Irak’ta DEAŞ saldırıları neden artıyor?

Terör örgütü DEAÅž’ın Irak’ta elinde tuttuÄŸu bölgelerin tamamının geri alınması üzerinden 4 yıl geçmesine raÄŸmen örgüt, Irak güvenlik güçlerine saldırılar düzenlemeye devam ediyor. Irak güvenlik güçleri, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) PeÅŸmerge güçleri, ABD öncülüÄŸündeki uluslararası koalisyon güçleri ve Iraklı Åžii milislerin tüm operasyonlarına raÄŸmen, DEAÅž’ın kırsal bölgelerden ilçe merkezlerine yönelik saldırıları ve özellikle ülkenin kuzey, batı ve doÄŸu kesimlerinde elektrik hatlarını hedef alan bombalı saldırılarında artış yaÅŸanıyor.

DEAÅž’ın iÅŸgali ve çatışmalar nedeniyle yıkıma uÄŸrayan Irak’ta baÅŸta Musul olmak üzere birçok bölgenin yeniden yapılandırılması, hem bu bölgelerdeki halkın DEAÅž sonrası hayata intibakına yardımcı olmak hem de örgütün sahadaki etkisini azaltmak bakımından önem taşıyor.

DEAÅž’a karşı zaferin dördüncü yılında saldırılar arttı

ABD’nin 2003 yılındaki Irak iÅŸgali sonrası ülkede Ä°ran etkisi artarken, özellikle Tahran’a yakın Åžii lider Nuri el-Maliki’nin mezhepçi politikaları nedeniyle Sünnilerin yönetimden dışlanması ve Åžii hükümetlerce ötekileÅŸtirilmesi, DEAÅž’ın toplum nezdinde taban bulmasını kolaylaÅŸtırmıştı. Irak'ın Musul, Salahaddin ve Enbar vilayetlerinin tamamı ile Diyala ve Kerkük illerinin bir kısmını 2014’te ele geçiren DEAÅž bu bölgelerde 3 yıl boyunca hakimiyet saÄŸlamış, dönemin Irak BaÅŸbakanı Haydar el-Ä°badi, 9 Aralık 2017'de DEAÅž'a karşı zafer kazanıldığını duyurmuÅŸtu. Irak'ın DEAÅž'tan temizlenmesinin üzerinden 4 yıl geçmesine raÄŸmen söz konusu vilayetlerin kırsal bölgelerinde son dönemde örgütün saldırılarında hem artış hem de çeÅŸitlilik gözlemleniyor. Halkın hizmet yetersizliÄŸi ve yolsuzluk gibi nedenlerle hükümet karşıtı protestolara devam ettiÄŸi ülkede, yaz aylarında hava sıcaklarının ciddi artış göstermesine raÄŸmen elektrik tedarikinde yetersizlik ve uzun süreli kesintiler yaÅŸanıyor. Yıl başından itibaren 160 elektrik iletim kulesi ve hattına düzenlenen ve birçoÄŸunun DEAÅž tarafından gerçekleÅŸtirildiÄŸi belirtilen saldırılar halkın öfkesini daha da artırdı ve ülkedeki protestoların da yoÄŸunlaÅŸmasına neden oldu.

DEAÅž’ın iÅŸgali ve çatışmalar nedeniyle yıkıma uÄŸrayan Irak’ta baÅŸta Musul olmak üzere birçok bölgenin yeniden yapılandırılması, hem bu bölgelerdeki halkın DEAÅž sonrası hayata intibakına yardımcı olmak hem de örgütün sahadaki etkisini azaltmak bakımından önem taşıyor. Ekim ayında düzenlenecek erken seçimler öncesi geçmiÅŸte DEAÅž’ın kontrolünde bulunan bölgelerdeki Sünni gruplarla temasın güçlendirilmesi ve Sünnilerin desteÄŸinin saÄŸlanması da elzem görülüyor. ABD-Ä°ran çatışmasının merkezi haline gelen ülkede, DEAÅž’ın saldırılarını artırabilmek için, Irak merkezi hükümeti ve Erbil arasındaki anlaÅŸmazlıklar, tartışmalı bölgelerdeki güvenlik boÅŸluÄŸu, devlet kontrolü dışında hareket eden milis gruplarının ülkeyi istikrarsızlaÅŸtırıcı hamleleri ve elektrik hatlarına saldırılar gibi konjonktürel fırsatları deÄŸerlendirdiÄŸi dikkati çekiyor.

DEAÅž son günlerde ülkede ciddi bir kronik kriz haline gelen elektrik sektörünü de gözüne kestirmiÅŸ durumda. Ülkede son 30 yıldır yaÅŸanan elektrik kesintileri, özellikle yaz aylarında daha büyük bir soruna dönüÅŸüyor.

DEAÅž’la mücadelede engeller

DEAÅž’ın saldırıları büyük ölçüde, Erbil ve BaÄŸdat arasında 2017’de bağımsızlık referandumu nedeniyle yaÅŸanan gerginliÄŸin ardından PeÅŸmerge’nin baÅŸta Kerkük olmak üzere önemli bir kısmından çekildiÄŸi tartışmalı bölgelerde yoÄŸunlaşıyor. Irak güvenlik güçleri ve çoÄŸunluÄŸu Ä°ran destekli Åžii milislerden oluÅŸan silahlı grupların çatı oluÅŸumu HaÅŸdi Åžabi, PeÅŸmerge’nin çekildiÄŸi bölgelere konuÅŸlansa da referandum sonrası söz konusu bölgelerde oluÅŸan güvenlik boÅŸluÄŸu nedeniyle DEAÅž’ın eylemlerinde bariz bir artış yaÅŸandı. Bugün de DEAÅž’lı militanların en çok saldırı düzenlediÄŸi yerler arasında Kerkük-Salahaddin-Diyala arasında ölüm üçgeni diye tabir edilen bölge bulunuyor. DEAÅž’ın da Åžii milisler, Sünni ve Kürt köylerine sürekli bir ÅŸekilde baskınlar düzenleyip buralarda ciddi bir tehdit unsuru olmaya devam ettiÄŸi biliniyor.

DEAÅž’a karşı Irak güçleri, PeÅŸmerge ve uluslararası koalisyon güçleri bazı operasyonlar gerçekleÅŸtiriyor. Ancak ABD ve Ä°ran arasında 2018’den bu yana artarak devam eden Irak toprakları üzerindeki güç çekiÅŸmesi, DEAÅž’ın asıl hedef olmaktan çıkması ve göz ardı edilmesine neden oluyor. Örgüt 2017 itibarıyla Irak’tan temizlenmesine raÄŸmen, iki önemli yabancı güç Ä°ran ve ABD, ülkedeki güvenlik güçlerini daha iyi bir ÅŸekilde yapılandırmak yerine, güvenlik organları üzerinden güç yarışı içerisine girdi. Bu nedenle ABD anti-terör güçlerine tam destek verirken, Ä°ran ise HaÅŸdi Åžabi üzerindeki nüfuzunu pekiÅŸtirmeye, milis gruplarının güvenlik ve bürokrasiden tasfiye edilmesinin önüne geçmeye ve bu grupların sahadaki askeri kabiliyetlerini artırmaya odaklandı. Ä°ki ülkenin Irak kurumları üzerindeki çekiÅŸmesi, dört yıl boyunca bu kurumların yeniden yapılandırılması, güçlendirilmesi ve ileriye hazırlanmasının önünde büyük bir engel teÅŸkil etti.

Öte yandan, Irak’ta özellikle 2011 yılından bu yana hükümet karşıtı gösteriler düzenleniyor fakat DEAÅž’ın ortaya çıktığı 2014’ten bu yana kitlesel gösteriler ağırlıklı olarak Åžiiler tarafından gerçekleÅŸtiriliyor. Bu gösterilerin bastırılması için kolluk güçlerinin ülkenin güneyine kaydırılması, Åžii milislerin göstericileri bastırmak için bölgelerini terk etmeleri ve DEAÅž’la mücadelenin kısa bir dönem için de olsa ikinci sıraya atılması, örgütün yeniden yapılanması ve faaliyet alanını geniÅŸletmesine fırsat sunuyor.

Bunların yanış sıra, tüm dünyada olduÄŸu gibi Irak’ta da yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının etkisiyle tam kapanmaya gidilmesi, güvenlik güçlerinin de bu baÄŸlamda faaliyetlerine ara vermesi ve koalisyon güçlerinin bir dönem operasyon düzenlememesi, DEAÅž için bir hareket alanı ve serbest bir ÅŸekilde dolaÅŸma imkânı da saÄŸladı. Örgüt böylece, güvenlik boÅŸluÄŸundan istifade edip daha önce giremediÄŸi bölgelere ulaÅŸabildi.

Terör örgütü DEAÅž’a karşı zafer ilan edilmesine raÄŸmen, açık kaynaklar ve yerel medyaya göre örgüt hala ciddi bir mali güce sahip. Ülkede özellikle büyük bir yıkıma maruz kalan Musul, Salahaddin ve Enbar’daki yeniden inÅŸa sürecindeki birçok projeden “vergi” adı altında haraç toplandığı, ailelerden, dükkân ve iÅŸletmelerden zekât kisvesi altında yine para toplandığı tüm Iraklılarca bilinen bir gerçek. Dahası, örgütün parasını iÅŸletmek, transfer etmek ve ülke dışına çıkarmak için güçlü bir aÄŸ kurduÄŸu da Iraklı yetkililerce birçok kez dile getirildi. Örgütün mali kaynaklarının kurutulmaması, DEAÅž’ın yeni operasyonlar düzenleme kabiliyetini artırmaya da imkan saÄŸlayan sebepler arasında yer alıyor.

DEAÅž son günlerde ülkede ciddi bir kronik kriz haline gelen elektrik sektörünü de gözüne kestirmiÅŸ durumda. Ülkede son 30 yıldır yaÅŸanan elektrik kesintileri, özellikle yaz aylarında daha büyük bir soruna dönüÅŸüyor. Elektrik kesintileri bilhassa ülkenin güney bölgelerinde kitlesel gösterilerin gerçekleÅŸmesine ve hükümetin düÅŸmesi/istifa etmesine yol açabilecek bir baskı unsuru. DEAÅž da ülkenin yeniden kalkınmasını sekteye uÄŸratmak ve BaÄŸdat hükümetinin toparlanmasına fırsat vermemek için hayati öneme sahip enerji altyapısını sürekli hedef alıyor. Aynı zamanda ölüm üçgeni bölgesinde enerji sektörüne yatırım yapmak isteyenleri de caydırmayı hedefliyor.

Sonuç olarak, terör örgütü DEAÅž baÅŸta Sünnilerin de yaÅŸadığı bölgelerde gerçekleÅŸtirdiÄŸi vur-kaç taktiÄŸi saldırılarıyla halkın merkezi hükümete karşı memnuniyetsizliÄŸini artırarak sahada etkin olduÄŸu izlenimi veriyor ve ülkedeki güvenlik boÅŸluÄŸundan faydalanarak eleman tedarikini güçlendirmeyi hedefliyor. Bütün bunlar, Irak’ın en büyük ikinci kenti Musul’u ele geçirdiÄŸi Haziran 2014 ve Musul’un Irak güvenlik güçlerince geri alındığı Temmuz 2017’nin yıldönümlerinde DEAÅž’ın kırsaldaki hücre yapılanmaları üzerinden gerçekleÅŸtirdiÄŸi saldırılarını artırarak zamanla kaybettiÄŸi alan hakimiyetine yeniden ulaÅŸmayı amaçladığını gösteriyor.

AA