Sosyal Medya

Özel / Analiz Haber

Burası TikTok: İfşa çok, edep yok

24-03-2021 16:44

Adeta ahlaki yozlaşma merkezine dönüşen TikTok'ta çok sık kişisel hayatın ifşası, bedenin ifşası, çocuğa karşı şiddet, siber zorbalık vakaları yaşanıyor. 2020 yılında Türkiye'den en çok indirilen akıllı telefon uygulamalarının başında TikTok geliyor.


Hafta içinde geleneksel medyanın gündemine taşımasıyla herkesin haberdar olduÄŸu baba tacizi paylaşımı bunlardan sadece biri. Özellikle genç kuÅŸağın takip ettiÄŸi TikTok'un kullanıcıları, artış trendinde olan gayri ahlaki paylaşımlara her gün daha fazla maruz kalıyor. ABD eski baÅŸkanı Donald Trump'ın TikTok için attığı eriÅŸim yasağı adımlarıyla ilgili süreç halen devam ediyor.

Pakistan, "ahlaksız ve uygunsuz içeriÄŸi filtrelemediÄŸi" gerekçesiyle TikTok'u engelleme kararı aldı. Hindistan TikTok eriÅŸimini yasaklayan ülkeler arasında yer alıyor. Türkiye'de TikTok için herhangi bir kullanım engeli bulunmuyor. UlaÅŸtırma ve Altyapı Bakan Yardımcısı Dr. Ömer Fatih Sayan'ın paylaÅŸtığı bilgiye göre, TikTok'un kısa zamanda Türkiye'ye temsilci ataması bekleniyor. DeÄŸerli olanı saklayan, gizleyen, muhafaza eden kültürden, açığa çıkaran, sergileyen, ifÅŸa eden kültüre doÄŸru hızlı bir dönüÅŸüm yaÅŸanıyor. Bauman'ın ifadesiyle "Görünüyorum, öyleyse varım!" yaklaşımı internet ve sosyal medya kullanıcılarının geneli üzerinde hakim bir görüÅŸ olarak yaygınlaşıyor.

Sosyal medya canlı bir organizma olarak hayatın içerisindeki yerini ve önemini korumaya devam ediyor. Ä°letiÅŸim, haber alma, eÄŸitim, eÄŸlence gibi ihtiyaçların büyük bir bölümü sosyal medya platformları üzerinden karşılanıyor. Sosyal medya, bir taraftan kullanıcıların bu ihtiyaçlarını karşılarken, diÄŸer taraftan yeni birtakım platform ve özellikleri hizmete sunuyor. Kitlelerin ilgisini çeken platformlar popülerlik kazanırken, tercih edilmeyen platformlar sosyal medyaya veda ediyor. Son zamanlarda özellikle genç kullanıcılar tarafından sevilen ve yoÄŸun ilgi gören sosyal medya platformu olarak TikTok göze çarpıyor.
 
 
Türkiye'de birinci
 
TikTok, Çin merkezli bir ÅŸirket olan ByteDance tarafından 2016 yılında Douyin adlı bir video paylaşım platformu olarak kuruldu. Çinli Dauyin 2017 yılında TikTok adıyla uluslararası bir uygulama olarak güncellendi. ByteDance firmasının Åžangay merkezli müzik paylaşım platformu musical.ly'i satın almasından sonra TikTok ve musical.ly uygulamalarının kullanıcıları tek bir platformda birleÅŸtirildi. 2021 yılı verilerine göre TikTok dünya genelinde 689 milyon aylık aktif hesap tarafından kullanılıyor. Kısa videolar çekme ve canlı yayın yapma özellikleriyle ön plana çıkan platform Türkiye'den yoÄŸun ilgi görüyor. 2020 yılında Türkiye'den en çok indirilen akıllı telefon uygulamalarının başında TikTok geliyor.
 
Uygulama indirme istatistiklerinden hareketle Türkiye'de 34 milyon civarında TikTok kullanıcısının olduÄŸu tahmin ediliyor. Henüz birkaç yıllık bir maziye sahip olmasına raÄŸmen, TikTok Türkiye'de kullanılan popüler sosyal medya platformları arasında 9. sırada yer alıyor. Dünya genelinde bir kullanıcı günlük ortalama 2 saat 25 dakikasını sosyal medyada geçiriyor. Türkiye özelinde bu süre 2 saat 57 dakikaya çıkıyor. Dünya genelinde bir kullanıcı TikTok'ta aylık ortalama 13.3 saat zaman harcıyor. Türkiye TikTok kullanıcılarının geçirdiÄŸi süre ise aylık ortalama 14 saat olarak belirtiliyor.
 
TikTok, Whatsapp, Instagram ve Facebook'tan sonra Türkiye'de en fazla zaman geçirilen sosyal medya uygulaması olarak dikkat çekiyor. Kullanıcılarına daha fazla takipçiye sahip olmayı ve takipçilerden hediye almayı hem bir yarış hem de gelir yöntemi olarak sunuyor. Kullanıcılarının canlı yayın yapabilmesi için bin takipçiye ulaÅŸması gerekiyor. Takipçiler yayıncılara hediyeler gönderebiliyor. Bir TikTok yayıncısına gönderilen gül hediyesi, gönderici kullanıcıya 25 kuruÅŸa satılırken, 15 kuruÅŸ TikTok tarafından kesiliyor ve yayın yapan kullanıcıya 10 kuruÅŸ ödeniyor. TikTok'ta kullanılan hediyelerin sayısı oldukça fazla. Alınan hediyeler karşılığı cüzdanda biriken miktar 20 doları geçtiÄŸinde ise kullanıcı kazandığı parayı istediÄŸi bir banka hesabına aktararak çekebiliyor. Kısacası Tiktok, kullanıcılar için küçük ama kendisi için büyük maddi kazanç saÄŸlayan bir mantıkla çalışıyor.
 
Her tık bir veri
 
Kullanıcı verisinin son derece kıymetli olduÄŸu bir çaÄŸda yaşıyoruz. Sosyal medya platformları, kullanıcı tarafından üretilen ve yine kullanıcı tarafından tüketilen içerikleri merkeze alan bir çalışma mantığına sahip. Her paylaşım, her beÄŸeni, her yorum ve kısacası bu platformlarda gerçekleÅŸtirilen her tık bir veriye dönüÅŸüyor. Ä°zlenme ekonomisi olarak da adlandırılan bu yeni ekonomik modelin hammaddesi kullanıcı verisi oluyor. Sistemde daha uzun süre kalanlar doÄŸal olarak daha çok veri üretiyor. Bu nedenledir ki sosyal medya platformları daha çok kullanıcıya ulaÅŸmayı ve bu kullanıcıları sistemde uzun süre tutmayı hedefliyor. Bu durum kullanıcıların daha fazla görünür olmasını ve özel hayatlarını takipçilerine daha fazla sergilemesini beraberinde getiriyor.
 
DeÄŸerli olanı saklayan, gizleyen, muhafaza eden kültürden, açığa çıkaran, sergileyen, ifÅŸa eden kültüre doÄŸru hızlı bir dönüÅŸüm yaÅŸanıyor. Bauman'ın ifadesiyle "Görünüyorum, öyleyse varım!" yaklaşımı internet ve sosyal medya kullanıcılarının geneli üzerinde hakim bir görüÅŸ olarak yaygınlaşıyor. TikTok bunu bir adım daha ileriye taşıyarak görünmekten haz almayı maddi kazanç elde etme boyutuna getiriyor. Daha çok yayın, daha çok ifÅŸa, daha çok hediye ve daha çok gelir mantığıyla kullanıcılara ulaşılması gereken bir hedef gösteriyor. TikTok kullanıcıları daha çok hediye almak ve para kazanmak için gönüllü olarak kendi hayatlarını ifÅŸa ediyor. Mahremiyetin sınırlarının sadece kusurları gizleyen dar bir anlayışa hapsedildiÄŸi dijital çaÄŸda, gönüllü ifÅŸa sıradan ve olması gereken bir davranış olarak algılanıyor.
 
 
Ahlaki yozlaÅŸma
 
Ä°zleyicilerin dikkatini çekme ve daha fazla görünme çabasının bir sonucu olarak TikTok kullanıcıları ahlaki deÄŸerlerin sınırlarını zorluyor. TikTok yayıncıları kendilerinin ve çevrelerinin mahrem hayatlarına iliÅŸkin daha fazla, daha özel bilgileri ifÅŸa ederek gelir elde etmeye çalışıyor. Edep sınırlarını aÅŸan videolar eÄŸlence maskesiyle sunuluyor. Her geçen gün benzer vakaların sayısı artıyor. Genç bir TikTok kullanıcısı anneannesiyle çektiÄŸi videoda takipçilerine dünyanın en tatlı anneannesini göstereceÄŸini söylüyor. Sonra ekrana iyice yaklaÅŸmasını istediÄŸi anneannesinin başında bir yumurta kırıyor. YaÅŸlı kadının ÅŸaÅŸkınlığı ekrana yansırken torun kahkahayı patlatıyor.
 
Yakın zamanda gerçekleÅŸen bir baÅŸka olayda ise TikTok kullanıcısı bir baba canlı yayında kızına gayri ahlaki söz ve hareketlerde bulundu. Bu davranış büyük bir tepkiyle karşılandı ve kısa sürede sosyal medya platformlarında gündem oldu. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı resmi Twitter hesabından yaptığı açıklamada "Sosyal medyada, kızına uygunsuz söylem ve hareketlerde bulunan kiÅŸi ile ilgili görüntülerin ortaya çıkmasının hemen ardından il müdürlüÄŸü ekiplerimiz harekete geçmiÅŸtir. ÇocuÄŸumuz koruma altına alınmıştır. Bakanlığımız tarafından adli süreç takip edilecektir" ifadelerini kullandı. Somut örneklerle ifade edilen gayri ahlaki içeriklerin TikTok platformunda her geçen gün daha da arttığı görülüyor. Geleneksel medyanın gündemine taşındığında herkesin haberdar olduÄŸu bu olayların daha fazlasına kullanıcıları ÅŸahit oluyor. Ahlaki deÄŸerlerin göz ardı edildiÄŸi canlı yayınlar ve paylaşımlarda kiÅŸisel hayatın ifÅŸası, bedenin ifÅŸası, çocuÄŸa karşı ÅŸiddet, siber zorbalık vakaları yaÅŸanıyor.
 
Adeta ahlaki yozlaÅŸma merkezine dönüÅŸen TikTok platformuna karşı bazı devletler birtakım yasaklar getiriyor. ABD eski baÅŸkanı Donald Trump'ın TikTok için attığı eriÅŸim yasağı adımlarıyla ilgili süreç halen devam ediyor. Pakistan, "ahlaksız ve uygunsuz içeriÄŸi filtrelemediÄŸi" gerekçesiyle TikTok'u engelleme kararı aldı. Hindistan TikTok eriÅŸimini yasaklayan ülkeler arasında yer alıyor. Türkiye'de TikTok için herhangi bir kullanım engeli bulunmuyor. UlaÅŸtırma ve Altyapı Bakan Yardımcısı Dr. Ömer Fatih Sayan'ın paylaÅŸtığı bilgiye göre, TikTok'un kısa zamanda Türkiye'ye temsilci ataması bekleniyor.
 
Yasaklamak çözüm mü?
 
Bauman, post modern bireyi kiÅŸisel bilgilerinin ifÅŸa olması endiÅŸesi ve baÅŸkaları tarafından keÅŸfedilme, bilinme arzusu arasında bocalayan bir varlık olarak tanımlarken, genellikle fark edilme hazzının ifÅŸa olma endiÅŸesini bastırdığının altını çiziyor. Sosyal medyada fark edilme arzusuyla hareket eden birey ahlaki ve hukuki kuralları tanımaz hale geliyor. Ä°smet Özel 1974'de kaleme aldığı Amentü ÅŸiirinde "Ä°nsanın gölgesiyle tanımlandığı bir çaÄŸ" imgelemesi yapıyor ve insanın vasıfları ve makamıyla deÄŸer gördüÄŸü bir döneme iÅŸaret ediyor. YaÅŸadığımız dönem ise "Ä°nsanın takipçi sayısıyla tanımlandığı bir çaÄŸ" olarak dikkat çekiyor. Dijital çaÄŸda örgütlü kötülükle mücadele etmek kolay görünmüyor. Kamuoyunda sosyal medya yasası olarak bilinen ve 1 Ekim 2020 tarihinde yürürlüÄŸe giren "Ä°nternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla Ä°ÅŸlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanunda DeÄŸiÅŸiklik Yapılmasına Dair Kanun" kapsamında belirtilen yaptırımlar sosyal medya platformlarına çeÅŸitli yükümlülükler getiriyor.
 
Günlük eriÅŸimi 1 milyondan fazla olan TikTok platformunun bir Türk vatandaşını bu yasa kapsamında Türkiye'de temsilci olarak ataması gerekiyor. Temsilcinin bir an önce belirlenmesi durumunda platformlarla ilgili sorunların çözümünde kolaylıklar yaÅŸanacağı düÅŸünülüyor. Åžüphesiz TikTok kullanıcılarının ürettiÄŸi içeriklerin tamamını toptancı bir yaklaşımla gayri ahlaki olarak nitelendirmek doÄŸru olmayacaktır. TikTok'da az da olsa özellikle eÄŸlence amaçlı yayınlanan zararsız içerikler bulunuyor. TikTok gibi platformlarda doÄŸru ve faydalı içerik üretenlerin teÅŸvik edilmesi, kolektif çalışmaları desteklenmesi önem arzediyor. Medya okuryazarlığı eÄŸitimleri kapsamında, ilköÄŸretim düzeyindeki çocukları genelde sosyal medyanın ve özelde TikTok'un riskleri ve tehditleri konusunda bilgilendirmek gerekiyor. Dijital çaÄŸda örgütlü kötülükle mücadele için ebeveynlere, eÄŸitimcilere, sivil toplum kuruluÅŸlarına ve kamu kurumlarına daha çok iÅŸ düÅŸüyor. 
 
 
Müellif: Doç. Dr. Mustafa Bostancı ( Sakarya Üniversitesi ) / Kaynak: Star-Açık GörüÅŸ

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.