Mısır'da referandum izlenimleri

Mısır’da devrik lider Hüsnü Mübarek'in halk ayaklanmasıyla görevini bıraktığı 25 Ocak devriminin ardından seçim, referandum ve oy kelimeleri halkın literatüründe yer bulmaya baÅŸladı.

 Mısır’da bugün anayasa referandumu olduÄŸunu bir yerlerden duymadıysanız, hafta içine denk gelen, devlet dairelerinin çalıştığı bir zamanda, akan olaÄŸan sabah trafiÄŸine de bakarak ilk bakışta normal bir gün olduÄŸunu zannedersiniz.

Bu normal durum ana yollar ve meydanlardaki büyük bilbordlarda "Anayasaya Evet" yazıları ve Savunma Bakanı Abdulfettah Es-Sisi posterleriyle, trafikte marÅŸların çalındığı ve içerisindekiler tarafından oy kullanmaya davet edildiÄŸiniz araçları görünce deÄŸiÅŸiyor. Bir anda farklı bir gün yaÅŸadığınızın farkına varıyorsunuz.

Referandum ya da halk oylamasına Araplar "Ä°stifta" diyor. Yani fetva istemek, bir konuda olur ya da olmaz cevabı almak anlamına gelen biraz dini içerikli sözcük zamanla siyaset diline yerleÅŸmiÅŸ. 

- Seçim merkezleri

Tüm dünyada olduÄŸu gibi Mısır’da da en uygun oy verme merkezleri olduÄŸu için okullarda eÄŸitime ara verildi. Yarıyıl sınavlarının birkaç gün ertelenmesine neden olan bu durum ilköÄŸretime devam eden öÄŸrencileri oldukça memnun etmiÅŸ gözüküyor.

Ordunun yaklaşık 3'te birinin referandumun güvenliÄŸi için seferber edilmesi bazı bölgelerde ÅŸaÅŸkınlık verecek derecede abartıldığı izlenimi veriyor. Bazı seçim merkezlerinin önüne geldiÄŸinizde acaba burası askeri kışla mı, komando eÄŸitim merkezi mi diye sormaktan kendinizi alamıyorsunuz. Oy verme iÅŸlemi yapılan binaların giriÅŸine yerleÅŸtirilmiÅŸ kum torbaları ardında duran asker ve polisten oluÅŸan kalabalık güvenlik güçlerinin halkın bazısında ürperten bir endiÅŸe, bazılarına ise göÄŸüsleri kabartan bir güven verdiÄŸi hissediliyor.

Referandumun ilk gününde katılım oranlarıyla ilgili farklı görüÅŸler ortaya atılsa da ilk günün verdiÄŸi heyecandan olsa gerek, birçok yerde ikinci gün katılımın düÅŸük seviyede olduÄŸu gözleniyor. Bu nedenle bazı seçim merkezlerinin önünde duran güvenlik güçlerini, siftah yapmak için müÅŸteri bekleyen esnafa benzetiyorsunuz.

Ä°çeride herÅŸey olması gerektiÄŸi gibi, hakimlerin gözetiminde ÅŸeffaf oy sandıklarına zarfınızı bırakıyorsunuz. Ardından  parmağınızı daldırdığınız kırmızı mürekkeb hokkasıyla oy verme iÅŸlemi sona eriyor.

- Kadınlar ve Hıristiyanlar

Seçim merkezlerindeki en belirgin seçmen profilini kadınlar ve Hıristiyanlar'ın oluÅŸturduÄŸu görülüyor. Bunların yanında "Nasır ve Sedat dönemi savaÅŸları ve Mısır'ın OrtadoÄŸu'nun abisi olma öyküleriyle büyümüÅŸ" orta yaÅŸ üzeri olanlar geliyor." Genç kesimin referandumla pek iÅŸi olmaz" diyor bir delikanlı.

Sevinç ve neÅŸelerinden zılgıt çeken kadınların düÄŸün dernek havasına kapılmalarını birçok seçim merkezinde çalan vatan türküleri, marÅŸlar, 3 Temmuz’da bestelenip hit olan “Ellere SaÄŸlık” ÅŸarkılarını duyunca anlıyorsunuz...  

Kadınlı erkekli en büyük katılım payı bu referandum da hiç ÅŸüphesiz Mısır Kıpti Kilisesi'ne ait. En üst düzeydeki açıklamalar ve kiliselerde yapıldığı dile getirilen katılıma teÅŸvik faaliyetleriyle büyük referanduma katılım oranlarına ciddi katkı saÄŸladıkları gözleniyor. 

Bir de hoparlörlü araçlarla sandıklara adam taşıyan Mübarek döneminin güçlü uzantıları olarak bilinen Mısırlıların "Fulül" olarak adlandırdığı güç sahiplerinin finanse ettiÄŸi çalışmalar dikkati çekiyor bazı yerlerde. Bunların kim olduÄŸunu sorduÄŸunuz da durumdan memnun olmadığı belli olan biri hafiften çekinerek baÅŸ parmağıyla iÅŸaret parmağını birbirine sürterek size iÅŸaret diliyle bir ÅŸey anlatmak istiyor.

- Müslüman mahallesinde salyangoz satmanın referandumcası

 Normalde tüm seçimlerde yasak olsa da kuyrukta insanlar birbirleriyle konuÅŸur tartışır, görüÅŸlerini birbirleriyle paylaşır. Çok renklilik tehammül, hoÅŸgörü böyle bir zamanda biraz daha kendini belli eder. Ancak hayır diyenlere tahammülün olmadığı hatta bazı mizah yazarlarınca “Erkeksen hayır de” ÅŸeklinde ifadeleri birçokları kendi içinde yaşıyor.

GörüÅŸünüz evet ise bunda bir mahzur yok ancak hayıra karşı bir meylinizin olduÄŸu anlaşılacak olursa en iyi halde tartaklanmayacaksanız da hakarete ya da ötekileÅŸtirmeye maruz kalmayla karşı karşıyasınız. 

"Ä°stikrar için burdayız, daha güzel bir Mısır istiyoruz. Yeter, çok yorulduk" diyenler seçim kuyruklarında sıralarını bekliyor. Bir ümit düÅŸüncesiyle suların durulmasını arzuluyor en tabii hakları olarak. Hatta birçokları referandumla Sisi’yi özdeÅŸleÅŸtirmiÅŸ durumda. Yani referanduma evet demek Sisi’yi CumhurbaÅŸkanı olarak görmek istemek anlamına geliyor.

- Üç Dokuzlu seçim sonuçları dönemi

Mübarek ve öncesi dönemlerini yaÅŸayanlar, üç dokuzlu seçim sonuçları diye bilinen Sedat döneminde yapılan bir referendumun sonuçlarının henüz sandıklar kapanmadan, çıkan akÅŸam gazetelerinde 99,9 lu baÅŸarı manÅŸetlerini hatırlatıyor kahve sohbetinde. Benzer dönemlerin çok uzak olmadığı vurgulanıyor. Her halükarda sonuçlardan kimsenin bir ÅŸüphesi yok, ÅŸimdilik bilinmeyen kaç dokuzlu olacağı.

-Yaptıkları zıt olsa da hedefleri aynı

Bazı yerlerde oy sırasını bekleyenlerin oluÅŸturduÄŸu kalabalık kuyruklara vatani görev, istikrar isteÄŸi algısı hakim olurken, seçimi boykot edenlerin oluÅŸturduÄŸu insan zincirlerinde de aynı duygu ve hedeflerle caddelerde protesto gösterileri yapılıyor. 

Aslında 30 Haziranla baÅŸlayan Mursi ve meÅŸruiyete destek gösterileri, geliÅŸmelerle Rabia baskınına protestolara, ardından hükümet kararları ve anayasa çalışmalarıyla birlikte bu günlere kadar gelen yürüyüÅŸler, oturma eylemleri ülke genelinde bir gün dahi dur durak demeden devam etti. 

Referandum tarihinin belirlenmesinden bu yana Darbeyi Ret ve MeÅŸruiyete Destek için Ulusal Ä°ttifak hareketinin çaÄŸrılarıyla boykot ve darbe karşıtı gösteriler düzenleniyor. Referandum günlerinde de aynı hız ve hırsla kadın erkek düzenlenen anayasayı boykot gösterileri küçümsenmeyecek kalabalıklarla ülkenin güneyinden kuzeyine tüm kentlerinde hala sürdürülüyor.

Ancak birinde oluÅŸturulan kuyruÄŸa saygı duyan, durmanızdan sıkılmayan güvenlik güçleri, diÄŸerinde ise dağılmanız için müdahalede bulunuyor. 

 - Medya ve din

Medya tüm varlığıyla referanduma katılımın olabildiÄŸince çok olması için mücadele veriyor. Televizyon kanalları, radyolar farklı renkleriyle gazeteler halkın referanduma katılımını artırmak için uÄŸraşıyor. Bazı gazetelerde bu gün verilen baÅŸlıklarda artık referandumla meÅŸruiyet tam olarak kazanılmış oldu anlamında "Seçim kuyrukları, 30 Haziran'a anayasal meÅŸruiyet bahÅŸetti" baÅŸlıkları attı.

Referanduma katılım ve Evet oyu kullanma çabaları boykot çaÄŸrısı yapanları ötekileÅŸtiren, çoÄŸu zamanda terörize eden söylemlerle destekleniyor.

ÇeÅŸitli mahfillerde Müslüman ve Hıristiyan din adamlarının açıklamalarıyla desteklenen anayasa ve referanduma katılım görevi dini bir vecibe olarak yansıtıldı.

Nur Partisi Selefileri bu anayasada Ä°slam hukukuna bir aykırılık yoktur temasını düzenlediÄŸi toplantılarda kendilerine yakın olan kesimlere aktarmaya çalışıyor.  Hatta bunun için konuyu enine boyuna açıklayan kitapçıklar dağıtılıyor. 

Referandum sonrası için insanların bir kısmı güven ve istikrarın geri geleceÄŸi, artık kazanılan anayasal meÅŸruiyetle ayakların yere çok daha saÄŸlam basılacağı düÅŸüncesinde iken, diÄŸer bir kısım ise anayasal meÅŸruiyete karşı çıkmak anlamına gelecek olan karşıt gösterilerin sonunun geleceÄŸi kanaatinini taşıyor. 

AA