İran ekonomisi Viyana’ya bağlı

CumhurbaÅŸkanı Ä°brahim Reisi ve ekonomi ekibi, icraat döneminde neredeyse dört ayını geride bıraktı. BU süre zarfında Reisi’nin ekonomi politikaları göz önüne alındığında baÅŸlanan veya baÅŸlanacak politikaların teÅŸhis ve etki konusundaki zayıflığı dikkat çekiyor. Buna ilave olarak ülkenin cari durumdaki potansiyeli düÅŸünüldüÄŸünde bu politikaların etkili olamayacağı ön görülüyor.

Ä°RAM’dan Birkan Kemal Ertan’ın “Ä°ran Ekonomisi ve Viyana GörüÅŸmeleri” analizine göre:

Reisi’nin ekonomi ekibinin öne çıkan isimlerinden biri olan Ekonomi ve Maliye Bakanı Ä°hsan Handuzi, geçtiÄŸimiz günlerde Ä°ran’ın ekonomi haritasını açıklamıştı. Handuzi’nin detaylarını verdiÄŸi ekonomi haritası aslında Bakanlığın daha önce de yayımlanan hedeflerini içermektedir. Bu hedefler; yerel paraya deÄŸer kazandırılması, döviz kurundaki oynaklıkların minimize edilmesi, istikrarlı gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) verileri, kamu bütçesinde reform, finans ve bankacılık sisteminin ıslahı, vergi reformu ve ÅŸeffaflığın artırılmasından oluÅŸmaktadır. Özetle Handuzi, altını çizdiÄŸi hedefler ile üretim ve tüketim kanallarındaki engellerin minimize edilip ekonomide “istikrar ve güven” ortamı oluÅŸturularak ekonomik faaliyetlerin “kolaylaÅŸtırılmasını” planlamaktadır. Hiç ÅŸüphesiz onun planladığı bu politikalar, Devrim Rehberi’nin fikir babalığını yaptığı direniÅŸ ekonomisi doktrininin ekonomi bürokrasisine yansımış hâlidir.

DireniÅŸ ekonomisi, ülkenin kendi iç kaynakları ve ekonomi diplomasisi aracılığıyla Ä°ran’ın stratejik ortakları ile yapılan ekonomik iÅŸ birlikleri ile kalkınmasını ve geliÅŸmesini amaçlamaktadır. Bu sebeple Batı ile yapılacak herhangi bir nükleer anlaÅŸmanın ülkeye stratejik olarak hem ekonomik hem de siyasi olarak zarar vereceÄŸi öngörülmektedir. Ekonomideki; üretim, tüketim, istihdam, güven ve istikrar probleminin çözümünün de direniÅŸ ekonomisiyle olacağı düÅŸünülmektedir. Ancak tarihsel ekonomik veriler, Ä°ran’da yatırımın yaratacağı istihdamın, üretimin ve tüketimin ancak ve ancak pozitif beklentiler ile saÄŸlanacağını ve bu pozitif beklentilerin daha önce 2015 yılında imzalanan Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) veya Batı ile kurulacak pozitif iliÅŸkiler sayesinde gerçekleÅŸtiÄŸini göstermektedir.

Pozitif beklentilerin yukarıda bahsedilen deÄŸiÅŸkenlerle saÄŸlanacağı bu kadar netken Reisi hükûmeti, Viyana görüÅŸmeleri sürecinin yedinci turunda ve turdan önce adımlarını daha temkinli attı. GörüÅŸmelerden önce DışiÅŸleri Bakanlığı Sözcüsü Said Hatipzade’nin “ABD; KOEP’e dönüÅŸ için yanlış yaptığını kabul etmeli ve tüm yaptırımları kaldırmalıdır. Bunun yanında bir daha hiçbir ABD yönetiminin mevcut ÅŸartları tekrar etmeyeceÄŸinin garantisini vermelidir.” açıklaması, Ä°ran’ın tavrını net olarak ortaya koymuÅŸtur. Buna ilave olarak Reisi’nin müzakere heyeti, görüÅŸmelerde büyük ölçüde sona yaklaşılmış KOEP metninde kritik ve ciddi deÄŸiÅŸiklikler teklif etti. Bu da hiç ÅŸüphesiz Ä°ran’ın nükleer müzakerelere sil baÅŸtan devam edeceÄŸinin iÅŸareti olarak Reisi hükûmetinin tavrını ortaya koymaktadır. Reisi hükûmetinin tavrı ortadayken müzakere sürecinde olumlu geliÅŸmeler beklemek giderek zorlaÅŸmaktadır.

Ä°ran’daki ekonomik birimlerin görüÅŸmeler hakkındaki beklentileri de piyasaya yansımıştır. Eylül 2021’in başında dolar/tümen kuru yaklaşık 27.000 tümenken 6 Aralık 2021’de 30.970 tümene yaklaÅŸtı. Tümenin dolara karşı %14,3 oranında deÄŸer kaybetmesi, piyasa beklentilerinin negatif olduÄŸuna iÅŸaret ediyor. Yine aynı piyasada ABD BaÅŸkanı Joe Biden için yeÅŸil ışık yakılırken KOEP ile ilgili beklentilerin pozitif olması, dolar/tümen kurundaki düÅŸüÅŸlerle test edilmiÅŸti.

Sonuç olarak Ä°ran’ın görüÅŸmelerdeki negatif tavrı belliyken ekonomik birimlerin beklentileri negatif bölgede kalacaktır. Beklentilerin negatif olması, ülke ekonomisi için tehlike çanlarının çalacağının bir iÅŸaretidir. Buna ilave olarak bu durum, Ekonomi ve Maliye Bakanı Handuzi’nin politik hedeflerinin gerçekleÅŸmesi ihtimalini de düÅŸürmektedir. Reisi’nin Ä°ran ekonomisinin kahramanı olması için ÅŸapkasını önüne koyup düÅŸünmesi gerekiyor. Neredeyse bütün ekonomik göstergeler, Ä°ran ekonomisinin iyileÅŸmesinin olası bir nükleer anlaÅŸma veya Batı ile kurulacak pozitif iliÅŸkilerle mümkün olduÄŸunu göstermektedir. Ancak Reisi hükûmetinin de hakkını teslim etmek gerekiyor. Biden’ın yaklaşık bir senelik icraat dönemindeki baÅŸarısızlıkları, ikinci dönemde tekrardan baÅŸkan seçilmesi ihtimalini düÅŸürmekte ve Biden’ın ikinci dönem olası rakibi eski BaÅŸkan Donald Trump da yeniden aday olacağını sık sık vurgulamaktadır. Trump’ın tekrar ABD baÅŸkanı olması, Ä°ran’ın tekrar yaptırım ve ambargoya maruz kalma olasılığını artırmaktadır. ABD tarafında riskler belliyken Ä°ran’ın KOEP konusunda kendini saÄŸlama almak istemesi oldukça doÄŸal. Ancak imkânsızlıklar ve politik kısıtlar ortadayken Ä°ran’ın ve KOEP’e muhatap ülkelerin alternatif bir yol çizmesi gerekmektedir.

kaynak: https://www.ortadoguhaber.com/haber/iran-ekonomisi-viyanaya-bagli