Sosyal Medya

Özel / Analiz Haber

Analiz: Avrupa'nın Rus gazına alternatifleri

09-03-2022 13:33

Analist Büşra Zeynep Özdemir, 'Avrupa için alternatif potansiyel tedarikçiler arasında Katar, Türkmenistan, İran ve Doğu Akdeniz gazı öne çıkıyor' dedi.



BüÅŸra Zeynep Özdemir, Avrupa'nın enerji bağımlılığını AA Analiz için kaleme aldı.
 
***
 
Rusya'nın Ukrayna iÅŸgali karşısında AB, ABD, Kanada ve BirleÅŸik Krallık, Rusya'ya çok sayıda yaptırım uygulama kararı aldı. Fakat henüz Rusya'nın enerji ihracatını hedef alan bir yaptırım bulunmuyor. AB'nin Rusya'daki mevcut rafinerilerin modernizasyonunu engelleme konusunda bir kararı bulunsa da bu, kısa vadede etkili olması beklenen bir yaptırım deÄŸil. Ancak ÅŸiddettin dozu arttıkça enerji sektörüne yönelik yaptırımların da masada bulunduÄŸu belirtiliyor.
 
Mevcut durumda AB, ABD ve müttefikleri Rusya'dan enerji ithalatını durdurma kararı alabilir veya Rusya AB, ABD ve müttefiklerine enerji ihracatını durdurma kararı alabilir. Moskova hükümeti enerji ihracatını durdurmak gibi bir niyetinin olmadığını açıkça ifade etti. Ancak Batılı ülkeler ve müttefiklerinin Rusya'yı caydırmak için önlemleri artırması Moskova'nın böyle bir karar alması yönünde etkili olabilir. Avrupa BirliÄŸi üyesi ülkeler Rusya'dan petrol, doÄŸal gaz ve kömür ithal ediyor. Rusya'dan ithal edilen petrolün toplam petrol ithalatı içindeki payı yüzde 25; doÄŸal gazın payı yüzde 47; kömürün payı ise yüzde 49. AB için üç kaynağın ithalatında da Rusya ilk sırada. 27 üyeli BirliÄŸin genel durumu bu ÅŸekilde. Ülkelerin durumu tek tek incelediÄŸinde ise tablo deÄŸiÅŸiyor.
 
- En yüksek bağımlılık DoÄŸu Avrupa ve Almanya'da
DoÄŸu Avrupa ülkelerinin önemli bir kısmı Rus gazına yüzde 100 bağımlı durumda. Çek Cumhuriyeti, Letonya, Kuzey Makedonya, Bosna Hersek ve Moldova yalnızca Rusya'dan doÄŸal gaz ithal ediyor. DiÄŸer ülkelerle kıyaslandığında ise Rusya'dan ithal ettikleri gaz miktarı oldukça az. Bu durumda bahsi geçen ülkelere gaz akışının kesilmesinden Rusya'nın fazla etkilenmeyeceÄŸi ancak tek tedarikçinin Rusya olması nedeniyle DoÄŸu Avrupa ülkelerinin zarar göreceÄŸi söylenebilir.
 
Batı Avrupa ülkelerinde ise durum biraz farklı. Almanya tüm AB'nin ithal ettiÄŸi Rus gazının üçte birinden fazlasını ithal ediyor. Bu, Almanya'nın toplam doÄŸal gaz ithalatının yüzde 55'ine eÅŸit. Norveç ve Hollanda'dan da boru hatları ile doÄŸal gaz ithal eden Almanya'nın toplam tüketimin yaklaşık yüzde 5'ini karşılayan ölçüde doÄŸal gaz üretimi de var. Ancak üretim yapılan sahalar tükenmeye yakın. 2021 yıl sonunda bitirilen Kuzey Akım 2 ile 55 milyar metreküplük ek gaz ithalatı planlandığı düÅŸünüldüÄŸünde Almanya'nın payını ciddi ölçüde artırmayı düÅŸündüÄŸü görülüyor. Ancak ocak ayında siyasi gerekçelerle Kuzey Akım 2'nin lisanslama sürecinin ekim ayına dek uzatılabileceÄŸi açıkça belirtilmiÅŸti. Ukrayna Savaşı sonrasında da sürecin resmen askıya alındığı açıklandı.
 
Rus gazı kısa vadede Almanya için ikame edilemez durumda. Norveç'ten ithal edilen gaz Norveç makamlarına göre zaten maksimum seviyede saÄŸlanıyor, daha da artırılması ÅŸu an için mümkün görünmüyor. Hollanda da en büyük doÄŸal gaz üretim sahası olan Gröningen'in üretimini çevresel nedenler gerekçesiyle 2022 ortasında bitireceÄŸini açıklamıştı. Karşılaşılan yeni durum sonrası Hollanda'da yeni sahaların keÅŸfi için çalışmalar baÅŸlatılması gündemde. Gröningen'in üretiminin artırılması da söz konusu olabilir. Ancak sahanın zaten üretim zirvesine ulaÅŸtığını ve tükenmeye yakın olduÄŸunu vurgulamak gerek. Üretimin artırılması sahanın tahmin edilenden daha önce tükenmesine neden olacaktır. Ayrıca üretiminin artırılması halinde bile Rusya'dan ithal edilen yıllık 180-200 milyar metreküplük gazın ikame edilmesi olası deÄŸil.
 
Almanya'yı diÄŸer ülkelerden ayıran bir diÄŸer özelliÄŸi yalnızca boru hatlarıyla gaz ithal etmesi; 9 AB üyesinde ve Ä°ngiltere ile Türkiye'de LNG ithalat terminalleri bulunuyor. En yüksek ithalat kapasitesi yaklaşık 70 milyar metreküple Ä°spanya'da. Ancak Ä°spanya'nın diÄŸer Avrupa ülkeleriyle gaz iletim baÄŸlantısı oldukça kısıtlı; örneÄŸin, Fransa baÄŸlantının olmadığı ülkelerden. Bu da ithal edilen gazın diÄŸer ülkelere iletilmesini engelliyor. Almanya, Hollanda'daki LNG terminallerini kullanabiliyor ancak yeterli ölçüde faydalanılamıyor. Trump döneminde ABD'nin Almanya'ya yaptığı baskılar sonucunda LNG ithalat terminali inÅŸa edilmesi gündeme gelmiÅŸ ancak finansal nedenlerle süreç askıya alınmıştı. Ukrayna Savaşı sonrası konu yeniden gündemde. Almanya, Rus gazına bağımlılığını azaltmak için yüksek kapasiteli LNG terminal(ler)i inÅŸa etmeyi yeniden planlıyor.
 
- Alternatif doÄŸal gaz tedarikçileri
AB genelinde Rus gazına bağımlılığın azaltılabilmesi için yeni tedarikçiler edinilmesi gündemde. Halihazırda doÄŸalgaz ithal edilen ülkelerden daha fazla gaz alınması da düÅŸünülüyor. En büyük ikinci LNG ihracatçısı Katar bu ülkelerden biri. Ancak BirliÄŸin uzun süredir LNG ithal ettiÄŸi Katar'ın Asya ülkeleri ile çok sayıda uzun dönemli kontratı bulunuyor. Yaptığı açıklamalarda Katar Enerji Bakanı Saad al-Kaabi de Rusya'nın ihracatını ikame edecek kadar ilave gaz temin etmelerinin kısa vadede mümkün olmadığını belirtti.
 
Türkmen gazı ise uzun süredir gündemde olan ancak çeÅŸitli siyasi ve ekonomik nedenlerle bir türlü sonuç alınamayan bir diÄŸer alternatif. Çin'in en büyük gaz tedarikçisi olan Türkmenistan ile sorunların çözülmesi durumunda TANAP ve TAP ile AB'ye Türkmen gazı gönderilebilir.
 
Ä°ran ilk akla gelen yeni alternatiflerden. Ülke sahip olduÄŸu rezervlerle küresel doÄŸal gaz rezervleri sıralamasında birinci sırada yer alıyor. Bu da Ä°ran'ın mevcut durumun çok üzerinde bir ihracat potansiyeline sahip olduÄŸu sinyalini veriyor. Ancak Ä°ran'da ciddi bir iç tüketim söz konusu; elektrik üretimi ve sanayinin yanı sıra kış aylarında önemli miktarda gaz ısınma amaçlı kullanılıyor. Bu sebeple Ä°ran'ın ilk önce kendi tüketimini regüle etmesi gerekiyor zira üretilen doÄŸal gaz, bazı yıllarda iç tüketimi bile karşılayamıyor. Devam eden nükleer müzakereler sonucunda yaptırımların kaldırılması halinde Tahran yönetiminin hızlıca yatırım alması gerek. BaÅŸta Güney Pars sahası olmak üzere çok sayıda sahada doÄŸal gaz üretimine baÅŸlanması gerekiyor. Kendi tüketimini de düzenleyen Ä°ran böylece ihraç etmek için daha fazla doÄŸal gaz ayırabilir. Fakat bunun için ortalama 5 yıl gerektiÄŸini göz önünde bulundurmak gerek.
 
AB için gündemdeki bir diÄŸer seçenek DoÄŸu Akdeniz gazı. 2000'li yılların başından bu yana Ä°srail ve Mısır'ın deniz yetki alanlarında ve GKRY'nin sözde MEB'inde keÅŸfedilen doÄŸal gaz rezervleri AB için alternatif oluÅŸturabilir. Ancak Mısır da Ä°ran'a benzer ÅŸekilde artan tüketimine ağırlık verirken sahip olduÄŸu iki sıvılaÅŸtırma terminaliyle de LNG ihraç ediyor. Mısır ayrıca yakın bir zamana dek boru hatlarıyla Ä°srail'e gaz ihraç ediyordu ancak günümüzde bu durum tersine çevrilmiÅŸ durumda ve Ä°srail ihracatçı, Mısır ise gaz ithalatçısı konumunda. Ä°srail'in Avrupa'ya da gaz ihraç etme potansiyeli söz konusu ancak en iyi ihtimalle iletilebilecek miktarın 5-10 milyar metreküp arası olabileceÄŸi tahmin ediliyor ki bu miktar da Rusya'dan ithal edilenin yaklaşık onda birine denk geliyor. Kıbrıs adası açıklarındaki rezervlerin üretime alınması ve Lübnan'ın Ä°srail ile ihtilaflı olan deniz yeki alanlarında doÄŸal gaz rezervleri keÅŸfetmesi durumunda tablo bir miktar deÄŸiÅŸebilir. Ancak Ada açıklarındaki gazın görece azlığı ve Lübnan ile Ä°srail arasındaki anlaÅŸmazlık nedeniyle açık deniz keÅŸif ihalelerinin bir türlü yapılamadığını hatırlatalım.
 
- Türkiye önemli bir rol oynayabilir
Ä°ran ve DoÄŸu Akdeniz'deki sorunların ortadan kalkması durumunda Türkiye her iki bölgedeki doÄŸal gazın Avrupa'ya iletilmesinde önemli bir rol oynayabilir. Zira Türkiye büyüyen ekonomisiyle bölgede önemli bir doÄŸal gaz tüketicisi, hayata geçirilen iÅŸ birlikleriyle de önemli bir altyapıya sahip. Halihazırda Avrupa ülkelerine Güney Gaz Koridoru ve Türkiye-Yunanistan DoÄŸal Gaz Boru Hattı ile gaz iletilmesini saÄŸlıyor. Ancak bu alternatiflerin tüm AB üyesi ülkeler için geçerli olabilmesi adına oldukça önemli bir husus var; BirliÄŸin öncelikle kendi içinde gaz iletim hatlarını entegre etmesi gerekiyor. Günümüzde hala AB tek bir doÄŸal gaz pazarı deÄŸil. Üye ülkelerin tamamı arasında gaz iletim sistemi bulunmuyor. BirliÄŸin Kırım'ın ilhakından bu yana hayata geçirmeye çalıştığı bu meseleyi Ukrayna Savaşı'ndan sonra öncelikli hale getirmesi kendi yararına görünüyor. Bu sayede üye ülkelerdeki LNG ithalat terminallerinin diÄŸer üyeler tarafından kullanılmasının önündeki engel de kaldırılabilir. Ardından alternatif gaz tedarikçileriyle görüÅŸülmesi yerinde olabilir. Zira ÅŸu durumda örneÄŸin DoÄŸu Akdeniz gazı Yunanistan ya da Ä°talya kıyılarına ulaÅŸtırılsa bile tüm üye ülkelerin bu gazdan yararlanması mümkün deÄŸil.
 
[Zeynep BüÅŸra Özdemir, SETA]
 
* Makalelerdeki fikirler yazarına aittir .

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.