtığı psikolojik travmaların üzerinden gelmeye çalışan savaÅŸ maÄŸduru kadınlar, iÅŸsizlik ve zor hayat ÅŸartlarıyla da baÅŸa çıkmaya çalışıyor. 

SavaÅŸ maÄŸduru kadınlara, savaşın ardından "en dayanılmaz gelen ÅŸey ise tecavüzcülerin bazılarının hala yargı önüne çıkarılmaması ve serbestçe dolaÅŸmaları." 

Hollanda'nın Lahey kentindeki Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi'nde (ICTY) dönemin Sırp lideri Radovan Karaciç ve Sırp general Ratko Mladiç'in yargılanmasına devam edilse de savaÅŸ maÄŸduru siviller, savaÅŸta birçok tecavüz, katliam, iÅŸkence suçuna karışmış yüzlerce kiÅŸinin bugün hala serbestçe dolaÅŸmasından endiÅŸe duyuyor.

Dayton Barış Antlaşması

Ayrıca, savaşı sona erdiren Dayton Barış AntlaÅŸması'nın ülkeyi içine sürüklediÄŸi karmaşık yapının olumsuz etkileri de her geçen gün daha fazla gün yüzüne çıkıyor. Birbirleriyle savaÅŸan 3 etnik yapı, bu anlaÅŸmayla tek bir çatı altında, "ülkenin kurucusu" olarak görev alırken, ülkenin 3 kurucu etnik topluluktan oluÅŸması ve kendine özgü siyasi yapılanması, Bosna Hersek'i dünyanın en karışık idaresinin hüküm sürdüÄŸü devletlerden biri haline getirdi.

Ülke, topraklarının yüzde 49'unu oluÅŸturan Sırp Cumhuriyeti ile yüzde 51'ine sahip BoÅŸnak ve Hırvatlar'ın çoÄŸunluk olduÄŸu Bosna Hersek Federasyonu ve bir küçük özerk bölge (Brçko) olarak yapılandı. Bosna Hersek Federasyonu ise kendi baÅŸbakanları, parlamento baÅŸkanları ve bakanları bulunan 10 kanton ile idare edilmeye baÅŸlandı. Her birimin siyasi ve ekonomik yapılanması birbirinden farklı kurgulandı. .

Bosna Hersek'teki siyasi yapının en üst noktasında ise Avrupa BirliÄŸi (AB) tarafından atanan "Yüksek Temsilci" görev yapıyor. GeniÅŸ yetkilerle donatılmış Yüksek Temsilci, devlet baÅŸkanı baÅŸta olmak üzere bütün idarecileri görevden alma yetkisini bile elinde bulunduruyor.

Son yıllarda ülkedeki bu karışık siyasi yapının sadeleÅŸtirilmesi, baÅŸta AB ve ABD olmak üzere çeÅŸitli ülkelerce isteniyor. Ancak bu yapının deÄŸiÅŸmesine Sırplar ve Hırvatlar karşı çıkıyor. Bu yapı deÄŸiÅŸtiÄŸi takdirde ülkede söz haklarının azalacağı kaygısı taşıyan Sırplar ve Hırvatlar, mevcut yapıyla devleti devam ettirmek istiyor. Bu da her geçen gün ülkeyi daha zor bir duruma sokuyor. Bosna Hersek'in NATO ve AB üyeliÄŸine doÄŸru ilerlemesi ve ekonomik anlamda geliÅŸmesinin önündeki baÅŸlıca engel olarak da Dayton gösteriliyor.

"Eski Saraybosna'yı geri getirebilsek"

BoÅŸnaklar tarafından kurulan Bosna Hersek Cumhuriyeti Ordusu'nda (ARBÄ°H) görev yapan Sırp asıllık general Yovan Divyak, AA muhabirine yaptığı açıklamada,  ''5 ve 6 Nisan'daki barış yürüyüÅŸleri, Bosna Hersek için umut idi. Ancak bugün, 22 yıl sonra, o günkü hoÅŸgörü ve sevgi dolu yaÅŸam umutlarından çok uzağız'' dedi.

Divyak, günümüzde geçmiÅŸe saygı duyarak geleceÄŸe yönelmek isteyen insanlara engel olunmak istendiÄŸini, savaşın hemen sonrasındaki yıllara oranla, ülkede bugün daha fazla nefretin varolduÄŸunu öne sürdü. 

Divyak, ''Saraybosnalı birçok genç, bugün Banya Luka'yı ziyaret etmiyor, keza Banya Lukalılar da Saraybosna'yı. Herkes, ülkesini dahi doÄŸru dürüst gezmeden, Yunanistan'a, Ä°spanya'ya gitmek istiyor. GeçmiÅŸteki fotoÄŸraftan çok uzağız. Hiç olmasa, DoÄŸu ile Batı'nın kesiÅŸtiÄŸi Saraybosna'ya ait resmi geri getirebilsek'' ÅŸeklinde konuÅŸtu.