Ukrayna savaşına dair beş senaryo

Prof. Dr. Murat YeÅŸiltaÅŸ, Rusya-Ukrayna Savaşı'nın geleceÄŸine dair muhtemel senaryoları AA Analiz için kaleme aldı.

***

Rusya'nın Ukrayna'yı iÅŸgal giriÅŸimi 72. gününü doldurdu. Ancak savaşın nereye evrileceÄŸi ya da Rusya'nın nerede duracağı konusunda kesin bir sonucu varmak pek mümkün deÄŸil. Batılı kaynaklar, Rusya'nın Ukrayna'da baÅŸarısız olduÄŸuna dair kesin bir kanaate varmış görünüyorlar ve savaşın bundan sonraki aÅŸamasında Ukrayna'nın savaÅŸtan en azından yenilmeden çıkacağını varsayıyorlar. Öyle ki analizlerde oldukça iyimser bir havanın hakim olduÄŸu görülüyor ve Ukrayna'nın Rusya'ya karşı savaşı kazanacağına dair genel bir kanaat hakim.

- Batı neden Rusya'nın kaybedeceğini varsayıyor?

Bu iyimser havanın arkasında yatan birkaç nedenden bahsetmek mümkün. Birincisi Rusya'nın gerçekten savaşı istediÄŸi biçimde yönetmekte zorlanması ve askeri planlarını revize ederek, operasyonların sıklet merkezini Kiev'den Donbas bölgesine çevirmiÅŸ olması. Öte yandan baÅŸta kara unsurları olmak üzere Rusya'nın hava ve deniz unsurlarında ağır sayılabilecek kayıplar vermesi, Ukrayna'nın savaÅŸtan galip gelmese bile Rusya'yı çekilmeye zorlayabileceÄŸi yönündeki deÄŸerlendirmelerin ağırlık kazanmasına neden oluyor. Bu beklentiyi kuvvetlendiren asıl neden ise ABD, Ä°ngiltere ve diÄŸer Batılı ülkelerin Ukrayna'ya sadece kendini savunacak ölçüde deÄŸil, Rusya'nın kontrol saÄŸladığı alanlarda da operasyonel tempoyu düÅŸürecek ve Rusya'yı geri çekilmeye zorlayacak ölçekte silah yardımında bulunması. Öyle ki Rusya kayıp verdikçe Ukrayna'ya daha fazla silah yardımında bulunulması, beklentileri pekiÅŸtirmiÅŸ durumda. Rusya'nın Moskova kruvazörünü kaybetmesi sırasında ABD'nin Ukrayna'ya “istihbarat saÄŸladığını” zımnen de olsa kabul etmesi bu noktadaki beklentileri artırmış durumda.

Bütün bunlara ilaveten ABD, NATO, AB ve bir bütün olarak neredeyse Batı blokunun ağır yaptırımlarla Rus ekonomisini hedef alması, Rusya için "savaşı sürdürülebilir olmaktan çıkaracak" varsayımı, Ukrayna'nın savaÅŸtan zaferle ayrılacağı gibi hakim bir kanaatin oluÅŸmasını saÄŸlıyor. Bu nedenle Ukrayna savaşının, baÅŸta ABD olmak üzere Batılı aktörler için (farklı önceliklere sahip olsalar da) Rusya'nın hem yenilmesi hem de cezalandırılmaya devam edilerek “gücünün törpülenmesi” hedefini gerçekleÅŸtirmek için inanılmaz fırsatlar sunduÄŸu düÅŸünülüyor.

- Rusya savaşı sürdürmeye kararlı

Bütün iyimser havaya ve Rusya'nın savaÅŸta ağır kayıplar vermesine raÄŸmen mevcut manzara, Ukrayna'nın savaşı kazanmasının zor olduÄŸunu, Rusya'nın hedeflerinden ise mevcut durum dikkate alındığında, kolay kolay vazgeçmeyeceÄŸini ve maliyetlere katlanarak savaşı sürdürmeye niyetli olduÄŸunu gösteriyor. Zira SoÄŸuk SavaÅŸ sonrası Rus müdahaleciliÄŸi ve askeri doktrininin pratik uygulamalarının gösterdiÄŸi üzere, Rusya için kayıplar önemli deÄŸil; önemli olan hangi maliyetle olursa olsun savaşı sürdürerek “düÅŸmanın direncini” kırmak. Moskova'nın sık sık askeri ve siyasi hedeflerine dair yaptığı açıklamalar savaşın sürdürülmesi ihtimalinin güçlü olduÄŸunu gösteriyor.

Bu noktada karşımızda cevaplanması gereken iki soru bulunuyor: i. Savaşın bundan sonraki seyrinin nasıl ÅŸekilleneceÄŸi; ii. Rusya'nın jeopolitik hedeflerinde bir revizyona gitmek zorunda kalıp kalmayacağı. Bu iki soruyu cevaplamak için savaşın seyrine dair hangi senaryonun gerçekleÅŸebileceÄŸinin öngörülebiliyor olması gerekiyor.

- BeÅŸ senaryo

Senaryolardan ilki, Rusya'nın 9 Mayıs itibarıyla sözde askeri bir zafer ilan ederek savaşı sona erdirdiÄŸini açıklaması ve mevcut durumu yeni statüko ilan etmesi. Savaşın devam ettiÄŸi mevcut cepheler ve Rusya'nın Donbas dahil stratejik hedeflerinde tam bir kontrol saÄŸlayamamış olması bu olasılığın zayıf olduÄŸunu zaten gösteriyordu. Putin'in 9 Mayıs Zafer gününde yapmış olduÄŸu açıklamalar dikkate alınırsa, Donbas bölgesi dışında savunma pozisyonunda kalan ve son yirmi dört saatte kayda deÄŸer bir ilerleme saÄŸlayamayan Rusya'nın böylesi bir senaryoyla askeri bir zafer kazanıyor görüntüsü ortaya çıkmadı.

Ä°kinci senaryo ise Rusya'nın Donbas bölgesini tamamen kontrol altına alıncaya kadar savaşı sürdürmesi ve bu sırada kritik bölgelerini stratejik füze saldırılarıyla hedef alarak hem Ukrayna'nın savaÅŸta direnme ve Rusya'ya cevap verme kapasitesini zayıflatmak hem de Batı'nın saÄŸladığı askeri desteÄŸin lojistik olarak ulaÅŸtırılmasını imkansız hale getirmek. Bu, savaşın zaten ana cephesi haline dönüÅŸen Donbas bölgesinde Rusya'nın daha rahat ilerlemesini saÄŸlayacak ve Ukrayna ordusunun karşı-saldırı imkan ve kabiliyetlerini kısıtlayarak Donbas bölgesinde tam bir kontrol saÄŸlanmasına imkan tanıyacak bir senaryo olarak düÅŸünülebilir.

Bu noktada Rusya, Harkov'un güneydoÄŸusunu kontrol altına almak suretiyle buradaki varlığını tahkim ederek Donetks ve Luhanks oblasltlarında Rus vekillerinin tam bir kontrol saÄŸlamasını hedefleyecektir. EÄŸer Rusya bu bölgedeki askeri hedeflerine ulaÅŸabilirse bir sonraki adım, Donetsk ve Luhanks Cumhuriyetlerini "Donbas Cumhuriyeti" adı altında birleÅŸtirerek doÄŸrudan Rusya'ya baÄŸlaması ya da “yeniden bir tanıma” ile bu bölgeyi kontrol altında tutması olabilir. Donbas bölgesinin bir parçası olarak görülen Mariupol ÅŸehri tamamen ele geçirildiÄŸinde ise Rusya'nın Azak denizine kıyısı olan bütün hattı kontrol etmesi mümkün olacak ve böylece Rusya ana karası ile iÅŸgal altında bulunan Kırım'ın kara baÄŸlantısı tamamlanmış ve Ukrayna'nın Azak denizi ile irtibatı tamamen kesilmiÅŸ olacak. Son haftalarda Rus hava ve füze saldırılarının ana ÅŸablonu dikkate alındığında, Rusya'nın Donbas bölgesini tamamen kontrol altına almak için bir strateji izlediÄŸi de rahatlıkla görülebilir. Dolayısıyla önümüzdeki iki hafta içinde, Rusya'nın Donbas bölgesinde tam kontrol saÄŸlayarak savaşı sona erdirmesi birinci senaryoya göre daha güçlü bir olasılık olarak görülebilir.

- Rusya'nın jeopolitik hedefleri

Üçüncü senaryo ise Donbas bölgesinin kontrol altına alınmasını müteakip Rusya'nın yeni bir aÅŸamaya geçerek savaşın odak noktasını Odesa'yı da ele geçirecek ÅŸekilde deÄŸiÅŸtirmesidir. Rusya'nın büyük hesaplaÅŸma olarak gördüÄŸü bu nokta senaryonun ciddiyetini gösterir bir unsur olarak görülmeli. Böylece Rusya Ukrayna'yı, Karadeniz'e çıkışı olmayan “kapalı bir devlet” haline dönüÅŸtürerek sadece askeri olarak hedefine ulaÅŸmakla kalmayacak aynı zamanda jeopolitik bir kazanım da elde etmiÅŸ olacaktır. Rus kuvvetlerinin Herson, Mikolayev, Zaporizha gibi bölgelerde mevcut pozisyonlarının henüz Odesa'yı hedef alabilecek bir kapasitede olmadığını; Ukrayna kuvvetlerinin ise bu bölgelerde Rus kuvvetlerini geri çekilmeye zorlayacak bir askeri mobilizasyona sahip olduÄŸunu göstermektedir. Ancak Donbas bölgesinde ele edilecek bir sonuç Rusya'nın Odesa'yı menziline alacak yeni bir aÅŸamaya geçebileceÄŸi bir ortam oluÅŸturabilir. Söz konusu senaryonun gerçekleÅŸmesi ise ancak Rusya için önümüzdeki bir ay boyunca; savaşı nasıl sürdüreceÄŸi, Donbas'ta baÅŸarıya ulaşılıp ulaÅŸmayacağı ve Batı'nın Ukrayna'ya askeri desteÄŸinin hangi ölçekte geniÅŸleyeceÄŸine baÄŸlı olduÄŸunu belirtmekte fayda var. Batı'nın askeri desteÄŸinin artırılmasında yaÅŸanacak sıkıntılar, Ukrayna ordusunun Rus hava ve füze saldırılarıyla direncinin kırılması ve Donbas'ta elde edilecek bir "zafer", Rusya'nın bu hedefe daha rahat bir ÅŸekilde yönelmesini saÄŸlayacaktır. Bunun aksi olursa bu senaryonun gerçekleÅŸmesi düÅŸük bir olasılık olarak kalacaktır.

Dördüncü ve belki de en tehlikeli senaryo ise Rusya'nın stratejik saldırılarında bir NATO üyesi ülkeyi hedef alması ya da vekil unsurların Ukrayna içinde doÄŸrudan vurulmasıdır. Kremlin'in, Ukrayna'ya silah taşıyan unsurların hedef alınacağını yönünde yaptığı açıklama, savaşın kontrol edilmeyen bir noktaya evrilmesine neden olabilir. Öte yandan savaşın giderek hibrit bir karaktere doÄŸru evrildiÄŸi bir ortamda ve Rusya'nın ağır kayıplar vermeye devam ettiÄŸi bir sırada böylesi bir senaryonun gerçekleÅŸmesi de olasılı görünmektedir. Rusya'nın sadece 3 Mayıs tarihinde 18 farklı füze saldırısında Ukrayna'nın kritik askeri ve sivil alt yapısını hedef alması bu olasılığın ciddiye alınması gerektiÄŸini göstermektedir. ABD ve Ä°ngiltere'nin sadece silah yardımıyla kalmayıp güçlü bir istihbarat desteÄŸi saÄŸlaması, Rusya'nın kayıplarını artırdığı gibi Rus kuvvetlerinin stratejik saldırılarını da arttırmakta ve “savaşın yayılma” ihtimalini güçlendirmektedir.

- Beklentiler

Son senaryo ise Ukrayna'nın Rusya'ya kapsamlı bir cevap verecek ölçüde güç tahkimatı yaparak Rus kuvvetlerinin kontrolünde bulunan alanlarda saldırılarda bulunmasıdır. EÄŸer Ukrayna'ya yönelik silah yardımında bir yoÄŸunlaÅŸma söz konusu olur ve bu silahların ulaÅŸtırılmasında bir sorun yaÅŸanmaz ise Ukrayna'nın böyle bir cevap üretmesi mümkün olabilir. Böylesi bir ihtimali daha güçlü kılan ise ABD ve Ä°ngiltere'nin savaşın bir müddet daha devam etmesini isteyen bir görüntü vermiÅŸ olmasıdır. Böylece, istenildiÄŸi gibi Rusya'nın Ukrayna'da saldırıdan savunmaya geçeceÄŸi bir durum söz konusu olabilir ve savaşın hem ÅŸiddeti hem de kapsamı geniÅŸleyebilir. Ukrayna kuvvetlerinin böylesi bir durumda Kırım dahil Donbas bölgesine yönelik saldırıları da beklenebilir.

Yukarıda zikredilen senaryolar dikkate alındığında, ikinci ve üçüncü senaryonun gerçekleÅŸme olasılıklarının diÄŸerlerine göre daha güçlü olduÄŸu söylenebilir. Bu senaryolardan her ikisinin aralıklı olarak gerçekleÅŸmesi, bütün ağır kayıplarına raÄŸmen Rusya'nın Ukrayna savaşında istediÄŸini alması anlamına gelir ve yeni bir jeopolitik hesaplaÅŸmaya orta vadede kapı aralayabilir. Özellikle üçüncü senaryonun gerçekleÅŸmesi ise Türkiye'nin de savaÅŸ karşısındaki tutumunu yeniden gözden geçirmesini gerekli kılabilir.

***

[Prof. Dr. Murat YeÅŸiltaÅŸ, Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi]

*Makalelerdeki fikirler yazarına aittir