Ayşe Böhürler / Osmanlı’nın hafızası…

Osmanlı arÅŸiv malzemelerinin korunmasında ve kullanılmasında kolaylık saÄŸlamaya yönelik ilk önemli teÅŸebbüs I. Abdülhamid zamanında yapılıyor. ArÅŸivcilik tarihimiz açısından en önemli adım, 1846 yılında Hazine-i Evrak’ın kurulmasına kadar uzanıyor.

Daha önce Sultanahmet’te küçük bir yapıya sıkışan koskoca imparatorluÄŸun evrakı bugün Kağıthane’de büyük bir yapının içinde muhafaza ediliyor. Sadece payitahtın deÄŸil, imparatorluÄŸun hükümran olduÄŸu tüm coÄŸrafyalara ait evrakların saklanıp, korunup, tasnif edilip, restore edildiÄŸi bu arÅŸivler 2013 yılında açılan modern ve yepyeni binasıyla bugün dünyanın en büyük arÅŸivlerinden birisi olarak bir kuruma dönüÅŸmüÅŸ durumda. Burada belgeler sadece muhafaza da edilmiyor, dijitale aktarılarak dünyanın her yerinden araÅŸtırmacıların kullanımına sunuluyor. Yaklaşık 90 milyon evrakı barındıran bina modern yapısı ve belgeye eriÅŸim imkânıyla büyük bir hizmeti de gerçekleÅŸtiriyor, ezbere tarihçilik devrini kapatıyor.

Osmanlı ArÅŸivlerinin eski binasında tasnif edilmemiÅŸ evrakın arasında tarihin izlerini bulan usta tarihçilerimiz var. Orası bir okul gibi olmuÅŸ adeta. Rahmetli Mehmet Genç arÅŸivde 40 yılını geçirdiÄŸini söylemiÅŸti. Mübahat KütükoÄŸlu, Nejat Göyünç, Ali Akyıldız, Mehmet Ä°pÅŸirli, Abdülkadir Özcan, Ä°lber Ortaylı gibi pek çok önemli tarihçi Osmanlı ArÅŸivi’ne yıllarını vererek eserlerini ortaya koymuÅŸlardı. Hem de çileli bir ÅŸekilde… Bugün tüm bunlara ulaÅŸmak çok daha kolaylaÅŸtı. Umarım önemine uygun biçimde korunan evrakıyla, binasıyla CumhurbaÅŸkanlığı Osmanlı ArÅŸivi yeni tarih çalışmalarına ışık olur. Tarih belgeyle yazılır…

Konuklarımdan sürekli medhini duyduÄŸum bu binayı ilk defa bu hafta başı (salı) ziyaret ettim. Aynı gün BirleÅŸik Arap Emirlikleri ziyaretinde CumhurbaÅŸkanlığı Devlet ArÅŸivleri BaÅŸkanlığı ile BirleÅŸik Arap Emirlikleri ArÅŸiv ve Milli Kütüphane BaÅŸkanlığı Arasında ArÅŸiv Alanında Ä°ÅŸbirliÄŸi Protokolü anlaÅŸmasını ekrandan izleyince bu binanın ve oradaki evrakın önemini yazmak istedim. BirleÅŸik Arap Emirlikleri dâhil tüm Arap ve Ä°slâm coÄŸrafyasına ait evrak da burada korunuyor. Türkiye dış politikasına dair pek çok konu için buradaki evrak kaynak teÅŸkil ediyor. 2013’te açılan bu görkemli merkezi daha önce ziyaret etmediÄŸime de hayıflandım.

Pandemide daha da zengin oldular

• Kovid 19 zenginleri daha zengin, fakirleri daha fakir yaptı. YaÅŸananlar ülke sınırlarının ötesinde küresel ekonomiyi yönetenlerin daha çok kârlarını yükseltmesine sebep oldu. Bu sözler Oxfam’ın 2022 raporunda yer alıyor. “EÅŸitsizlik Öldürür” baÅŸlıklı rapora göre, son iki yılda dünyanın en zengin on insanı varlıklarını toplamda 700 milyar dolardan 1,5 trilyon dolara çıkartırken, yaklaşık 160 milyon kiÅŸi yoksulluÄŸa sürüklendi.
• 2020’den 2022’ye en dikkat çekici artış, Tesla ve Spacex’in sahibi Elon Musk’ın servetinin 24,6 milyar dolardan, 268 milyar dolara yükselmesi. Jeff Bezos da pandemide varlığını %22 artırarak 188 milyar dolara yükseltmiÅŸ. E-ticaret üzerinden dünyanın en zengin ikinci kiÅŸisi…. Bernarda Arnault; Sephora maÄŸazaları ve Lou Vıtton’un sahibi. Neredeyse listedeki somut üretim ve ticaret yapan tek kiÅŸi. Onun da pandemi öncesinde serveti 76 milyar dolar iken 2022 de 185,4 milyar dolara çıkmış. Bill Gates servetini iki yılda 98 milyardan 134,5 miyar dolara çıkartmış. Onu Oracle’ın kurucularından Larry Ellison servetini 59 milyar dolardan 120,1 milyar dolara yükselterek takip ediyor. Google’ın kurucularından Larry Page’in serveti 50,9 milyar dolardan 119,4 milyar dolara yükselmiÅŸ, Facebook’un kurucusu Mark Zuckerberg’in ise 54,7 milyar dolardan 117,5 milyar dolara…
• Biontech’in Yönetim Kurulu BaÅŸkanı UÄŸur Åžahin ise Forbesin 2021 dolar milyarderleri listesine 4 milyar dolarlık serveti ile 727’nci sıradan girmiÅŸti. Deutsche Welle’nin haberine göre Åžahin’in serveti 2022’de 13,2 milyar dolara, sıralamadaki yeri de 161.’liÄŸe yükseldi.
• EÅŸitsizlik kâr maksimizasyonu ve aşı dağıtımı ile baÅŸlıyor, ırkçılığa maruz kalanların ve kadınların Kovid 19’dan daha çok zarar görmesi ile devam ediyor. Artık demir çelik üreticileri deÄŸil, uzay hayali satanlar ve hizmete dayalı dijital yatırımlarla orantılı iÅŸler üretenler dünyanın en zenginleri arasında. Sınırlara hatta gezegene sığmayan küresel sermaye artık devletler ile de bağımlılık iliÅŸkisini iyice kopartmış durumda. Bu ölçekte büyük bir krizin karşısında kapitalizmin dijitalleÅŸen formatı, halkların durumu, devletlerin durumu ve dünya sistemi gelecek üzerinde herkesi yeniden düÅŸündürtüyor.
• ÖÄžRENÄ°LMÄ°Åž ÇARESÄ°ZLÄ°K!
• Münih Güvenlik Konferansı bugün (18 Åžubat) toplanıyor. Konferans öncesinde yayımlanan Münih Güvenlik Raporu “ EÄŸilimi tersine çevirmek: ÖÄŸrenilmiÅŸ çaresizlikten kurtulmak” baÅŸlığını taşıyor.
• Raporda dikkat çeken “öÄŸrenilmiÅŸ çaresizlik” duygusunun küresel sorunların çözümünü de zorlaÅŸtırdığına yönelik tespit. Rapora göre, savaÅŸ endiÅŸelerini artıran krizler, doÄŸal felaketler, Kovid 19 salgını, siber saldırılar, dezenformasyon kampanyaları nedeniyle kamuoylarında endiÅŸeler artıyor. Rapor tüm bunları otokratik rejimlere demokrasi azlığına liberalizmin yara almasına baÄŸlıyor. Lakin pandeminin en zenginlerine bakarken bile meselenin ülkeler ve siyasetin ötesinde hiç sorgulanmaması tuhaf deÄŸil mi?