Divan şairi Baki'nin tercüme eseri ortaya çıktı

Eserin günümüz Türkçesiyle yayımı için çalışmalarını sürdüren Marmara Üniversitesi ÖÄŸretim Üyesi Doç. Dr. Güler DoÄŸan Averbek, sahabe Ebu Eyyub el-Ensari'den rivayet edilen hadislerin derlemesi olan eserin keÅŸif hikayesini anlattı.

Asıl adı Mahmud Abdülbaki olan ve Baki mahlasını kullanan divan ÅŸairinin 4 padiÅŸahın devrini gördüÄŸünü aktaran Averbek, "Hep hüsnükabul ile karşılanmış bir ÅŸair. Cenazesinde çok ciddi bir kalabalık Fatih Camisi'nde toplanmış. Åžiirlerindeki kudretini herkesin takdir ettiÄŸi, kabul ettiÄŸi birisi." ifadelerini kullandı.

Güler DoÄŸan Averbek, Baki'nin ÅŸairliÄŸinin yanı sıra dönemin önemli medreselerinde ders veren bir müderris ve alim olduÄŸuna da dikkati çekerek, gazel, kaside ve mersiyeleriyle meÅŸhur olsa da ÅŸairliÄŸi dışında düz yazı eserlere de imza attığını kaydetti.

Sokullu Mehmed PaÅŸa'nın isteÄŸi üzerine tercümeler yaptı

Baki'nin eldeki 3 mensur eserinin, Sadrazam Sokullu Mehmed PaÅŸa'yla baÄŸlantılı tercümeler olduÄŸuna iÅŸaret eden Averbek, sözlerini ÅŸöyle sürdürdü:

"Baki'nin ÅŸiirdeki kudreti, düz yazı eserlerde çok farklı bir ÅŸekilde karşımıza çıkıyor. Elde metni olan 3 düz yazı eseri vardı. Bunlardan biri 'Mealimü'l-Yakin' adında bir siyer, diÄŸeri 'Fezail-i Cihad', diÄŸeri de 'Fezail-i Mekke'dir. Bunların üçü de tercüme. Üçünün de mukaddimeleri hariç metinlerinin dili basit. Åžiirde ne kadar nükteyi, kelime oyunlarını seviyorsa mensur metinlerde tam tersi bir üslup benimsiyor. Baki ile ilgili en detaylı bilgiyi onun ders arkadaşı Nev'izade'nin oÄŸlu Atayi, 'Zeyl-i Åžekaik' eserinde sunar. Safha safha bize bilgi verir. Nev'izade burada 3 eserinden bahsediyor. Dördüncü eserin de içeriÄŸinden bahsediyor ama eserin adını vermiyor. Bence problem burada baÅŸlıyor."

Averbek, divan ÅŸarinin, düz yazılarında Abdulbaki imzasını attığını, bu nedenle de eserin bunca yıl gizli kalmış olabileceÄŸini vurguladı.

Arap edebiyatı tarihine iliÅŸkin çalışmaları bulunan Osman ReÅŸer'in hayatı ve yazma ticareti hakkında birkaç yıldır araÅŸtırma yaptığına iÅŸaret eden Averbek, ÅŸunları kaydetti:

"Daha önce Osman ReÅŸer'in Berlin Devlet Kütüphanesi'ne sattığı yazmaların listesini hazırladım, yayınlandı. Övgüye de mazhar oldu. Sonrasında ise Leipzig'deki ReÅŸer yazmalarını çalışmaya baÅŸladım. Oradaki yazmalar 2012-2015'te dijitale aktarıldı. Dijitale aktarım sürecinde, Arapçadan tercüme eserler müellifin adıyla girilmiÅŸ. Bizim keÅŸfettiÄŸimiz ve Baki'nin tercüme ettiÄŸi eserde, müellif adı hatalı girilmiÅŸ, eserin iç kapağına da mütercim adı Lalizade Abdülbaki olarak yazılmış, o isim bambaÅŸka birisi. Eserin esprili bir keÅŸif süreci var. Ä°stanbul Üniversitesi'nden Doç. Dr. Bünyamin AyçiçeÄŸi arkadaşımızı da bu vesileyle anacağız. Bu süreçten kitabın önsözünde bahsedeceÄŸiz. Eserin üzerine gittiÄŸimizde Türkiye'de de 2 nüshasının olduÄŸunu tespit ettik. Eserin mukaddimesinde Baki, Eyüp'te Sokullu Mehmed PaÅŸa'nın yaptırdığı medreseden, çeÅŸmeden, türbeden ve darülkurradan bahsediyor. O dönemde hayatta olan ÅŸair Abdülbaki'nin de zaten böyle bir eser yazdığı, eserinin muhtevası naklediliyor. Hatta eserin Eyüp Sultan Türbesi'nde rahle üzerinde açık durduÄŸu ve ziyaretçilerin gelip gidip bu eseri okudukları söyleniyor. Aslında eserin mevcudiyeti zaten ispatlanmış durumda. Dolayısıyla Sokullu Mehmed PaÅŸa'ya hediye edilmiÅŸ olması da bu kitabın Baki'nin eseri olduÄŸunu gösteriyor."

Güler DoÄŸan Averbek, Baki'nin eserlerinde, "Baki", "Abdulbaki", "fakir" ya da "hakir" imzalarını kullandığını, bu anlamda eserin bunca yıl gizli kalmasının çok yadırganacak bir durum olmadığını ifade etti.

Eserde, Baki'ye ait bir mukaddime de bulunuyor

Baki'nin Türk edebiyatında çok önemli bir yeri olduÄŸunun altını çizen Averbek, eserin 3 nüshasını, Leipzig Üniversitesi Kütüphanesi, Köprülü Kütüphanesi ve Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesinde tespit ettiklerinin altını çizdi.

Averbek, eseri Ä°stanbul 29 Mayıs Üniversitesi'nden Doç Dr. Arzu Atik ve BoÄŸaziçi Üniversitesi'nden Dr. GülÅŸah TaÅŸkın'la yayına hazırladıklarını ve yıl içinde yayınlamayı planladıklarını vurgulayarak, sözlerini ÅŸöyle tamamladı:

"Eserde sahabe Ebu Eyyub el-Ensari'nin Hazret-i Peygamberden naklettiÄŸi 150-200 hadis var. Nureddin el-Karafi eserinde bu hadisleri derlemiÅŸ. Baki, bu metni ve hadisleri basit bir Türkçe ile tercüme etmiÅŸ. Yani ortalama bir ÅŸahıs, türbeyi ziyarete giden biri, gerçekten o kitabı rahlede gördüyse okuyup oradan istifade etmesi mümkün. Baki'nin zaman zaman tercüme ettiÄŸi eserlere katkıda bulunduÄŸu bilinir. Bu eserde de katkısı var. Ayrıca kendine ait bir mukaddimesi var." AA