Düşmanın dahi yüreğini sızlatan sürgün: Cem Sultan

Cem Sultan

 

Cem'e adeta gardiyanlık yapan Rodos Åžövalyeleri, Åžehzade'nin Papa'nın huzurunda eÄŸilerek ayağını öpmesini, en azından dizlerine kapanmasını ısrarla isteyince Cem Sultan kendilerine ÅŸu cevabı verecekti; 

 

Papa'dan maÄŸrifet umarlarmış, ben maÄŸrifeti Allahu ta'âlâdan umarım; bu husûsda Papa'ya hiç ihtiyacım yokdur, ölüme razı olurum dinime ihanet zarar olacak iÅŸ iÅŸlemem ama ben aranıza bir and ile gelmiÅŸ bulunan bir garibim bunca zamandır beni zulum ile hapsettiniz. Seni Papa davet eyledi diye beni buraya getirdiniz nice bilirseniz öyle edin.

 

(Haydar Bey - Vâkıât-ı Sultân Cem)

 

Taht ve saltanat hırsıyla aÄŸabeyi Beyazid'e bayrak açan ve bu yolda Papa'nın eline kadar düÅŸen Cem Sultan, yaptığı hataların artık farkındaydı.

 

Belki de isyanın başından beri sahip olmadığı kadar büyük bir ordu emrine verilerek aÄŸabeyine karşı yürümesi istendiÄŸinde Cem Sultan ÅŸu cevabı verecekti;

 

Åžimdi ben sizün re'yünüz üzere Üngürûse varıcak anın 'askeriyle ehl-i islâm üzerine varmak lâzım gelir anlarun üzerine bu vech ile varıcak ol yerün 'ulemâsı benüm küfrüme hüküm ederler ben hod dînimi cihân saltanatına vermezim.

 

(Haydar Bey - Vâkıât-ı Sultân Cem)

 

Cem Sultan, bu sözleriyle bu ordunun başına geçmenin dinden çıkmak anlamına geleceÄŸini ve ulemanın da kendisi hakkında benzer bir fetvayı vermekten çekinmeyeceÄŸini dile getiriyordu. 

 

Peki, Fatih Sultan Mehmet Han'ın gözbebeÄŸi olan ve varisi olarak gösterdiÄŸi ÅŸehzadesi Cem, nasıl olmuÅŸtu da bu bedbaht hale düÅŸmüÅŸtü? 

 

Cem'in sergüzeÅŸti

 

Cem Sultan, Ä°stanbul'un fethinden yaklaşık 6 yıl sonra dünyaya gelmiÅŸti. Ayas PaÅŸa, Gedik Ahmet PaÅŸa ve AÅŸtıoÄŸlu Yakup PaÅŸa gibi önemli devlet adamları Cem'in eÄŸitiminden sorumlu tutulmuÅŸtu. 

 

Fatih Sultan Mehmet, Ä°stanbul'dan ayrıldığı zaman tahtına vekil olarak Cem Sultan'ı bırakıyor ve genç ÅŸehzadesi ile yakından alakadar oluyordu. 

 

Fatih'in büyük oÄŸlu Åžehzade Mustafa'nın hayatını kaybetmesi üzerine Cem, Karaman Vilayetine sancaÄŸa gönderildi.

 

Bu vilayet daha önce Selçuklulara baÅŸkentlik yapan Konya'yı da içine alıyordu ki Cem'in bu görevi devlet terbiyesini pekiÅŸtiren bir tecrübe oldu. 

 

Fatih Sultan Mehmet'in ölümü sonrası iki kardeÅŸ arasında fitne ateÅŸini yakacak geliÅŸmeyi ünlü tarihçimiz Ä°smail Hakkı Uzunçarşılı ÅŸöyle anlatmaktadır:

 

Fatih ölür ölmez Vezir-i âzam Mehmed PaÅŸa ekseriyete uyarak bir taraftan Kelek Mustafa adında bir çavuÅŸu, büyük Åžehzâde Bayezid'i davet için Amasya'ya yollarken diÄŸer taraftan da kendi adamlarından birini Cem Sultan'a gönderip yolu uzak olan Bayezid gelmeden evvel onu Ä°stanbul'a davet ile bir emr-i vaki yapmak istemiÅŸti; fakat Cem'e bu gizli mektubu götüren ÅŸahsı Anadolu BeylerbeÄŸi Sinan PaÅŸa yakalayarak öldürdü;

 

Bunu, Bayezid'in gelmesini bekleyen yeniçeriler duyunca ayaklanarak vezir-i 'azamı öldürdükleri gibi bazı evleri de yaÄŸmaladılar; bu anarÅŸinin önünü almak için Bayezid gelinceye kadar büyük babasının yanında bulunmakta olan Bayezid'in büyük oÄŸlu Korkud babasına vekâleten tahta geçirildiyse de söz ayaÄŸa düÅŸtüÄŸünden Bayezid'in gelmesine kadar âsayiÅŸ yerine gelmedi; bununla beraber vezir Ä°shak PaÅŸa bir dereceye kadar fenalığı önlemeÄŸe muvaffak oldu.

 

Elbette Cem'in isyanının tek gerekçesi, sabık veziriazamın bu hamlesi deÄŸildi. Fatih Sultan Mehmet'in taht için Cem Sultan'ı iÅŸaret etmesi de Cem'in kıyamındaki önemli etkenlerden birisiydi;

 

Ve oÄŸlum ÅŸâhzâdem edâmallahu ömrühu hüküm yazılmak lazım geldikte böyle yazıla: Ferzend-i ercümend-i es'ad ü emced 'vâris-i mülk-i Süleymânî nûr-ı hadaka-i sultanî' rüûsü's selâtîn sâhibü'l-ızzü vet-temkin mahz-ı lutfullahi'l-kirâm oÄŸlum Sultan Cem edam Allahu bekah yazıla.

 

Cem Sultan, tahtı elinde bulunduran aÄŸabeyi Ä°kinci Beyazid'i askeri anlamda yenemeyeceÄŸini biliyordu. Bu sebeple askeri bir çarpışmadan evvel bir teklifte bulundu.

 

Buna göre ülkeyi ikiye ayırmasını Anadolu'yu kendisinin Rumeli'yi ise aÄŸabeyinin idare etmesini talep etti; ancak bu teklif karşılık bulmadı. 

 

Ä°ki kardeÅŸ YeniÅŸehir'de çarpıştıklarında Cem Sultan hayatını zor kurtarmış ve Karaman'a doÄŸru kaçmıştı.

 

Yolda ÅŸehzadenin tüm malı, hatta üzerindeki elbisesi dahi yaÄŸma edilmiÅŸti. Anadolu'da artık tutunamayacağını anlayan Cem Sultan, ailesini de yanına alarak Mısır'a doÄŸru göçtü. 

 

Memluk Sultanı Kayıtbay, en büyük düÅŸmanı Osmanlı'nın ÅŸehzadesi Cem'i sarayında ağırlamaktan son derece memnun oldu. Cem, Mısır'da bulunduÄŸu sırada Mekke'ye giderek Hac vazifesini de yerine getirdi.  

 

Sonraki aylarda küçük çaplı bir askeri harekât teÅŸebbüsünde bulunmuÅŸsa da Osmanlı ordusu tarafından maÄŸlup edilmiÅŸti.

 

Karaman Beyi Kasım Bey, Cem Sultan'ı Rumeli'ye geçerek mücadelesini orada sürdürmesi konusunda ikna etti. 

 

Bu geçiÅŸ için Cem Sultan'a destek verecek en uygun güç Rodos Åžövalyeleriydi. Cem Sultan bu fikre sıcak yaklaÅŸtı; ama belki de hayatının en büyük hatası olacaktı. 

 

Cem Sultan, sevinç gösterileri arasında Rodos'a getirildi ve Åžövalyelerin Üstadı Pierre d'Aubusson tarafından ağırlandı.