Mehmet Beyhan: İsrail’in Kafkasya ve Orta Asya Faaliyetleri

Sovyetler BirliÄŸi çöktükten sonra, Ä°srail’in Kafkasya ve Orta Asya ülkelerinde uzun zamandan beri faaliyet yürüttüÄŸünü biliyoruz. CoÄŸrafi olarak Orta Asya’dan uzak olmasına raÄŸmen, Ä°srail’in bölgedeki faaliyetlerini giderek artması dikkat çekicidir.

Ä°srail’in Kafkasya ve Orta Asya’ya olan ilgisi, bölgenin zengin kaynaklara ve ucuz iÅŸgücüne sahip olmasının yanı sıra, jeopolitik olarak da kendisine alan açmak istiyor. Böylece bölge ülkeleriyle kalıcı diplomatik iliÅŸkiler geliÅŸtirerek, izole bir ülke imajını deÄŸiÅŸtirmeye çalışıyor. Ayrıca Orta Asya'daki Yahudilerin göç etme isteÄŸini azaltmayı umuyor.

Orta Asya’daki Yahudi nüfusu

Orta Asya’daki Yahudi nüfusu iki gruptan oluÅŸur. Ä°lki ‘’Buhara Yahudileri’’ diÄŸeri ‘’AÅŸkenaz’’ Yahudileri’dir. Buhara Yahudilerinin bölgedeki varlığı uzun yüzyıllara, AÅŸkenaz Yahudilerinin ise, Rus iÅŸgaline dayanır. Sovyetler BirliÄŸi’nin dağılması ve bölgenin uzun zamandan beri yaÅŸadığı sosyopolitik krizlerin ardından Orta Asya’daki Yahudi nüfusu hızla azaldı. Bazı kaynaklara göre, 2021’de Orta Asya’da 27.500 Yahudi yaşıyordu. Bugün ise, çoÄŸunluÄŸu Özbekistan’da olmak üzere Orta Asya’daki toplam Yahudi nüfusu 13.000 dolayında olduÄŸu tahmin ediliyor.

Ekonomik ve güvenlik iliÅŸkiler

Ekonomi ve güvenlik her ülkenin vazgeçilmez en temel konusudur. Ä°srail, özellikle savunma alanında Orta Asya ülkeleri için vazgeçilmez olmaya çalışmaktadır. Bu baÄŸlamda Ä°srail Meclis BaÅŸkanı Amir Ohana 8 Nisan 2025’te Kazakistan’ı ziyaret etti.

Kazakistan CumhurbaÅŸkanı Kasım Cömert Tokayev: ‘’Ä°srail ile ekonomik iÅŸ birliÄŸi, yatırım fırsatları ve ortak projeler geliÅŸtireceklerine özel önem verdiÄŸini’’ vurguladı. Toplantıda su kaynaklarının yönetimi konusunda iÅŸ birliÄŸi anlaÅŸması imzalandı. Tokayev’in Ä°srail’in bu alandaki ileri teknolojilerini övmesi dikkat çekiciydi. (9 Nisan 2025 The Astana Times)

Ä°srail sadece Kazakistan’da deÄŸil, Türkmenistan, Azerbaycan ve diÄŸer bölge ülkelerinin hepsiyle savunma baÅŸta olmak üzere çok yönlü iliÅŸki geliÅŸtiriyor. Uluslararası iliÅŸkiler açısından bir devletin diÄŸer devletlerle iliÅŸki geliÅŸtirmesi son derece normaldir. Ancak sorun ÅŸu ki Ä°srail, normal bir devlet deÄŸildir. Çünkü iliÅŸkide olduÄŸu bir ülkenin diÄŸer ülkelerle iliÅŸkilerini bozan bir özelliÄŸi vardır.

ÖrneÄŸin, Afrika BirliÄŸi üyesi olan Mısır ile Etiyopya iliÅŸkilerini sürekli geren Ä°srail’dir. Ä°srail, Etiyopya ile özel iliÅŸkilere sahiptir. Bu nedenle Baraj sorunu baÅŸta olmak üzere iki ülke iliÅŸkilerini devamlı kışkırtır. 2019’da Rönesans Barajını koruması için Etiyopya’ya füze sattı. Ä°ki ülke arasında zaten var olan kriz daha da derinleÅŸti.

Dolayısıyla Afrika ülkeleri arasında sürekli fitne çıkartan Ä°srail, Kafkasya ve Orta Asya ülkeleri arasında da çıkartabilir. Ayrıca hem Türk Devletler TeÅŸkilatının geleceÄŸi açısından hem de Müslüman Türk Devletlerinin Türkiye ile olan baÄŸlarını manipüle edebilir.

Çünkü Türk Devletleriyle her alanda güçlü iliÅŸkilere sahip bir Türkiye’nin dış politikada elini daha da güçlendirecektir. Bu da Ä°srail’i tedirgin etmektedir. Onun için Ä°srail’in Kafkasya ve Orta Asya faaliyetleri dikkatle takip edilmelidir.

MEHMET BEYHAN