Taha Kılınç / Hama Kasabı

Suriye Devlet BaÅŸkanı Hâfız Esed, 26 Haziran 1980 günü Åžam’daki sarayında Afrikalı bir diplomatı kabule hazırlanıyordu. Protokol kurallarına göre tertibat alınmış, geriye yalnızca dakikalar içinde konuÄŸun karşılanması kalmıştı. Sarayın cümle kapısında beklediÄŸi sırada, Esed’in ayaklarının önüne aniden bir el bombası düÅŸtü. Bomba Esed tarafından hızlı bir refleksle savuÅŸturulurken, bunu ikincisi takip etti. DiÄŸer bombayı da orada bulunan korumalardan biri devre dışı bıraktı. Ancak hemen ardından baÅŸlayan yaylım ateÅŸini susturmak kolay olmadı. Hâfız Esed’in küçük kardeÅŸi Rifat Esed’e baÄŸlı özel birliklerin yaklaşık bir saat süren yoÄŸun çabasıyla nihayet sükûnet saÄŸlandığında, ortada net bir hakikat vardı: Baas rejimiyle mücadelesini birkaç senedir yoÄŸunlaÅŸtıran silahlı muhalefet, baÅŸkanlık sarayına saldırı düzenleyecek güce eriÅŸmiÅŸti.

Rifat Esed, komuta ettiÄŸi gölge ordudan seçtiÄŸi askerleri, ertesi sabah gün doÄŸmadan, helikopterlerle Tedmur Hapishanesi’ne sevk etti. Åžam’ın 200 kilometre kuzeydoÄŸusunda, çölün ortasında bulunan bu korkunç hapishane, muhaliflere uygulanan vahÅŸi iÅŸkencelerle ünlüydü. KardeÅŸ Esed’in emriyle, burada tutulan 1000 kadar mahkûm, koÄŸuÅŸlarda ve yataklarında otomatik silahlarla taranarak öldürüldü. ÇoÄŸu, uykudan ölüme geçiÅŸ yapmıştı. Hâfız Esed’e yönelik suikast giriÅŸiminin rövanşı olarak gerçekleÅŸtirilen bu katliamda, çeÅŸitli bahanelerle tutuklanmış çok sayıda eÄŸitimli ve elit Sünnî yok edildi. Tedmur Hapishanesi Katliamı, Suriye’nin geleceÄŸini ÅŸekillendirmeye yönelik bir proje idi adeta.

Tedmur’dan önce, muhalefetin yoÄŸunlaÅŸtığı Ä°dlib’in Cisru’ÅŸ-ÅžuÄŸûr kasabasına 9 Mart 1980 günü düzenlenen ve en az 200 sivilin kaybıyla neticelenen operasyon da yine Rifat Esed’in imzasını taşıyordu.

29 Eylül 1981 sabahı, Åžam halkı, Suriye tarihinde hiçbir ÅŸekilde yaÅŸanmayan bir durumla karşılaÅŸtı: Rifat Esed’in özel birlikleri, sokak ortasında peçeli Müslüman hanımları teker teker durdurup, silah zoruyla yüzlerini açmaya baÅŸladı. Ülkede zaten gergin olan atmosferi alevlendiren bu skandal adım, halkta ciddi bir galeyana yol açtı. Dönemin Suriye Müftüsü Åžeyh Ahmed Keftârû’nun “Bu iÅŸ bizi aÅŸar” dediÄŸi konuÅŸulurken, az sayıda âlim ve cami imam-hatibi seslerini yükseltmiÅŸti. Durumun kontrolden çıkabileceÄŸini sezen Hâfız Esed, aynı akÅŸam devlet televizyonundan halka seslenerek, “Bütün hanımlara hürmetimiz vardır, hepsi bizim himayemiz altındadır” demek zorunda kaldı.

Birkaç ay sonra, 2-28 Åžubat 1982 tarihleri arasında, Suriye’nin Hama ÅŸehri emsali görülmemiÅŸ bir katliama sahne oldu. Yine Rifat Esed’in komuta ettiÄŸi ordu birlikleri Hama’yı karadan ve havadan kuÅŸatma altına alarak, en az 40 bin insanı hunharca öldürdü. KuÅŸatma sırasında dünyaya tamamen kapatılan ÅŸehir, operasyon sona erdiÄŸinde harabeye dönmüÅŸtü. Rifat Esed, artık “Hama Kasabı” unvanıyla anılacaktı.

18 Kasım 1983 günü Suriye yönetiminden yapılan açıklamada, Hâfız Esed’in bir apandisit ameliyatı geçirdikten sonra yeniden görevinin başına döndüÄŸü belirtiliyordu. Ä°srail’in önemli gazetelerinden Maariv ise, ertesi hafta başında yayınladığı özel haberinde, Esed’in ağır bir kalp krizi geçirdiÄŸini ve hâlâ komada olduÄŸunu duyurdu. Haberde ayrıca, Esed’in ilerlemiÅŸ diyabet rahatsızlığının bulunduÄŸu, yüksek tansiyondan da mustarip olduÄŸu belirtiliyordu.

Rifat Esed, aÄŸabeyinin öleceÄŸinden öylesine emindi ki, ülke yönetimine hızlı bir ÅŸekilde el koymaya giriÅŸmiÅŸti. Ancak beklediÄŸi olmadı. Hâfız Esed 1984’ün başında komadan çıkarak yeniden koltuÄŸuna oturdu, “haddini aÅŸan” kardeÅŸi Rifat’a da yurtdışına sürgün yolu göründü. Önce Ä°spanya’ya, ardından da Fransa’ya yerleÅŸen Rifat Esed, geçtiÄŸimiz hafta Åžam’a dönünceye kadar tam 37 yıl sürgünde yaÅŸadı. Suriye Merkez Bankası’nın içini boÅŸaltmak suretiyle kurduÄŸu emlak imparatorluÄŸunu her sene gittikçe büyüterek…

Elinde on binlerce masumun kanı ve omzunda Suriye halkından çalınmış milyonlarca doların vebali bulunan Rifat Esed’e tekrar ülkesine giriÅŸ izni çıkmasının sebebi, Avrupa ülkelerinde imza attığı yolsuzluklar. BeÅŸÅŸâr Esed, Ä°spanya ve Fransa’da kara para aklama iÅŸlerine giriÅŸen amcasının yargılanmasını engellemek için, onun Åžam’a dönüÅŸüne yeÅŸil ışık yaktı. Böylece 2011’de “BeÅŸÅŸâr, artık devlet baÅŸkanlığı koltuÄŸunda oturamaz” diyen amca Esed, sadece 10 yıl sonra, hapis tehlikesine karşı yeÄŸeninin verdiÄŸi müsaadeye mecbur kaldı.

Rejimle yaptığı anlaÅŸma gereÄŸi Åžam’da sosyal hayattan tamamen izole edilecek olan Rifat Esed, Suriye halkının hafızasında karanlık bir dönemin gaddarlık sembolü olarak yaÅŸamaya devam edecek.