Rasim Özdenören: Giritli Epimenides'in paradoksu

Kimileri yanlışında ısrar etmeye başlayınca, yanlış yalana dönüşüyor.

Nasıl ki suç samur kürk olsa, kimse üstüne almıyorsa, yalan da ne kadar tatlı olsa kimse üstüne almıyor. Onu üstüne alanın toplum nezdinde inandırıcılığı kalmıyor.

Toplum güven esası üzerinde işlerliğini sürdürür.

Toplum düzeni güvene dayanır.

Güven demek, orada yalana yer bulunmadığı, tüm işlemlerin doğruluk esası üzerinden yürütüldüğü anlamını taşır.

Mahir Kaynak merhumun esaslı bir varsayımı vardı. Bir toplumsal patlamada, örneğin bir terör olayında işin sonuna bakmalı, o olaydan kim çıkar sağlıyor; onda kimin çıkarı varsa, olayda onun parmağını aramalı, diyordu…

Ancak kumpas durumunda hal her zaman böyle olmayabilir. Kumpası kuranlar onun ortaya çıkmayacağı varsayımıyla bu işe teşebbüs etmiştir. Ancak gülle ellerinde patlayınca çaresiz kalmış olurlar. Ama gene de üstüne almaktan kaçınırlar. Çünkü kimse rezil olmak istemez.

Kumpas yeterince sağlam kurulmamışsa tertipçisine döner ve onu rezil eder…

Rezil olmamak için de yalana başvurulur. “O ben değildim, o başkasıydı; o yaptı, ben yapmadım…” kabilinden kekelemeler gırla gider… Ama nafile…

İlkin kumpas, ardından yalan… Bu çifte kavrulmuş bir riyakârlık da olsa işe yaramaz…

Adli tıbbın ilginç bir ilkesi var: mükemmel cinayet yoktur!

En mükemmeli ve kusursuz görüneni bile bir yerde mutlaka bir açık verir. Yeter ki o açığı yakalayacak göz var bulunsun…

Yalan ve kumpas da böyle…

En mükemmelinde bile mutlaka bir kusur, bir açık bulunur…

Tarihte kimse Giritli Epimenides kadar mükemmel yalancı olmayı başaramamıştır. Gene kimse onun kadar doğrucu da olmamıştır.

Ne diyordu Giritli Epimenides: “Bütün Giritliler yalancıdır.”

Eğer bütün Giritliler yalancı ise kendisi de bir Giritli olan Epimenides de yalancıdır; eğer Epimenides doğru söylüyorsa, bütün Giritliler yalancı değil, demektir. Bir önerme aynı anda hem doğru hem yalan olamaz…

Ne ki her kumpas kuran veya her yalan söyleyen Epimenides kadar zeki olamıyor. Onun kadar ustaca önermeler öngöremiyor.

Giritli gibilerin paradoksu ebediyen baki kalır ve ders vermeye devam eder.

Ama sıradan yalancıların mumu anca yatsıya kadar yanar…

Yenişafak