Batı medyasında Kazakistan

Milliyet gazetesi yazarı Güneri CivaoÄŸlu, Fransız Le Monde gazetesini örnek göstererek Türkiye'nin Asya'daki iki büyük güç olan Çin ve Rusya karşısındaki konumuna ve geliÅŸen uluslararası dengeye iliÅŸkin deÄŸerlendirmelere yazısında yer verdi

Gazeteci CıvaoÄŸlu'nun ‘Büyük ekranda Kazakistan' baÅŸlıklı yazısından önemli bir bölüm:

Dünkü Fransız Le Monde gazetesindeki baÅŸlık:

“Kazakistan, Türkiye ile stratejik bir yakınlaÅŸma yürütüyor...”

Haberin ilk cümlesi ise ÅŸöyle:

“Kazakistan güçlü Rus ve Çinli komÅŸularının etkisine karşı koymak için Ankara'yla giderek yakınlaÅŸmayı tercih ediyor.” Evet... Türkiye, Ukrayna ve KarabaÄŸ'dan sonra Kazakistan'la da dünya gündeminde...

Türkiye 'yeni aktör'

Dünya medyası “Kazakistan'da patlama yapan protesto gösterilerinin, LPG gazı fiyatlarında artış nedeniyle baÅŸlamasına karşın, asıl nedenlerin daha derinde olduÄŸuna” iÅŸaret ediyor.

Ä°ç siyasetteki baskı rejimi ve büyük güçlerin etki alanı çatışması eksenlerinde yorumlar yapılmakta.

Türkiye'nin ise “bu çok yönlü oyunlarda da yeni aktör olarak sahne aldığı” yazılıyor.

Rusya'nın 30 yıllık dostu Nazarbayev'i Putin'in bile kurtaramadığını gösteren karikatür.

Rusya'ya 'iÅŸtah kesici'

22 Aralık 2021'de Kazakistan “eski derebeyi (Rusya)” ile bir güvenlik anlaÅŸması imzaladı. Aynı gün Kazak parlamentosu Rusya ile “siber güvenlik, istihbarat, terörle mücadelede iÅŸ birliÄŸini” saÄŸlayacak bir belgeyi de onayladı.

Kâğıt üzerindeki anlaÅŸma “Moskova'nın Orta Asya'daki arka bahçesine dayatma stratejisini” yansıtıyor. Ancak... “Süper güç olarak görünmek ihtirasındaki” Rusya için son zamanlardaki Kazak dış politikası “iÅŸtah kesici...”

2021'de bir NATO ülkesi olan Türkiye'den “insansız hava araçları ve zırhlılar aldı.”

Dahası... ABD ile “5 yıllık askeri iÅŸ birliÄŸi anlaÅŸmasını” yeniledi. Ekim ayında NATO üyesi Ä°talya'yla da 2022'de yürürlüÄŸe girmesi öngörülen bir “askeri iÅŸ birliÄŸi anlaÅŸmasını” imzalamıştı.

Türk Devletleri TeÅŸkilatı

BaÅŸ aktörü Rusya olan “kolektif güvenlik örgütünde kurucu üye olması” Kazakistan'ın baÅŸka iliÅŸkilere girmesini engelleyemiyordu. Özellikle Türkiye'nin Orta Asya ve Kafkasya'nın 5 eski Sovyetler BirliÄŸi uydu ülkesini bir araya getirerek kurulmasında öncülük ettiÄŸi “Türk Devletleri TeÅŸkilatı” önemli.

Türkiye, 2009'da kurulmuÅŸ olan bu embriyonik örgütü canlandırmak ve geliÅŸtirmek için çaba göstermekte. Bu ülkeler Türkiye ile dil ve kültürel yakınlığa sahip. Nüfuslarının büyük çoÄŸunluÄŸu Müslüman.

Kazakistan CumhurbaÅŸkanı Tokayev Mart 2021'de yaptığı Zirve konuÅŸmasında “Hedefimiz Türk dünyasını 21. yüzyılın en önemli ekonomik, kültürel ve insani topluluklardan biri yapmaktır” demiÅŸti.

Kazak politikacı Satpayev ise “gelecekte ekonomik ittifakın kesinlikle siyasi ve askeri bir ittifaka dönüÅŸeceÄŸini” söylemiÅŸti.

Türkiye, DaÄŸlık KarabaÄŸ çatışmasında “kilit bir oyuncu olduÄŸunu” kanıtladı. Türk devletlerinin gözünde güçlü bir yeri var.

Nüfusu sadece 19 milyon olmakla beraber, Fransa'nın 5 katı yüzölçümüyle Orta Asya'nın en geniÅŸ topraklara sahip ülkesi olan Kazakistan kaygılı. “ABD'nin Afganistan'ı terk etmesinin” ardından bölgeye “Rus-Çin boÄŸucu hakimiyetinin yaklaÅŸtığını” hissediyor.

Çin ve Rusya'nın Kazakistan'a bakışı

Gerçekten Rusya BaÅŸkanı Putin, “Hiçbir zaman bir devlet olmamıştır” dediÄŸi Kazakistan'ın, aslında Rus halkının cömert bir hediyesi olarak vücut bulduÄŸunu söylüyor.

Kazakistan'ın eski Sovyet topraklarının içinde olduÄŸunu vurguluyor. Resmi Çin basını da zaman zaman Kazakistan topraklarının tarihsel olarak Çin'e ait olduÄŸunu öne süren makaleler yayımlamakta.

Ä°ÅŸte bu iki devin pençelerini ensesinde hisseden Kazakistan, ikisi arasında denge kuruyor. “ABD'yle NATO üyesi Türkiye ile iliÅŸkiler geliÅŸtirerek devreye yeni ağırlıklar” koyuyor.

“Pantürkizm” Rusya'da çığ gibi olumsuz yorumlara yol açtı. “Kazak nüfusunun yüzde 19'unun Rus olduÄŸuna” iÅŸaret ediliyor. “Kazakistan'ın Kiril alfabesini bırakarak, Latin alfabesine geçmekle arı kovanına çomak soktuÄŸunu” iddia ediyor.

Çin'in Kazakistan'a yatırımı

30 yıl önce Kazakistan bağımsızlığını kazandıktan sonra, büyük petrol ve doÄŸalgaz rezervlerini iÅŸletmek ve pazarlamak için uluslararası bir ÅŸirket kurdu. Amerikan ve Ä°ngiliz ÅŸirketlerinin ağırlıklı olduÄŸu ve Rusya'nın da yüzde 20 ortak yapıldığı bu ÅŸirket dünya devlerinden biri...

Petrol gelirleriyle Rusya gözetilirken, Çin'in Kazakistan'a yaptığı 34 milyar dolarlık yatırım da, dengenin diÄŸer kefesindeki ağırlık.

Acil yardım

Sovyetler BirliÄŸi, Ermenistan, Beyaz Rusya ve eski uydu devletlerin kurduÄŸu güvenlik anlaÅŸması gereÄŸi Kazakistan CumhurbaÅŸkanı Tokayev çığ gibi büyüyen protesto gösterilerini bastırmak için acil yardım istedi.

AnlaÅŸmanın dönem baÅŸkanı Ermenistan... Bu baÄŸlamda PaÅŸinyan “derhal bir askeri gücün gönderildiÄŸini” açıkladı. Rusya da “seçkin paraÅŸüt birliklerini yolladı.”

EÄŸer bu “acil yardım birlikleri” duruma egemen olarak, Tokayev'i kurtarırsa -her ÅŸeye raÄŸmen- hâlâ Rusya'ya baÄŸlı isimler Kazakistan iktidarında kalır.

Belki de yukarıda sıraladığım, Türkiye, ABD ve diÄŸer NATO ülkeleriyle yakınlaÅŸma nedeniyle Moskova'da kuÅŸku iÅŸaretleri çok yoÄŸunlaÅŸmışsa Tokayev de gönderilir ve Moskova'ya “amasız, ancaksız” baÄŸlı bir yeni isim Kazakistan'ın başına getirilir.

Milliyet