Gökhan Özcan: Patika mı, ana cadde mi?

Bir patikada yürüyormuÅŸ gibi yaÅŸamak mı, bir ana caddede yürüyormuÅŸ gibi yaÅŸamak mı?

Ana caddeler bize çok daha çeÅŸitli imkanlar ve seçenekler sunuyor gibi görünüyor ilk baÅŸta. Sürprizlere açık, daha hareketli, daha heyecan verici ÅŸeyler yaÅŸanabilir sanki orada. Öte yandan, orada yürüyen herhangi biri olmayı da içimize sindirmemiz gerekiyor. Çünkü orada bitenleri kontrol etme gücümüz yok. Bir ÅŸeyler oluyor ve biz bir ÅŸekilde o olan bitenin içinde bulunuyor, bir parçası olabiliyoruz. Ana caddede yürürken akışa kapılıp gidiyoruz daha ziyade. Zaman da hızlı akıyor ana caddede.

Patika bundan daha farklı, zamanı daha uzun ve her ÅŸeye mesafesi daha kısa... Yakından bakmaya imkan veriyor, yürüyüÅŸünüzün ritmini de siz belirleyebiliyorsunuz büyük ölçüde. Etrafta olan bitenin seyrine dalmak, ayrıntıları derinliÄŸine gözlemek, 'ÅŸey'lerin farkına varmak mümkün patikada yürürken. Sizi daha hızlı hareket etmeye, caddenin ritmine kendinizi bırakmaya zorlayan pek bir ÅŸey olmuyor orada.

Bugünün yaÅŸantısı, patikada yürümeyi güzel, ÅŸiirsel ama pratiÄŸi pek de mümkün olmayan bir hayal olarak kenarda tutmayı öneriyor bize. Buna karşılık ana caddede yürümeyi bir realite olarak kabul etmeye büyük ölçüde mecbur ediyor hepimizi. Yapay, geometrik, soÄŸuk, sınırları kalın çizgilerle çizilen parkları saymazsak, ÅŸehirde patika yok çünkü. Patikalar, ÅŸehirlerle baÄŸdaşıklık kuramayacağımız doÄŸallığı, bir yalınlığı, daha modern bir deyiÅŸle minimalizmi gerektiriyor. Åžehirlerde yaÅŸayanların hayatı bu kadar minimalize bir ölçekte yaÅŸaması, zihinsel ve duygusal olarak bu kadar yalınlaÅŸabilmesi ve yakınlaÅŸabilmesi kolay deÄŸil, hatta neredeyse imkansız.

Son yıllarda özellikle Batılı ülkelerde ilhamını daha çok DoÄŸu' yaÅŸayışlarından alan birtakım minimalist hareketler boy göstermeye baÅŸladı. Hepsi iyi niyetli ve ilgiye deÄŸer ÅŸeyler, deÄŸiÅŸimler, pratikler öneriyor. Bir geri dönüÅŸ felsefesiyle hareket ettiklerini söyleyebiliriz. Bu güzel bir ÅŸey ama toplumun geniÅŸ kesimleri bu türden önermeleri pek gerçekçi bulmuyor, hayatın kalabalıklaÅŸmasından ÅŸikayetçi olanlar da dahil olmak üzere ekseri çoÄŸunluk minimalist önermeleri romantik ve hayalci buluyor. Onlar için ÅŸehrin baÅŸtan çıkarıcılığını yansıtan caddeler çoktan vazgeçilmez hale gelmiÅŸ bile. Bunu deÄŸiÅŸtirmeye çalışmanın gereÄŸini kavramakta güçlük çekiyorlar. Bu anlayışı tahkim eden bırakılması zor alışkanlıkları da var elbette ÅŸehirde yaÅŸayanların, bunu da hesaba katmak lazım.

ÇaÄŸa büyük ölçüde hakim olan geliÅŸim mantığı, kırsaldan kente geçiÅŸi geliÅŸimin önemli bir aÅŸaması olarak görüyor. KentleÅŸme, modernleÅŸmenin vazgeçilmez bir ilkesi... Kırsala dair deÄŸerler, kentlerde temsili ve yapay bir görünümle var kılınıyor sadece. Kırsaldaki hayat, doÄŸanın seyriyle uyumlu bir 'parça' olmayı, topraÄŸa dayalı üretimi ve yaÅŸayışı; buna karşılık kentsel hayatsa sanayiye, endüstriyel olana, fabrikasyona ve her hattıyla planlanan, organize edilen, doÄŸal akışın kurgusal akışla yer deÄŸiÅŸtirdiÄŸi bir yaÅŸama biçimini öneriyor.

Bugün dünyada seçme imkanı bulunan neredeyse herkes ÅŸehirlerde yaÅŸamayı seçiyor, imkanı olmayanların da özlemi bu. Åžehre ve ÅŸehir tipi modern yaÅŸantıya itirazı olanların; yine ÅŸehirli bir kurgu içinde kendilerine minimalist alanlar açmaya çalıştığı görülüyor. Bu kadarı elbette her ÅŸeyi deÄŸiÅŸtirmeye yetmiyor. Dahası, toplumun entelektüeller de dahil hemen hiçbir kesiminde, her ÅŸeyi deÄŸiÅŸtirmenin neden gerektiÄŸi konusunda derinlikli bir düÅŸünsel gayret de yok. Bunu bir tartışma konusu olarak zihninde taşıyabilecek insan sayısı dahi çok çok sınırlı...

Peki bunca ÅŸehri inÅŸa edip, içinde vazgeçilmesi neredeyse imkansız alışkanlıklar edinerek yaÅŸarken, bir patikada yürür gibi yaÅŸamayı neden isteyelim? Neden bunca yolu yürüdükten sonra geldiÄŸimiz yerden artık neredeyse unuttuÄŸumuz bir yere geri dönelim?

Güzel sorular!

Belki bu sorulara verilebilecek makul cevabı bulmak için birlikte düÅŸünebiliriz.