Taha Kılınç: Ortadoğu'da İran'ın yeri

Irak’ın baÅŸkenti BaÄŸdat’ta geçtiÄŸimiz hafta sonu düzenlenen uluslararası iÅŸbirliÄŸi ve koordinasyon toplantısının toplu fotoÄŸraf çekimi, ilginç bir protokol karmaÅŸasına sahne oldu. Ä°ran’ın yeni DışiÅŸleri Bakanı Hüseyin Emir-Abdullahiyan, dışiÅŸleri bakanlarına ayrılan ikinci sıra yerine, devlet ve hükümet baÅŸkanlarıyla birlikte ilk sırada poz verdi. BirleÅŸik Arap Emirlikleri BaÅŸbakanı ve Dubai Emiri Åžeyh Muhammed RâÅŸid Âl-i Mektûm ile Mısır CumhurbaÅŸkanı Abdulfettah Sisi’nin arasına “sığışan” Ä°ranlı Bakan’ın, arka sırada Suudi Arabistan DışiÅŸleri Bakanı Faysal bin Ferhan ile Ä°slâm Ä°ÅŸbirliÄŸi TeÅŸkilâtı Genel Sekreteri Yusuf el Useymin arasındaki kendi yeri de böylece boÅŸ kaldı.

Toplantının ardından, Emir-Abdullahiyan’ın “acemilik sebebiyle” böyle davranmış olabileceÄŸi konuÅŸulurken, Ä°ranlı Bakan’ın diplomatik teamülleri yok sayan tavrı Ä°ran basınında da eleÅŸtiri konusu oldu. Eski diplomat Kasım Mohebali “Suudi temsilcilerin yanında durarak Riyad’la iliÅŸkilerin geliÅŸtirilmesine dair önemli bir ÅŸans kaçırıldı. Ayrıca diplomatik nezaket, ev sahibi ülkeye saygının da göstergesidir” deÄŸerlendirmesinde bulunurken, Ä°timad gazetesi “Nerde duracağını bilmiyorsa, o toplantıda ne iÅŸi vardı?” diye sordu. Emir-Abdullahiyan’ın toplantıda Arapça olarak yaptığı konuÅŸmanın metni de, ifadedeki zayıflık ve eksiklikler nedeniyle eleÅŸtirilerin hedefine yerleÅŸti.

BaÄŸdat’tan Åžam’a geçerek Suriyeli yetkililerle bir araya gelen Ä°ran DışiÅŸleri Bakanı Hüseyin Emir-Abdullahiyan, ülkesine döndükten sonra devlet televizyonunda katıldığı bir canlı yayında, zannedildiÄŸi gibi “protokol hatası” yapmadığını ÅŸu sözlerle açıkladı: “Ä°ran Ä°slâm Cumhuriyeti’nin konumuna uygun ve temsilcisinin durması gerektiÄŸi yerde durduÄŸuma inanıyorum.” Ä°ran hariciyesinin kendisini nerede konumlandırdığı, herhalde bundan daha net bir biçimde açıklanamazdı.

Ä°ran CumhurbaÅŸkanı Ä°brahim Reisi’nin kabinesinde göreve baÅŸlayan Hüseyin Emir-Abdullahiyan, uluslararası diplomatik çevrelerin yakından tanıdığı bir isim. Ä°ran DışiÅŸleri Bakanlığı Uluslararası Ä°liÅŸkiler Okulu’nu 1990’da bitiren Emir-Abdullahiyan, yüksek lisans ve doktorasını da diplomasi sahasında tamamladı. 2007-2010 arasında ülkesinin Bahreyn’deki büyükelçisi olan Emir-Abdullahiyan, 2011-2016 arasında dışiÅŸleri bakan yardımcılığı yaptı. Akıcı Arapça’sıyla bakanlığın Irak, Suriye ve Yemen’den sorumlu direktörlüÄŸüne getirilen Emir-Abdullahiyan, Ali Ekber Salihi’nin dışiÅŸleri bakanlığı döneminde baÅŸladığı görevini Cevad Zarif’in bakanlığa geliÅŸinden sonra da sürdürdü. 2016’da Zarif, Emir-Abdullahiyan’ı görevden aldığında, bu tercihle ilgili çok sayıda spekülasyon yapılmıştı. Bunlar arasında, “Körfez ülkelerinin Ä°ran hükümetine ricada bulunarak, kendilerine yönelik sert tutum takınan Emir-Abdullahiyan’ın görevden alınmasını talep ettiÄŸi” iddiası özellikle dikkat çekiciydi.

Hüseyin Emir-Abdullahiyan’ın, OrtadoÄŸu’nun çeÅŸitli ülkelerinde Ä°ran kontrolünde hareket eden silahlı Åžiî gruplarla çok yakın baÄŸlantılarının olduÄŸu biliniyor. Keza, 3 Ocak 2020’de Irak’ın baÅŸkenti BaÄŸdat’ta ABD tarafından düzenlenen bir saldırıda öldürülen Ä°ranlı General Kâsım Süleymanî de Emir-Abdullahiyan’ın hayranlık duyduÄŸu bir isimdi. Ä°ran Devrim Muhafızları Kudüs Gücü’nün komutanı olan Süleymanî’nin, sahadaki silahlı güçlerin Ä°ran yönetimi nezdindeki siyasî koordinasyonunda Emir-Abdullahiyan’la birlikte hareket ettiÄŸi kaydediliyor. Emir-Abdullahiyan, Süleymanî’yi “O olmasaydı, bölgemizdeki birçok ülke ÅŸimdiye kadar çoktan bölünmüÅŸtü” ÅŸeklinde överken, Ä°ranlı generalin de Lübnan, Suriye, Irak ve Yemen’deki silahlı Åžiî gruplarla Emir-Abdullahiyan’ın doÄŸrudan temasını saÄŸladığı belirtiliyor.

2013-2021 arasında dışiÅŸleri bakanlığı yapan Cevad Zarif, Batılı eÄŸitimi ve kusursuz Ä°ngilizce’siyle, Ä°ran’ın uluslararası arenadaki en tanınmış ve “diyaloga açık” olarak deÄŸerlendirilen yüzlerindendi. Ancak Zarif’in Ä°ran’daki “demir leblebi” derin devlet katmanlarıyla yaÅŸadığı gerilimler ve görüÅŸ ayrılıkları da sır deÄŸildi. Zarif’in yerini, tamamıyla Ä°ran eÄŸitim sisteminin ürünü, Araplarla Arapça konuÅŸabilen, Ä°ngilizce performansı Zarif’e göre daha zayıf, ideolojik aidiyetleri çok güçlü bir bakanın almış olması, Ä°ran’ın sahadaki etkinliÄŸini artıracak gibi görünüyor.

BaÄŸdat’taki fotoÄŸraf çekiminde sergilediÄŸi tavırla, Hüseyin Emir-Abdullahiyan, nasıl bir bakanlık yapacağını ve bölge ülkeleriyle iliÅŸkide ne türden bir yaklaşım içinde bulunduÄŸunu da göstermiÅŸ oldu zaten.

Kaynak: YeniÅŸafak