Taliban'ın uluslararası görüşme trafiği

ABD ile Taliban arasında Åžubat 2020'de varılan barış anlaÅŸması çerçevesinde bu yıl uluslararası güçlerin Afganistan'dan geri çekilmesiyle baÅŸlayan sürecin ardından baÅŸkent Kabil'i kuÅŸatan Taliban, 15 AÄŸustos'ta CumhurbaÅŸkanı EÅŸref Gani'nin ülkeyi terk etmesi sonrası kenti çatışmasız ÅŸekilde kontrolüne almıştı.

ABD, 31 AÄŸustos'ta Afganistan'dan çekilme sürecini tamamlamıştı.

Bu süreçten önce de barış süreci görüÅŸmeleri vesilesiyle birçok ülkeyle temasta olan Taliban, yeni dönemde ülkenin dünyayla bağının devamı için görüÅŸme trafiÄŸini hızlandırdı.

BirleÅŸmiÅŸ Milletler (BM) ve Dünya SaÄŸlık Örgütü (DSÖ) yetkililerinin yanı sıra ABD, Avrupa ülkeleri ve Afganistan'a komÅŸu ülkeler baÅŸta olmak üzere birçok üst düzey yetkili Taliban yönetimiyle temas halinde.

Katar DışiÅŸleri Bakanı Åžeyh Muhammed bin Abdurrahman Al Sani, Kabil'e 12 Eylül'de yaptığı ziyarette Taliban geçici hükümetinin BaÅŸbakanı Molla Muhammed Hasan Ahund ve yeni kabine üyeleriyle bir araya geldi.

Yeni dönemin ilk günlerinde gerçekleÅŸen görüÅŸmede, iki ülke arasındaki iliÅŸkiler, Afganistan'daki son geliÅŸmeler ve kapsamlı bir hükümetin kurulması konularının ele alındığı bildirildi.

Taliban yönetimi devraldıktan sonra Kabil'i ziyaret ederek geçici hükümetle ilk görüÅŸen ülkelerden biri de Özbekistan oldu.

Özbekistan BaÅŸbakan Yardımcısı, Yatırımlar ve Dış Ticaret Bakanı Sardor Umurzakov, Taliban'ın Afganistan'da kurduÄŸu geçici hükümetin "BaÅŸbakan Yardımcısı Vekili" Abdulselam Hanefi ile iki ülkenin sınırında bulunan Tirmiz ÅŸehrinde 16 Ekim'de bir araya geldi.

Toplantıda iki ülke arasındaki ticari-ekonomik iÅŸ birliÄŸi, uluslararası yük taşımacılığı ve transit konuları ile sınır güvenliÄŸi meselelerinin ele alındığı, altyapı projelerinin hayata geçirilmesi, özellikle Surhan-Puli Humri enerji nakil hattı ile Termez-Mezar-i Åžerif-Kabul-PeÅŸaver demir yolu inÅŸaatı konularının detaylı olarak masaya yatırıldığı bildirildi.

Yeni dönemde Pakistan'dan Afganistan'a yapılan önemli bir ziyaret de Pakistan Servisler Arası Ä°stihbarat (ISI) BaÅŸkanı Korgeneral Faiz Hamid'in eylül başında Kabil'e gidiÅŸi oldu.

Taliban'ın Kabil'de bir yönetim yapısı oluÅŸturma çabaları sürerken yapılan ziyarette, Hamid'in Taliban liderleriyle son geliÅŸmeleri ele aldığı ve iki ülke arasındaki iliÅŸkilerin geleceÄŸini görüÅŸtüÄŸü bildirildi.

Ayrıca, Kabil'deki yabancı ülkelerin diplomatik temsilcileri de Taliban'la görüÅŸmelerini sürdürüyor. Afganistan'da Taliban geçici hükümetinin "DışiÅŸleri Bakan Vekili" Emirhan Muttaki, baÅŸkent Kabil'deki yabancı ülkelerin diplomatik temsilcileriyle eylül ayının sonunda düzenlenen resepsiyonda bir araya geldi.

TALÄ°BAN Ä°LE ABD YÜZY YÜZE

Afganistan'da kurulan geçici Taliban hükümetinde "Birinci BaÅŸbakan Yardımcılığı" görevini üstlenen Abdulgani Birader, önceki dönemde ABD ile Taliban arasında Åžubat 2020'de varılan barış anlaÅŸması çerçevesinde o dönem ABD DışiÅŸleri Bakanı olan Mike Pompeo'yla bir araya gelmiÅŸti. Öte yandan, Birader'in önceki ABD BaÅŸkanı Donald Trump'la yaptığı uzun telefon görüÅŸmesi de o dönem basına yansımıştı.

ABD heyeti, ülkenin Afganistan'dan tamamen çekilmesinden sonra ise Taliban ile ilk kez yüz yüze 9-10 Ekim'de Katar'da görüÅŸtü.

Taliban ve ABD heyetleri arasında Doha'da yapılan görüÅŸmeye iliÅŸkin açıklama yapan ABD DışiÅŸleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price, ABD heyetinin Katar'ın baÅŸkenti Doha'daki Taliban temsilcileriyle yaptığı görüÅŸmelerinin samimi, profesyonel ve olumlu geçtiÄŸini söyledi.

Taliban hükümeti, görüÅŸmelerde ABD'ye ekonomik ve diplomatik iliÅŸkiler içinde olmak istediklerini ilettiklerini ve Washington yönetiminin Afganistan'ın kalkınmasında etkin rol oynamasını istediklerini de dile getiriyor.

Taliban Sözcüsü Zabihullah Mücahid de Twitter'dan paylaÅŸtığı mesajda, görüÅŸmelerin samimi bir ortamda geçtiÄŸini, sorunların çözümüne yönelik iyi bir fırsat olduÄŸunu ve ihtiyaç duyulması halinde sürdürülmesi konusunda tarafların mutabık kaldığını belirtti.

GörüÅŸmeye iliÅŸkin paylaşılan "Taliban hükümetinin DışiÅŸleri Bakanlığının açıklamasında", ABD temsilcilerinin, Washington yönetiminin Afgan halkına insani yardım ulaÅŸtıracağını ve diÄŸer insani yardım kuruluÅŸlarının iÅŸlerini kolaylaÅŸtıracağını söylediÄŸi bildirildi.

Taliban ayrıca Doha'da Ä°ngiltere, Fransa, Ä°talya, Norveç, Almanya, Hindistan, BM, AB, NATO Temsilcileri ve ABD Merkezi Ä°stihbarat TeÅŸkilatı (CIA) Direktör Yardımcısı David Cohen'le de temaslarda bulundu.

Rusya, Çin ve Pakistan'ın Afganistan özel temsilcileri Taliban yönetimiyle görüÅŸtü

Rusya DışiÅŸleri Bakanlığının 22 Eylül'de yaptığı açıklamada, Rusya Devlet BaÅŸkanı Vladimir Putin’in Afganistan Özel Temsilcisi Zamir Kabulov, Pakistan'ın Afganistan Özel Temsilcisi Muhammed Sadık ve Çin'in Afganistan Özel Temsilcisi Yue Åžiaoyong'un baÅŸkent Kabil'de iki günlük resmi temaslarda bulunduÄŸu belirtildi.

Özel temsilciler, Afganistan'da geçici Taliban hükümetinin "BaÅŸbakan Vekili" Molla Muhammed Hasan, "DışiÅŸleri Bakan Vekili" Muttaki ve "Maliye Bakan Vekili" Molla Hidayetullah Bedri ile Afganistan'daki son durumu masaya yatırdı.

Öte yandan Rusya, 20 Ekim'de Afganistan meselesiyle ilgili Moskova Formatı'nda yapılacak 3. toplantıya hazırlanıyor.

Rusya DışiÅŸleri Bakanlığı yetkilileri Taliban yönetimiyle muhtelif temaslarda bulunurken, Rusya düzenlenecek toplantıya Taliban'dan heyet gelmesini beklediklerini de açıkladı.

Afganistan sorunuyla ilgili Moskova Formatındaki müzakere mekanizması 2017'de Rusya, Afganistan, Çin, Pakistan, Ä°ran ve Hindistan'ın katılımıyla oluÅŸturulmuÅŸ, 2018'de de toplantı yapılmıştı. Bu ülkelerin yetkililerinin, 20 Ekim'de düzenlenecek toplantıda da Taliban heyetiyle bir araya gelmesi öngörülüyor.

Ä°NGÄ°LÄ°ZLER AFGANÄ°STAN'DA

Ä°ngiltere de Taliban yönetimiyle temasını sürdürüyor. Ä°ngiltere BaÅŸbakanı Boris Johnson'ın Afgan GeçiÅŸinden Sorumlu Yüksek Temsilcisi Simon Gass ve Ä°ngiltere'nin Doha'daki Afganistan misyonu maslahatgüzarı Martin Longden, Taliban'la görüÅŸmek üzere 5 Ekim'de Afganistan'a gitti.

Gass ve Longden, Afganistan'da Taliban geçici hükümetinin "DışiÅŸleri Bakan Vekili" Muttaki, Taliban hükümetinin "BaÅŸbakan Yardımcı Vekili" Birader ve Taliban'ın önde gelen isimlerinden Mevlevi Abdul Salam Hanefi gibi Taliban'ın kıdemli üyeleriyle bir araya geldi.

GörüÅŸmede, Ä°ngiltere'nin Afganistan'a insani krizin üstesinden gelmesinde nasıl yardım edebileceÄŸi, ülkenin terörizm için bir kuluçka merkezi haline gelmesini önlemenin önemi ve ülkeyi terk etmek isteyenler için sürekli güvenli geçiÅŸ ihtiyacının ele alındığı duyuruldu.

GÖRÜÅžME TRAFİĞİ

Üst düzey Taliban heyetleri, Çin, Katar, Ä°ran, Özbekistan ve Türkmenistan'dan da dışiÅŸleri bakanları dahil üst düzey yetkililerle bir araya geldi.

Çin ile Taliban arasındaki yakın iliÅŸkiler bu temaslara da yansıdı. Kabil'deki Çin BüyükelçiliÄŸi, Taliban'ın Kabil'i ele geçirdikten sonra da faaliyet gösteren birkaç büyükelçilikten biri. Ancak Çin, yeni Taliban hükümetini henüz resmi olarak tanımadı.

Kırgızistan Güvenlik Konseyi BaÅŸkan Yardımcısı Taalatbek Masadıkov'un baÅŸkanlığındaki heyet, 23 Eylül'de Afganistan'a insani yardımda bulundu.

Yardımları geçici Taliban hükümetinin "Birinci BaÅŸbakan Yardımcısı" Birader'e teslim eden heyetin, Afganistan'daki siyasi durumu ve bölgedeki güvenlik meseleleri hakkında görüÅŸ alışveriÅŸinde bulunduÄŸu kaydedildi.

Afganistan'da yönetimi devralan Taliban hükümeti ile Ä°ran arasında da sınır kapıları üzerinden gerçekleÅŸen ticareti geliÅŸtirmek amacıyla 5 Ekim'de anlaÅŸma imzalandı.

Tarafları temsilen bir araya gelen heyetlerin, sınır kapıları üzerindeki ticari akışın kolaylaÅŸtırılması için birçok konuda anlaÅŸmaya vardığı bildirildi.

BM, Afganistan'daki insani durum için Taliban'la görüÅŸüyor

BirleÅŸmiÅŸ Milletler (BM), Afganistan'daki insani durumu göz önünde bulundurarak, Taliban'la uluslararası angajmana duyulan ihtiyaca dikkati çekiyor.

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'in 13 Eylül'de Ä°sviçre'nin Cenevre kentinde düzenlenen "Afganistan'daki Ä°nsani Durum" konulu uluslararası konferansta yaptığı yardım çaÄŸrısına 1 milyar doların üzerinde taahhüt yapıldı.

BM Ä°nsani Ä°ÅŸlerden Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısı ve Acil Yardım Koordinatörü Martin Griffiths, insani yardım çalışanlarının ihtiyaçlarına ve çalışma ÅŸekillerine nasıl cevap vermeleri gerektiÄŸi konusunda Taliban yönetimiyle görüÅŸmek için Kabil'e gitti.

BirleÅŸmiÅŸ Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) Genel Müdür Yardımcısı Omar Abdi, Kabil'i geçen hafta ziyaret etti. Taliban'ın EÄŸitim Bakanlığıyla görüÅŸmeler yürüten Abdi, bu görüÅŸmelerinin ardından, Taliban yönetiminin, kısa sürede ülkenin her yerinde kız çocuklarının orta dereceli okullara gitmesine izin verme konusunda açıklama yapacağını belirtti.

BM, Afganistan'daki insani duruma dikkati çekmeyi sürdürüyor. Son olarak, BM Ä°nsan Hakları Yüksek KomiserliÄŸi (BMMYK), 12 Ekim'de yaptığı açıklamayla, Afganistan'da kış mevsiminin yaklaÅŸtığına iÅŸaret ederek ihtiyaç sahiplerinin acil insani yardıma muhtaç olduÄŸuna dikkati çekti.

BM Genel Sekreteri Guterres de Taliban'a uluslararası insan hakları kapsamında yükümlülüklerini yerine getirme çaÄŸrısında bulunurken, Taliban'la temasların sürdüÄŸünü 11 Ekim'de yaptığı açıklamayla vurguladı.

Guterres, Taliban'ın kadın ve kız çocuklarına verdiÄŸi sözleri yerine getirmesi konusunda BM'nin bir planı olup olmadığı yönündeki soruya, "Taliban ile her gün temastayız. YavaÅŸ sonuç alıyoruz. Her bölgede ayrı ayrı her gün Taliban ile görüÅŸüyoruz. Kadınların hakları için her gün mücadele veriyoruz." ÅŸeklinde yanıt verdi.

BirleÅŸmiÅŸ Milletler Dünya Gıda Programı (WFP) Afganistan Temsilcisi Mary Ellen McGroarty, 6 Ekim'de Kabil'den video konferansla düzenlediÄŸi basın toplantısında ülkede ekonominin çökmek üzere olduÄŸuna, insani krizin tırmanışta olduÄŸuna dikkati çekti.

DSÖ AFGANÄ°STAN'DA

Dünya SaÄŸlık Örgütü (DSÖ) Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, geçen ay Afganistan'ı ziyaret ederek "baÅŸbakan vekili" dahil Taliban yönetiminden isimlerle görüÅŸtü.

Ghebreyesus, halka destek verebilmek için Taliban liderliÄŸiyle iliÅŸki kurmanın önemli olduÄŸunu belirtti.

Bakanlar Afganistan'a gitmeye hazırlanıyor

Taliban'ın kurduÄŸu Afganistan geçici hükümetinde "DışiÅŸleri Bakan Vekili" olarak görev alan Muttaki ve beraberindeki heyetle, DışiÅŸleri Bakanı Mevlüt ÇavuÅŸoÄŸlu 14 Ekim'de Ankara'da görüÅŸtü.

Heyetin, Katar'ın baÅŸkenti Doha'da ABD baÅŸta olmak üzere farklı ülke temsilcileriyle görüÅŸtükten sonra Türkiye'ye gelme isteÄŸini iletmesi üzerine yapılan görüÅŸmede, Afganistan'daki son durumun yanı sıra insani yardımlar, oradaki yatırımların devam etmesi gibi konular da ele alındı.

Afganistan'da sistem çökerse oluÅŸacak boÅŸluktan terör örgütlerinin faydalanacağına dikkati çekerek Afganistan'la angajmana girilmesi gerektiÄŸini belirten ÇavuÅŸoÄŸlu, 13 Ekim'de Nikaragualı mevkidaşı Denis Moncada Colindres'le yaptığı ortak basın toplantısında, dört veya beÅŸ dışiÅŸleri bakanı olarak Afganistan'ı birlikte ziyaret etmeyi kararlaÅŸtırdıklarını, ziyarete iliÅŸkin planlamaların sürdüÄŸünü belirtmiÅŸti.