Sınırda yaşam savaşı

Åžansları yaver giderse omuzlarında taşıdıkları ağır yüklerle sınırı aÅŸacaklar. Bu ağır yük onlara yaklaşık 400 dolar kazandıracak. Geçimlerini saÄŸlayacak baÅŸka kapıları olmayan, çoÄŸunu Ä°ranlı Kürtlerin oluÅŸturduÄŸu kaçakçıların hayatı badirelerle dolu. Irak Kürdistan’ı tarafında Irak-Ä°ran sınırında yaÅŸam savaşı veren Kürt kaçakçılar, yüklerini sınırın öbür tarafına ulaÅŸtırabilmek için sınır muhafızlarını, mayınları ve zorlu kış ÅŸartlarını aÅŸmak zorunda. 

Rastgele ateÅŸ

Otuzlu yaÅŸlarda olan Rahman Åžahab, Ä°ran Kürdistan’ına baÄŸlı SerdeÅŸt kentinde yaşıyor. Gecenin girmesini bekleyen Åžahab, asıl deÄŸeri 500 dolar olan malları iki saat süren zorlu bir yolculuÄŸun sonunda Erbil’den kaçırmayı umuyor. Kaçırılan mallar Ä°ran’ın bölgeye yakın kentlerinde bulunan herhangi bir tacire en fazla 200 dolar karşılığında satılacak. Zorlu mücadele tehlikelerle dolu yollardan geçiyor: Ä°ran veya Irak sınır muhafızlarından birinin kurÅŸununa hedef olmak, sınırda döÅŸenmiÅŸ bir mayına basmak ya da yoÄŸun kar yağışı altında ölümle sonuçlanacak baÅŸka bir tehlikeye maruz kalmak bu yolculuÄŸun bir parçası.

Al Jazeera’ya konuÅŸan Åžahab, “Irak tarafından korkmuyoruz çünkü ateÅŸ etmezler bize. Ancak bazen kaçırmaya çalıştığımız mallara el koyarlar. Bu olay da nadiren oluyor. Çünkü bizim Irak Kürdistanı’nda kat ettiÄŸimiz mesafe, bir kilometreyi geçmeyecek kadar kısa. Asıl tehlike Ä°ran sınırında baÅŸlıyor. Orada sınır muhafızlarının gözünde hayatımızın bir kıymeti yok. Sınır güvenliÄŸi gerekçesiyle Ä°ran'a baÄŸlı Kürt Bezak sınır koruma muhafızları üzerimize rastgele ateÅŸ açarlar” diyor.

“Ä°ÅŸsizlikten kaçış”

Åžahab ve arkadaÅŸları bir süre önce Ä°ran sınır muhafızları tarafından kurulan bir tuzaÄŸa düÅŸtü. Åžahab’ın arkadaÅŸlarından biri düÅŸtükleri tuzakta ağır yaralandı ve kısa bir zaman içinde hayatını kaybetti.

BaÅŸka bir kaçakçı olan Nadir Kerimi’ye göre ise bu zorlu mesleÄŸin kazanç açısından hiçbir getirisi yok ancak yine de "iÅŸsizlikten bir kaçış". 

Kerimi, "kaçakçılığın kazancı ne kadar olursa olsun kaçakçı yakalandığı an tüm kazancını kaybeder" diyor. Ä°ran'a alkollü içecekler ve bazı özel kanalların yayınlarının izlenebilmesini saÄŸlayan televizyon uydusu gibi yasaklı malları taşıdıklarını söyleyen Kerimi, yakalandıklarında iki nedenden ötürü cezalandırıldıklaırnı belirtiyor: "birincisi yasak eÅŸyaların ülkeye sokulması, ikincisi ise kaçakçılık suçunun kendisi”. 

Ä°nsan hakları örgütleri, sınır kaçakçılığını gündemde tutuyor ve kaçakçılara yönelik iÅŸlenen insan hakları ihlallerini sıkça vurguluyor. Bu örgütler, Ä°ran-Irak sınırında yaÅŸanan kaçakçılık olaylarında ölen, yaralanan veya gözaltına alınanların sayısının ise tam olarak belirleyemediklerini ifade ediyor.

İnsan hakları aktivisti: Salar Garip. [Al Jazeera]

Al Jazeera’ya konuÅŸan Ä°nsan Hakları Aktivisti Salar Garip, “devletin asıl görevi vatandaşını yargılamaktan önce ona iÅŸ imkanları sunmaktır” diyor. Garip’e göre, sınır muhafızlarının hedef gözetmeksizin silahsız insanlara ateÅŸ etmesi yasal deÄŸil. Sadece kaçırdığı mallara el koyar, ya para cezasına çarptırır ya da ülke kanunlarına göre uyuÅŸturucu madde taşıyorsa hapis cezasına mahkûm edilir.

Kaçakçılara iÅŸverenlere göre, kaçakçılar genellikle Ä°ran’daki fiyatlarına oranla Irak Kürdistanı’nda daha ucuza satın almış oldukları çay, ÅŸeker ve yaÄŸ gibi gıda maddeleri taşıyorlar. Kaçakçılar bazen bu malları katırlara yükleyerek sınırı geçiyorlar, bazen ise araçlarla tehlikeli yollardan geçerek Ä°ran'ın farklı kentlerindeki pazarlara taşıyorlar.