Lübnan’ın 72 yılldır kanayan yarası: İsrail’le sınır anlaşmazlığı

Lübnan'ın güneyinde, Ä°srail sınırında yer alan Hizbullah'ın kontrolündeki bölgelerde "sınır ihlali" gerekçesiyle zaman zaman gerginlikler ve çatışmalar yaÅŸanıyor.

Lübnan-Ä°srail deniz sınırı ise kara sınırındaki gibi askeri çatışmalara sahne olmadı.

Ä°ki ülke, deniz ve kara sınırları anlaÅŸmazlığına çözüm bulmak amacıyla ekim ayında BirleÅŸmiÅŸ Milletler (BM) himayesinde dolaylı müzakerelere baÅŸladı.

Ekim ve kasımda toplam dört oturum gerçekleÅŸtirildi. BeÅŸinci tur görüÅŸmelerin ise 2 Aralık'ta yapılması planlanıyor.

Deniz sınırı anlaÅŸmazlığı evreleri ve bu konuda yapılan ara buluculuk çalışmaları Ä°srail'in kurulduÄŸu 1948 yılına kadar uzanıyor.

Lübnan'ın deniz sınırlarını belirleme çalışmaları

Lübnan, deniz sınırlarını çizme çalışmalarına 2002'de baÅŸladı.

Ä°ngiltere Hidrografik Ofisi ile iÅŸ birliÄŸine giden Lübnan hükümeti, Southampton OÅŸinografi Merkezini bölgede petrol ve doÄŸal gaz için jeolojik araÅŸtırmalar yapmak amacıyla kara sularının ve münhasır ekonomik bölgenin belirlenmesine yönelik çalışmalar yürütmekle görevlendirdi.

Southampton OÅŸinografi Merkezi, Lübnan'ın güneyi ve iÅŸgal altındaki Filistin'in kuzey bölgesinin net deniz haritalarının bulunmaması nedeniyle sınır çiziminde zorlandı ve sınır doÄŸru ÅŸekilde belirlenemedi.

Lübnan hükümeti 2006'da Ä°ngiltere Hidrografik Ofisi'ni ülkenin deniz sınırının çizimi için yeniden görevlendirdi. Bu giriÅŸim de diÄŸerinin tekrarı olmaktan kurtulamadı.

Lübnan, 17 Ocak 2007'de Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) ile komÅŸuluk iliÅŸkilerini ve iÅŸ birliÄŸini güçlendirmek, petrol kaynaklarına yatırım yapmak amacıyla münhasır ekonomik bölge sınırının belirlenmesine iliÅŸkin anlaÅŸma imzaladı.

Lübnan Ordusunun internet sitesine göre bu anlaÅŸma, BirleÅŸmiÅŸ Milletler Deniz Hukuku SözleÅŸmesi'nde yürürlükte olan maddelere dayanıyordu. Ä°ki ülke arasındaki münhasır ekonomik bölge orta hat esas alınarak belirlendi.

Ancak Ä°srail'in 2011'de Beyrut ile yaptığı anlaÅŸmayı görmezden gelerek GKRK ile aralarında münhasır ekonomik bölgeyi belirlemek için baÅŸka bir anlaÅŸma imzalaması üzerine Lübnan anlaÅŸmayı uygulamaya koymadı. Bu durum, Beyrut'un büyük miktarda petrol ve gaz içeren münhasır ekonomik bölgesinin yaklaşık 860 kilometrekarelik alanı kaybetmesine yol açtı.

ABD'nin teklifi: Hof çizimi

ABD, 2012 yılında temsilcisi Frederic Hof aracılığıyla Lübnan ve Ä°srail arasındaki deniz sınırı anlaÅŸmazlığını çözmek için bir teklif sundu.

Daha sonra "Hof çizimi" olarak adlandırılan sınır çizimine göre, toplam 860 kilometrekarelik alanın yaklaşık 500

Lübnan, tüm alanın kendi hakkı olduÄŸu gerekçesiyle bu öneriyi reddetti. ABD'nin önerisi geçiciydi, nihai bir sınır çizimi deÄŸildi. Ancak Lübnan, bunun kalıcı hale dönüÅŸtürülmesinden endiÅŸe ederek öneriyi kabul etmedi.

Petrol ve gaz arama çalışmaları

Lübnan, deniz sahasında 2018'de petrol ve doÄŸal gaz arama çalışması baÅŸlattı.

Fransız Total, Ä°talyan Eni ve Rus Novatek ÅŸirketlerinden oluÅŸan bir konsorsiyumla 9 Åžubat 2018'de 4 ve 9 nolu blokta petrol ve doÄŸal gaz aramak için sözleÅŸme imzalandı.

Ä°srail, Lübnan'ın tartışmalı 9. bloÄŸa iliÅŸkin böyle bir adım atmasını "provokasyon" olarak nitelendirdi.

ABD yeniden devrede

Lübnan'ın uluslararası ÅŸirketlerle anlaÅŸma imzalamasından yaklaşık bir hafta sonra,16 Åžubat 2018'de ABD yeniden DışiÅŸleri Bakanlığı Yakın DoÄŸu Ä°ÅŸlerinden Sorumlu MüsteÅŸar Yardımcısı Vekili David Satterfield ile Lübnan ve Ä°srail arasında ara buluculuk yapmaya baÅŸladı.

Satterfield 2012'de iki taraf arasındaki deniz sınırı konusundaki "Hof" önerilerini tekrar gündeme taşıdı. Lübnan bu öneriyi yine reddetti.

Lübnan Meclis BaÅŸkanı Nebih Berri o dönem yaptığı bir açıklamada, deniz sınırının Lübnan, Ä°srail ve BM'yi içeren Nisan 1996 mutabakatından çıkan üçlü komite aracılığıyla çizilmesine iliÅŸkin tutumlarında ısrarcı olduklarını ifade etti.

Ä°srail ve Hizbullah, ABD'nin diplomatik çabaları sonucu Nisan 1996'da askeri çekiÅŸmeye son veren bir anlaÅŸmaya varmıştı. Öte yandan, BM Güvenlik Konseyi 11 AÄŸustos 2006'da Lübnan ve Ä°srail arasındaki tüm çatışmaların durdurulmasını öngören 1701 sayılı kararı kabul etmiÅŸti.

Son 2 yıldaki temaslar

ABD DışiÅŸleri Bakanı Mike Pompeo, Mart 2019'da Lübnan'ı ziyaret etti. Lübnan CumhurbaÅŸkanı MiÅŸel Avn, Meclis BaÅŸkanı Nebih Berri ve dönemin BaÅŸbakanı Saad el-Hariri ile bir araya gelen Pompeo, Lübnan ile Ä°srail arasındaki deniz sınır hattının çizilmesi de dahil olmak üzere çeÅŸitli konuları görüÅŸtü.

ABD DışiÅŸleri Bakanlığı yetkilisi Satterfield, Mayıs 2019'da birkaç gün içinde Lübnan'ı ziyaret ederek, Hariri, Berri ve Lübnan DışiÅŸleri Bakanı Cibran Bassil ile görüÅŸtü. Satterfield, Beyrut'tan ayrılmadan önce Lübnan ve Ä°srail arasındaki kara ve deniz sınırlarını da içeren dolaylı müzakereler yapabileceÄŸini söyledi.

Satterfield, Eylül 2019'da görevinden ayrılana dek Lübnan ve Ä°srail taraflarıyla görüÅŸmelere devam etti.

ABD'de Satterfield'in yerine DışiÅŸleri Bakanlığı Yakın DoÄŸu Ä°ÅŸlerinden Sorumlu MüsteÅŸar Yardımcısı Vekili olan David Schenker, Beyrut Limanı'nda 4 AÄŸustos 2020'de meydana gelen büyük patlamanın ardından 3 Eylül'de Lübnan'ı ziyaret etti. Ziyareti, sınırların çizilmesine iliÅŸkin görüÅŸmelerin tamamlanması çerçevesinde olmasına raÄŸmen Schenker hiçbir liderle görüÅŸme gerçekleÅŸtirmedi.

ABD, 8 Eylül 2020'de Hizbullah'ı desteklemek ve "yolsuzluÄŸa karışmak" ile suçlanan eski Lübnan Maliye Bakanı Ali Hasan Halil ile eski Bayındırlık ve UlaÅŸtırma Bakanı Yusuf Finyanus'a yaptırım uyguladığını duyurdu.

Müzakereler için çerçeve anlaÅŸması

Lübnan Meclis BaÅŸkanı Nebih Berri, 1 Ekim 2020'de düzenlediÄŸi basın toplantısında, Ä°srail'le aralarında uzun zamandır sorun olan kara ve deniz sınırını belirleme müzakereleri için çerçeve anlaÅŸmasının saÄŸlandığını duyurdu.

Berri, BM himayesinde Lübnan ile Ä°srail arasında hem kara hem de deniz sınırlarını belirleme müzakerelerin baÅŸlayacağını aktardı.

ABD'nin önceki deneyimleri baÄŸlamında Lübnan ile Ä°srail'in deniz sınırını belirlemeye hazır olduklarının farkında olduÄŸuna dikkati çeken Berri, "Deniz sınırları konusunda ABD'den ara bulucu olması talebinde bulunuldu ve kendileri de buna hazırlar. Müzakere sürecinin sonucu olarak saÄŸlanacak sınır anlaÅŸması, uluslararası hukuk ve ilgili sözleÅŸmeleri gereÄŸi BM'ye verilecektir." dedi.

Müzakereler Ekimde baÅŸladı

Lübnan ve Ä°srail arasındaki deniz sınırlarının belirlenmesi için dolaylı müzakerelerin ilk oturumu BM himayesinde ve ABD ara buluculuÄŸunda 14 Ekim 2020'de gerçekleÅŸtirildi.

Lübnanlı ve Ä°srailli heyetler, iki ülke arasında konuÅŸlu bulunan BM Geçici Görev Gücü (UNIFIL) karargâhında dolaylı müzakerelere katıldı.

Ä°kinci tur görüÅŸmeler 28 Ekim 2020'de yapıldı ve ABD DışiÅŸleri Bakanlığı ayrıntılara deÄŸinmeden oturumu "verimli" olarak nitelendirdi.

Üçüncü oturum gecikmeksizin 29 Ekim 2020'de gerçekleÅŸtirildi.

Dolaylı müzakerelerin dördüncü turu 11 Kasım 2020'de yapıldı ve aralık başında beÅŸinci oturumun düzenlenmesi kararlaÅŸtırıldı.