Pakistan'ın Babası: Muhammet İkbal

Günümüzde Pakistan ve Hint Müslümanları denilince akla ilk gelen isim hiç ÅŸüphesiz Muhammed Ä°kbal’dir. Ülkesi Pakistan’da “Allame Ä°kbal” olarak bilinen Muhammed Ä°kbal, çoÄŸu kaynakta “Ä°slam Åžairi” olarak tanınıyor. Åžair ve mütefekkir Muhammed Ä°kbal, Ä°slam dünyasının büyük problemlerle boÄŸuÅŸtuÄŸu ve Müslümanların varoluÅŸ mücadelesi verdiÄŸi bir zamanda yaÅŸadı. 

Muhammed Ä°kbal ve oÄŸlu Cavid Ä°kbal

 

Hindistan’dan tüm dünyaya örnek teÅŸkil edecek bir Müslüman milletin ümmeti tekrar canlandırmaya öncülük etmesini istiyordu. Bunun için Müslümanların çoÄŸunlukta yaÅŸadığı bölgelerde ayrı devlet kurulmasını teklif etti. Ä°kbal, esasları belirlenmiÅŸ bir Ä°slam devleti aracılığıyla Müslümanların eÅŸitlik ve adalet içerisinde yaÅŸayabileceÄŸine inanıyordu. Bu nedenle Hindu çoÄŸunluÄŸa sahip bir Hindistan’da Müslümanların haklarının savunulabileceÄŸini düÅŸünmüyordu.

 

Tarihe “iki millet teorisi” olarak geçen görüÅŸüyle Hint Alt Kıtası’nın iki ulus çerçevesinde Hindistan ve Pakistan olarak ikiye ayrılması gerektiÄŸini savunmuÅŸtur.

 

Muhammed Ä°kbal bu fikrini çeÅŸitli kongrelerde ve mitinglerde yüksek sesle dile getirdi. Müslümanlar arasında ilk kez bağımsızlığı dillendiren kiÅŸi olmasıyla dikkat çekti.

 

Nitekim Hint Müslümanları zamanla Ä°kbal’in iki millet teorisini benimseyerek kendi devletlerini kurabileceklerine inandılar. Siyasi görüÅŸleriyle baÅŸta Pakistan’ın ilk devlet baÅŸkanı Muhammed Ali Cinnah olmak üzere pek çok ismi etkileyen Ä°kbal, Hindular ile Müslümanların sadece inanç düzleminde deÄŸil sosyal düzen bakımından da tamamen farklı olduÄŸunu ifade ediyordu. Bu nedenle, Hindular ile Müslümanların ortak bir millete dönüÅŸmeleri hayalden öteye geçemezdi.

 

Muhammed Ali Cinnah, Pakistan'ın kuruluÅŸunda oynadığı önemli rol sebebiyle "Kaid-i Azam (Büyük Önder)" olarak anılır

 

Büyük bir ÅŸair olan Muhammed Ä°kbal’in ÅŸiirleri bir dava ÅŸuuru taşır. Yazı ve ÅŸiirlerinde Müslümanları Ä°slam’ı derinlemesine öÄŸrenmeye çağırırdı. Ä°slam’ı bir kültür birikimi olarak deÄŸil evrensel bir düÅŸünce sistemi olarak ele almıştır. Muhammed Ä°kbal’in devlet ve vatan kavramına göre Müslümanların toprağında sınır olamazdı. Çünkü tüm Müslümanların vatanı birdi. Ä°kbal’in ideallerinden biri dünya Ä°slam Devleti’nin kurulmasıydı.

 

Kuran-ı Kerim’in bütünlükçü, renkler üstü, cihanÅŸümul anlayışından hareketle evrensel bir Dar-ül Ä°slam devleti idealini savunmuÅŸtur.

Dolayısıyla Müslümanlar tek devlet olmalıydı. Müslümanların içinde bulunduÄŸu taassuptan kurtulmaları ancak ıslahatla mümkündü. Ä°kbal, Ä°slam milletlerinin bir "Rönesans"a ihtiyaç duyduklarını sıkça dile getirmiÅŸtir.

 

Ä°kbal’de nefis terbiyesi önemli bir yer tutar. Ona göre insan, kendini ÅŸehvet ve korkudan alıkoyup kendine hakim olursa baÅŸkaları o insana hükmedemez. Ä°kbal’in secde tanımı bu noktada önemlidir. Sahih bir imana baÄŸlanarak birbirleriyle kardeÅŸ olacak ve Allah’ın katında hepsi eÅŸit olan insanlardan kurulu bir erdem toplumunu arzular.

 

Ä°kbal’in nefsi terbiye etmede önem verdiÄŸi bir secde, binlerce gücün karşısında insanı özgür kılar. Bu baÄŸlamda, Ä°kbal’e göre secde, bir bağımsızlık manifestosudur. Tasavvufi yönü de baskın olan Ä°kbal, uçuruma yuvarlanan insanlığı gönül denen aleme çağırdı. Zira hayat muammasının kilidi ancak tasavvuf yoluyla kırılabilirdi.

 

Özelikle ÅŸiirlerinde görülen hakikati arama anlayışı Mevlana’dan izler taşır. Ä°slam tasavvufuna büyük önem vermiÅŸ ve Mevlana’ya büyük hayranlık duymuÅŸtur. Bu nedenle kendisine “DoÄŸu’nun Rumisi” de denilmektedir.

 

Muhammed Ä°kbal 1934’de gırtlak kanserine yakalandıktan sonra saÄŸlık sorunları arttı. Önce sesini kaybetti daha sonra gözleri zayıfladı. YaÅŸadığı tüm zorluklara raÄŸmen Hint Müslümanlarının sorunlarına ve meselelerine ilgisini devam ettirdi. Muhammed Ali Cinnah’a, Hindistan Müslümanlarının bağımsızlığı ve güvenliÄŸi hususundaki görüÅŸlerini içeren bir mektup kaleme alan Ä°kbal, fikirleriyle Cinnah’ı doÄŸrudan etkilemiÅŸtir. 21 Nisan 1938’de Lahor’da vefat ettiÄŸinde, büyük arzusu ve hedefi olan Müslüman bir devlet henüz kurulamamıştı.

 

Muhammed Ä°kbal'in Lahor'da bulunan kabri

 

Ölümünden 9 yıl sonra inançla savunduÄŸu Pakistan bağımsızlığını ilan etmiÅŸtir. Ä°kbal’in attığı tohum, artık karşılığını bulmuÅŸtu. Pakistan devletinin fikri altyapısını kuran Muhammed Ä°kbal, bugünkü modern Pakistan’ın ana cevheridir. Nitekim Pakistanlılar vefa borçlarını ödemek için Ä°kbal’i "Pakistan'ın Babası" kabul ettiler. Pakistan’ın milli ÅŸairi Muhammed Ä°kbal, üzerinde en çok araÅŸtırma yapılan isimlerden biri olmasının yanında, her yıl düzenlenen çeÅŸitli etkinliklerle anılıyor; fikirleri ve hatırası yaÅŸatılmaya devam ediyor.

 

Muhammed Ä°kbal’in Türkçe’ye çevrilmiÅŸ bazı önemli kitapları aÅŸağıdaki gibidir;

 

Cavidname

 

Ä°slam'da Dini Tefekkürün Yeniden TeÅŸekkülü

 

Ä°slam DüÅŸüncesi

 

Yansımalar/Gençlik Notları

 

Benliğin Sırları

 

Ä°kbal Külliyatı

 

Kulluk Kitabı

 

İslam Felsefesine Bir Katkı

 

Muhammed Ä°kbal hakkında yazılan önemli eserlerden bazıları aÅŸağıdaki gibidir;

 

· Muhammed Ä°kbal- Prof. Dr. Annemarie Schimmel

 

· Büyük Ä°slam Åžairi Dr. Muhammed Ä°kbal- Ebu'l Hasen Ali En-Nedvi

 

Boyun EÄŸmeyen AteÅŸin Dili Muhammed Ä°kbal- Hece Dergisi, Özel Sayı:25

 

Müellif: Abdülkadir Aksöz / Kaynak: Cins Dergi