Dr. Azzâm’la hasbihal

Ürdünlü akademisyen ve gazeteci Dr. Azzâm Temîmî ile uzun zamandır tanışmak ve sohbet etmek istiyordum. Nihayet geçtiÄŸimiz çarÅŸamba günü, ramazan ayında yayınlanmak üzere hazırladığı programın çekimleri için geldiÄŸi Ä°stanbul’da buluÅŸtuk. Kıymetli dostum Abdurrahman Gozum’un vesile olduÄŸu sohbetimize, BeyoÄŸlu Anadolu Ä°mam Hatip Lisesi öÄŸrencilerinden Emir Maruf Åžatır kardeÅŸim de katıldı. Biz sorduk, Dr. Azzâm anlattı. Ä°slâm coÄŸrafyasının dört bir yanına doÄŸru öÄŸretici fikrî seyahatler yaptık. Åžaşırtıcı, merak uyandırıcı, eÄŸlenceli ve hüzünlü onlarca anekdot birikti heybemizde.

Hasbihalimizden bazı baÅŸlıkları aktarmadan önce, belki kendisini tanımayan okurlarımız da olabilir diye düÅŸünerek, Dr. Azzâm’a dair kısa bir malumat vereyim:

Azzâm Sultân Temîmî, Ä°srail’e karşı cephede bizzat savaÅŸmış Filistinli bir babanın oÄŸlu olarak, 1955’te El Halîl’de dünyaya geldi. Temîmî ailesi, iÅŸgal sebebiyle hayatın giderek zorlaÅŸtığı Filistin’den Kuveyt’e göç ettiÄŸinde, Azzâm henüz 7 yaşındaydı. Liseyi bitirdikten sonra yükseköÄŸrenimine Londra’da devam eden Azzâm Temîmî, Sunderland Üniversitesi’ni bitirdi; 1998’de de Westminster Üniversitesi’nde siyaset teorisi sahasında doktorasını tamamladı. Tüm bu süreçler boyunca Ä°slâm dünyasının merkez coÄŸrafyasıyla -OrtadoÄŸu- irtibatını da koparmayan Dr. Azzâm, çoÄŸunu ÅŸahsen yakından tanıdığı Müslüman siyasetçi, fikir adamı ve kanaat önderleriyle görüÅŸmeler gerçekleÅŸtirdi. Bilahare kaleme alacağı kitaplar ve hazırlayacağı televizyon programlarında, bu tecrübenin büyük etkisi oldu. Nitekim Tunus Nahda Hareketi’nin kurucusu RâÅŸid GannûÅŸî’nin en detaylı biyografisini yazdı, Hamas hakkında belgesel niteliÄŸinde kitaplar neÅŸretti, Müslüman KardeÅŸler TeÅŸkilâtı liderleriyle hareketin tarihçesini kayıt altına aldı, Müslümanların siyaset tecrübesinin teorik boyutunu incelediÄŸi metinler yazdı. Dr. Azzâm’ın, Londra’da kuruluÅŸunda yer aldığı El Hivâr televizyonunda birbirinden önemli ÅŸahsiyetlerle yaptığı uzun mülakatlar, Ä°slâm dünyasının yakın tarihine ışık tutan birer vesika hükmündedir.

Bu özetin ardından, Dr. Azzâm Temîmî’nin yorumlarından yaptığım seçkiyi takdim edeyim:

“Araplar maalesef okumuyor. Arap halklarında okuma alışkanlığı çok zayıf. Mısır gibi bazı ülkelerde, okuma-yazma bilmeyenlerin oranı hâlâ çok yüksek.”

“Mısır’da Ä°hvân’ın durumunun, darbe öncesine göre daha da güçlendiÄŸini gözlemliyorum. Çünkü insanlar, [2012-2013 arasındaki] o kısacık iktidar sırasında Ä°hvân’a haksızlık edildiÄŸini ÅŸimdi çok daha iyi fark ediyorlar, ama seslerini yükseltemiyorlar.”

“Ä°slâm dünyasındaki siyasî hareketlerde, tek bir liderle kâim olma geleneÄŸi çok yaygın; bundan vazgeçmeli. Hepimiz ölümlüyüz. Lider ömrünü tamamladığında dava da bitiyorsa, orada bir problem var demektir.”

“Fikir adamlarının ve kanaat önderlerinin aktif siyasete girmesine karşıyım. Aktif siyaseti birileri sürdürürken, fikir adamlarımız tefekkürle ve ilimle meÅŸgul olmalı, eser vermeli, öÄŸrenci yetiÅŸtirmeli. Mesela RâÅŸid GannûÅŸî’ye siyasete ÅŸahsen hiç dâhil olmamasını ve hiçbir görev almamasını özellikle tavsiye ettim. Ne yazık ki bu tavsiyem dikkate alınmadı. Åžimdi bakın, Tunus’taki tartışmaların taraflarından birine dönüÅŸtü GannûÅŸî ve epey yıprandı. Oysa kendisi olaÄŸanüstü bir mütefekkirdir. Birçok özel sohbetimizde, onun bu yönüne ÅŸahitlik etmiÅŸimdir. Yine, Hâlid MeÅŸal, 2017’de Hamas liderliÄŸini fiilen bıraktığında, kendisine artık fikir imali ile meÅŸgul olmasını ve tecrübelerini yeni nesillere aktarmak için ilmî çalışmalar yürütmesini önerdim. Önce beni tasdik etti, sonra etrafındakilerin sürüklemesiyle yine siyasetle uÄŸraÅŸmayı sürdürdü maalesef. Keza, Ahmet DavutoÄŸlu’na da söyledim. “Siyasete girme, asla parti kurma. Ä°lim adamı ve akademisyen kimliÄŸinle Müslümanlara hizmet et” dedim. Kafa salladı, ama dinlemedi. Åžimdiki durumu malum… Yûsuf el Karadâvî, bu konuda güzel bir örnektir. 1970’lerde kendisine Ä°hvân’ın liderliÄŸi teklif edildiÄŸinde reddetti ve “Beni ilmî çalışmalarımla baÅŸ baÅŸa bırakın” dedi. Netice de çok bereketli oldu. Yüzlerce kitap, sayısız öÄŸrenci…”

“Hamas bugün iki kanattan oluÅŸuyor. Yahyâ Sinvâr’ın liderliÄŸindeki kanat, tümüyle Ä°ran’ın etkisi altına girdi. Sinvâr uzun seneler hapis yattığından, dünyanın ve bölgenin dengelerinden habersiz. Ä°ran’ın bölgesel planlarını göz ardı ederek, sırf Hamas’a yardım ediyor diye Ä°ran övgülerini abartıyor.”

“Ben Ä°slâm dünyasının ÅŸu anda içinden geçmekte olduÄŸu süreçlerden umutsuz deÄŸilim. Tarihte böyle dönemler hep olmuÅŸtur. Nasıl ‘Arap Baharı’ 2011’de bir patlama halinde yaÅŸandı ise, benzer patlamalar yine gerçekleÅŸecektir.”