Çocuk Edebiyatına Farklı Bir Bakış: Yayın Dedektifi

DEDEKTÄ°F'Ä°N HÄ°KÂYESÄ°

Dedektif hayali 2019 yılının güzel bir sonbahar günü ortaya çıktı. Çocuk kitaplarını seven, onlarla bol bol vakit geçiren bir ekibi buluÅŸturacak bir hikayenin hayaliydi bu.

Okurların tüm geliÅŸim alanlarını göz önünde bulunduran Dedektif, onları niteliÄŸi yüksek ve çocuk dostu eserlerle tanıştırmayı hedefledi. Kitapların kazanımlarını ele alırken okurlarının geliÅŸimini etkileyecek olumlu-olumsuz içerikleri de deÄŸerlendirerek çocuk edebiyatı eleÅŸtirisi alanına katkı sunmak istedi. Dedektif bu katkıyı sunabilmek için üç yıl boyunca okudu, yürüdü, eleÅŸtirdi, pinekledi, azmetti ve ÅŸimdi karşında! Çocuk edebiyatı eserlerinin iletisini, dil ve anlatımını ve görsel niteliÄŸini özgün ve eÅŸsiz ölçeÄŸi ile deÄŸerlendirmeye baÅŸladı. Hatta aradığın eseri bulabilmen için yaÅŸa, kazanıma ve muhtelif kategorilere göre filtreleme sistemi geliÅŸtirdi.

Dedektif hâlâ üyelerini haftada bir toplanmaya ve çocuk edebiyatı tartışmaya zorluyor. Tüm bunlar yetmezmiÅŸ gibi bir de Editör Okulu kurdu ve ikinci kuÅŸak editörlerini yetiÅŸtirdi. Serüvenine kaç kuÅŸakla devam edecek bilmiyoruz. BildiÄŸimiz bir ÅŸey varsa o da kiminle yola devam ediyorsa onu çocuk edebiyatı müptelası kıldığıdır.

Dedektif, çocuk edebiyatına senin baktığın yerden bakmaz. Benim baktığım yerden de… Onu özgün ve sıra dışı kılan da bu.

DEDEKTÄ°F NASIL DEÄžERLENDÄ°RÄ°YOR

Yayındedektifi, çocuk edebiyatı niteliÄŸi taşıyan her esere aynı mesafeden bakar. Bu nedenle deÄŸerlendirme yaparken yayınevini, yazarı ya da çizeri deÄŸil kendi yaklaşımını esas alır.

Dedektif, kitap deÄŸerlendirirken çocuk edebiyatının temel ilkelerini referans alarak çok yönlü bir inceleme yapmayı benimser. Ä°lk olarak, ele aldığı kitabın yaÅŸa uygunluÄŸunu belirler. Bunu tespit ederken ileti baÅŸta olmak üzere kitabın ölçüleri, görsel-metin oranı, yazı stili ve puntosu gibi hususlara dikkat eder.

Dedektif, kitapları oluÅŸturan dinamiklerin ve yapısal özelliklerin birbirinden farklı olduÄŸu düÅŸüncesiyle farklı ölçekler kullanır. Resimli kitap, az resimli kitap, resimsiz kitap ve sessiz kitap gibi görsel-metin iliÅŸkisine baÄŸlı her türü, özelliklerine uyumlu olan ölçekle deÄŸerlendirir. 

Dedektif, deÄŸerlendirme esnasında kitabın iletisi, dil ve anlatımı ve görsel niteliÄŸi olmak üzere üç temel alana odaklanır. 

Ä°LETÄ° AÅžAMASI

Dedektif, ileti aÅŸamasında öncelikle kitabın temel kazanımlarını belirler. DeÄŸerlendirme yaparken kazanımların miktarına deÄŸil ne kadar nitelikli ele alındığına önem verir. 

Kitaplarda çocukların psiko-sosyal ve biliÅŸsel geliÅŸimleri ile kültürel bakış açılarını olumsuz etkileyen unsurlar varsa bunları olumsuz içerik olarak tespit eder. Dedektif, olumsuz unsurların tümünü olumsuz içerik olarak deÄŸerlendirmez.  Kitaplarda olumsuz bir unsurla karşılaÅŸtığında öncelikle "Kitapta olumsuz unsura özendirme veya teÅŸvik etme var mı? Model karakter olumsuzluÄŸu temsil ediyor mu?” gibi sorular sorar. Yazarın hikayede kurgu oluÅŸtururken çatışmalardan yararlanmasını her zaman olumsuz içerik olarak deÄŸerlendirmez bunu kurgunun doÄŸasına uygun görür. 

Kırmızı Çizgi
Dedektif, ırkçılık, ideolojileÅŸmiÅŸ cinsiyetçi yaklaşımlar, inançları ve deÄŸerleri tahfif gibi belirli propagandaları kırmızı çizgi olarak kabul eder. Bu tür propagandaların yer aldığı kitapları “kırmızı çizgi” etiketiyle dikkatinize sunar.

Büyüklere Not
Dedektif, büyüklere not kısmında kitapla ilgili özel notlarını paylaşır. Kitabın kazanımlarını ya da tespit etmiÅŸse olumsuz içeriklerin gerekçelerini bu kısımda açıklayabilir. Ayrıca kitap ile ilgili belirtilmesi gereken bir not veya etkinlik tavsiyesi varsa burada paylaşır. 

DÄ°L VE ANLATIM AÅžAMASI

Dedektif, dil ve anlatımı deÄŸerlendirme aÅŸamasında didaktiklik, akıcılık, duruluk, kurgunun sürükleyiciliÄŸi ve sıradışılık gibi birçok kriteri göz önünde bulundurur.

GÖRSEL NÄ°TELÄ°K AÅžAMASI

Dedektif, görsel nitelik deÄŸerlendirme aÅŸamasında sanatsal nitelik baÅŸta olmak üzere görsellerin özgünlüÄŸü, metinle iliÅŸkisi, yaÅŸa ve seviyeye uygunluÄŸu, hayal gücü ve görsel okuryazarlık geliÅŸimine etkisi gibi kriterleri esas alır.

https://yayindedektifi.com/