Turan Kışlakçı: Tolstoy’un Müslümanlara Mektubu

Dünyaca ünlü Rus yazar Lev Nikolayeviç Tolstoy, vefatından birkaç ay önce “Teârüf-i Müslimîn” dergisine gönderdiÄŸi mektupta birçok konuya açıklık getiriyor. Kazanlı ünlü Müslüman düÅŸünür AbdurreÅŸid Ä°brahim tarafından Ä°stanbul’da neÅŸredilen “Teârüf-i Müslimîn” dergisinde yayımlanan mektupta, Tolstoy Hz. Muhammed (S.A.V.) hakkında bir kitabı kaleme aldığını ifade ediyor. 1 Eylül 1910’da derginin 12. sahifesinde yayımlanan mektup, ünlü Rus yazar Tolstoy’un Ä°slam’a bakış açısını da ortaya koyuyor.

“SavaÅŸ ve Barış”, “Anna Karenina”, “Ä°van Ä°lyiç’in Ölümü”, “Hacı Murat”, “Ä°nsan Ne ile YaÅŸar”, “Sanat Nedir?” ve “DiriliÅŸ” gibi birçok dünyaca tanınmış kitapların yazarı Tolstoy, 9 Kasım 1910’da Yasnaya Polyana’daki evini terk etmeden önce yazdığı bu son mektubunda Müslümanlara çaÄŸrıda bulunuyor. 20 Kasım 1910’da hayata gözlerini yuman bu büyük düÅŸünür, Hindistanlı Müslüman yazar Abdullah el-Sühreverdi’nin Ä°ngilizce olarak basılan “Hz. Muhammed’in Hadisleri” adlı kitabını okuduÄŸunu ve bu kitabı özetleyip Rusçaya tercüme ettiÄŸini belirtiyor. Tolstoy, derlediÄŸi ve ÅŸerh ettiÄŸi “Hz. Muhammed” adlı kitabı “Posrednik” adlı yayınevine neÅŸr için gönderdiÄŸini de kaydediyor.

Tolstoy’un Hz. Muhammed ile ilgili yazdığı bu kitap uzun yıllar, SSCB tarafından saklı tutuldu. 70 yıl sonra 1978 yılında Azerbaycan Cumhuriyeti’nin en büyük dergisi olan “Azerbaycan”da Türk asıllı bir Generalin eÅŸi olan Y. Vekilova Tolstoy’un yazdığı kitabı hem Azerbaycan Türkçesinde hem de Rus dilinde yayınlanmasına vesile olur. Tolstoy’un bu kitabı oldukça ses getirir. 1990 yılında, Sovyetler BirliÄŸi yıkıldıktan sonra, Tolstoy’un bu kitabı Moskova’da kendi dili olan Rusça’da yeniden basılır.

Tolstoy’un kitabının serencamından sonra 1910’da Ä°stanbul’da AbdürreÅŸid Ä°brahim tarafından Rusça’dan tercüme edilip Osmanlıca yayımlanan mektubuna dönersek, Tolstoy bu mektubunda bütün dinleri hurafe ve bidatlara karşı uyarıyor.

Tolstoy ÅŸunları yazıyor, “Mamafih her dine bir takım esassız tefsirler ve hayali hikayeler ehl-i din tarafından her vakit ilave olunmuÅŸ ve olunmaktadır. Bu nev taarruz ve tecavüze din-i Muhammedî dahî düçar olmuÅŸtur. Edyan (dinler) arasında en son bir din olmak hasebiyle din-i Ä°slam’da baÅŸka dinlere nisbeten resmiyetin, bidatın az olduÄŸunu da ilave ediyorum.”

Dinlerin dini dışlayan modern felsefelere karşı da dikkatli olması gerektiÄŸi uyarısında bulunan Tolstoy, bu ideolojilerin bilimsellik lafına sığındığını ancak bilim ile alakası olmayan kuru nazariyeler olduÄŸunu ve bidatlerden arınmış saf dini düÅŸüncenin bu ideolojilere karşı mücadele edebileceÄŸini dile getiriyor.

Tolstoy mektubunda ÅŸunları not düÅŸer, “Binaen-aleyh müntesibin-i din-i Ä°slam, baÅŸkalar gibi Tabiiyun’un gösterdiÄŸi gibi dini bir kenara atıp doÄŸrudan doÄŸruya esassız bir takım kuru laftan ibaret olup ve fennî diye tesmiye ettikleri nazariyelere kapılmayıp dinlerine sonradan ilave olunan bidadları mümkün mertebe tefrik etmeye sarf-ı gayret etmelidir.”

Hasılı kelam, bir dönemler Osmanlı coÄŸrafyasında çok ses getiren Tolstoy’un bu mektubu beraberinde “Tolstoy’un Müslüman olup olmadığı” tartışmasını gündeme getirmiÅŸtir. Sonradan Müslüman olan ve Kur’an-ı Kerim’i Rusçaya da tercüme eden Rus kadın yazar Valeriya Porohova, Tolstoy’un ömrünün son zamanlarında Ä°slam’ı kabul ettiÄŸini yazar.

Tolstoy’un Ä°slami kurallar ile defnedildiÄŸini belirten Porohova, SSCB medyasının uzun yıllar bunu Rus istihbaratı KGB’nin korkusundan gizlediÄŸini ifade eder. Porohova, Tolstoy’un mezarında Hıristiyanların sembolü olan “Haç”ın olmadığını da kaydeder. Özetle, tartışmanın konusu nereye giderse gitsin “Teârüf-i Müslimîn” dergisinde yayımlanan mektup, Tolstoy’un “Hz. Muhammed” ile ilgili kitabın kendisine ait olduÄŸunun resmen kanıtıdır.

NOT: Tolstoy’un mektubunu bulmama vesile olan Mevlana Mehmet Çelik’e müteÅŸekkirim...

Kaynak: Ä°stiklal Gazetesi