Buteflika’nın vefatı münasebetiyle

Cezayir’de 1999’dan 2019’a kadar, dört dönem, tam 20 sene cumhurbaÅŸkanlığı yapan Abdulaziz Buteflika, geçen Cuma günü 84 yaşında vefat etti.

2013’ten beri felçliydi, tekerlekli sandalyede oturuyordu.

Buna raÄŸmen 2019’daki seçimlerde de cumhurbaÅŸkanlığına aday olmuÅŸ ama yüzbinlerce kiÅŸinin katıldığı protesto gösterileri üzerine -yahut askerî oligarÅŸinin bu protestoları bahane ederek yaktığı kırmızı ışık nedeniyle- adaylıktan çekilmiÅŸti.

DeÄŸiÅŸimin ve ümidin adı olarak geldiÄŸi cumhurbaÅŸkanlığındaki son demlerinde, iflah etmez bir statükonun tükenmiÅŸ bir temsilcisiydi.

Ä°lk demlerine dönelim ve hakkını teslim edelim Buteflika’nın.

Ama evvela, Buteflika’yı cumhurbaÅŸkanlığına taşıyan süreci hatırlayalım.

***

Fransa’dan bağımsızlığını kazandığı 1962’den beri Cezayir’i demir yumrukla yöneten Ulusal KurtuluÅŸ Cephesi (tek parti rejimi), 1988’e kadar halkın ensesinde rahat rahat boza piÅŸirdi.

O sene kitlesel protesto gösterileri oldu.

Sabrı taşan halk, ekmeğe zam gibi vesilelerle ayaklanma provaları yapıyordu.

Ulusal KurtuluÅŸ Cephesi bu iÅŸi böyle sürdüremeyeceÄŸini anlayıp dizginleri gevÅŸetmeye baÅŸladı.

Haziran 1990’da ülkenin ilk demokratik mahalli seçimleri düzenlendi.

Bu seçimlerde Abbas Medeni liderliÄŸindeki Ä°slami Selamet Cephesi (FÄ°S) birinci parti oldu.

Sıra, ilk demokratik genel seçimlerdeydi.

Genel seçimlerin iki turlu olması öngörülmüÅŸtü.

27 Aralık 1991’deki birinci turu ezici bir çoÄŸunlukla FÄ°S kazanınca, durumdan vazife çıkaran ordu 11 Ocak 1992’de olaÄŸanüstü hal ilan etti.

Seçimlerin ikinci turu yalan oldu, demokrasi rafa kaldırıldı, Abbas Medeni de dahil olmak üzere binlerce FÄ°S mensubu tutuklandı ve FÄ°S yasaklandı.

Ortalık karıştı.

Sandıktan ümidi kesen bazı Ä°slamcılar, rejime karşı silahlı mücadeleye yöneldi.

Askerlere, polislere saldırılar düzenlendi.

Bu saldırılara verilen cevapların ‘orantısızlığı’, ortalığı iyice karıştırdı.

1993’te “Silahlı Ä°slami Grup” (GÄ°A) kuruldu, ÅŸiddet tırmandı.

“Ä°slami”liÄŸi sözde kalan bu örgüt, sivillere saldırmaktan da geri durmadı; yıllar yılı birbirinden korkunç vahÅŸet manzaraları sergiledi.

GÄ°A’ya rejimin ajanlarının sızdığı ve cuntaya karşı silahlı direniÅŸi itibarsızlaÅŸtırmak için bu örgütü amansız bir zulüm makinesini dönüÅŸtürdüÄŸü ileri sürülür.

“GÄ°A’yı zaten onlar kurdu” diyenler de var.

1994’te kurulan ve “Ä°slami Selamet Cephesi’nin silahlı kanadı” diye anılan Ä°slami Selamet Ordusu (AÄ°S) ise sadece rejimin silahlı unsurlarını hedef alıyor, sivillere kesinlikle dokunmuyor, üstelik GÄ°A’nın vahÅŸetini tel’in ediyordu.

SavaÅŸta at izine karışan it izi ağır basınca ve bu durumu deÄŸiÅŸtirmenin mümkün olmadığı kanaati hasıl olunca, AÄ°S liderleri 1997’de silahlı mücadeleye son verdiklerini ilan ettiler.

Bu arada ülkede yeni bir genel seçim oldu (1995).

Ordunun ‘münasiptir’ dediklerinden baÅŸka kimsenin katılamadığı ve kazananlarla kaybedenlerin önceden belirlendiÄŸi bir seçim!

Gelgelelim, bu seçimi ‘kazanarak’ cumhurbaÅŸkanı olan Emin Zerval’in de kendini orduya beÄŸendiremediÄŸi söylenir.

Kanlı hadiselerin azaldığı ve fakat toplumun o korkunç hadiselerden mütevellit travmanın ağırlığı altında ezilmeye devam ettiÄŸi 1999’daki muvazaalı seçimlerde ordunun devlet baÅŸkanı adayı Abdulaziz Buteflika idi.

Tabii ki kazandı.

Ä°yi de oldu.

***

Buteflika, askerlerin omuzları üzerinde yükseldiyse de, 1992’deki askerî darbeyi menfi bir hadise olarak anıyor, “terör kurbanları” ÅŸeklindeki resmi söylemi kullanmak yerine “iç savaÅŸ kurbanları” demeyi tercih ediyor, toplumsal uzlaÅŸmanın gereÄŸini vurguluyordu. (Herhalde askerler böyle bir siyaset deÄŸiÅŸikliÄŸini gerekli görmüÅŸtüler.)

Silah bırakan Ä°slamcı militanlar için af çıkardı ve onların muhtelif iÅŸlerde istihdam edilmesini saÄŸladı.

Hakkını teslim edelim, evet:

CumhurbaÅŸkanlığının ilk döneminde iç savaÅŸa noktayı koydu ve 1992-1999 travmasının aşılmasına deÄŸilse bile hafiflemesine hizmet etti Buteflika.

Siyasi mirasının bu kısmı kıymetli ve saygıdeğer.