Sosyal Medya

Akif Emre arÅŸivinden: Tarihsel Ä°ngiltere-Fransa rekabeti

16-11-2020 13:36

Komplocu yaklaşım bir yana bırakılırsa siyasal, ekonomik ve kültürel bağımlılık içi boş bir retorikle kırılmıyor. İlmi geleneği olmayanlar bir medeniyet inşa edemezler. Bilimsel ve entelektüel çabanın kendisi saygıdeğerdir; ancak bunun hangi siyaset çerçevesinde yönlendirildiği daha da önemlidir.



Ä°ngilizler duygularını belli etmezler, soÄŸukturlar. Londra karanlık ve köÅŸeli bir ÅŸehirdir. YaÄŸmur eksik olmaz ve genelde puslu bir hava hakimdir. Ä°nsanlar ÅŸemsiye taşımazlar, çünkü vücutlarının bir uzvu gibidir, hiç ayırmazlar yanlarından...
 
Cadde ve sokakların sert köÅŸeleri fazlasıyla planlı bir ÅŸehirde adımladığınızı size hatırlatır. Mimari açıdan Paris'le kıyasladığınızda emperyal bir geçmiÅŸin güç gösterisi bir ÅŸehirden çok basit, hatta sinik yapılarla karşı karşıya kalırsınız. Paris'te ise güç temerküzü ÅŸehrin mimarisinde kendini gösterir. Paris ile Londra arasındaki siyasal ve toplumsal yapı farkı mimariye doÄŸrudan yansır. Tarihsel olarak Fransız siyasal yapısı merkezi emperyal bir güce odaklıdır. Bu nedenle siyasal iktidarın, imparatorun gücünü yansıtan devasa yapılar ÅŸehri kuÅŸatmıştır, ÅŸehre bu özelliÄŸi damgasını vurmuÅŸtur. Londra ise 'güneÅŸ batmayan imparatorluk' olduÄŸu dönemde bile ÅŸirketler ÅŸehridir. Åžehrin dokusu merkezi güçle ÅŸirketler ve sınıfsal katmanların paylaşılmasının yansımasından ibarettir. Londra'ya göz kamaÅŸtıran mimari eserleriyle dev yapılardan çok ekonomik katmanların gücünü yansıtan yaygın sivil mimari hakimdir.
 
Siyasal ve toplumsal yapı farklı olsa yine de sonuç deÄŸiÅŸtirir miydi kestirmek zor ama dışardan bakan bir göz için Ä°ngiliz mimarisi Kıta Avrupası'na özellikle Fransa'ya göre çok sönük kalır.
 
Tarihi doku Paris'te daha albenili görünse de Londra ve genelde Ä°ngilizler geleneklerine baÄŸlı olmakla tanınırlar. Gelenek, biçimsel hali ile adeta fetiÅŸizme dönüÅŸmüÅŸtür. Yapıların mütevazı görünümleri ile mimari olarak sıradanlığı bir araya gelince gelenekçi doku ortaya çıkar. Britanya'nın mimari anlayışı, ÅŸehir, çevre alışkanlıklar, hayatla kurulan iliÅŸki sadece sıradan görüntü ile açıklanamaz elbette. Gelenekle kurulan iliÅŸkinin kendilerine özgü sürekli, tutarlı hatta fetiÅŸe varan bir boyutu vardır. Åžehrin genel karakteri kolay kolay deÄŸiÅŸmez. Bu duraÄŸanlıktan çok kendi içinde yenilenerek sürdürülen gelenek anlamına gelir.
 
Hayatın hızla deÄŸiÅŸimi Londralıları da etkilemiÅŸe benziyor. Uzun aralıklarla gelenler, hiç deÄŸiÅŸmeyecek gibi duran bazı alışkanlıkların gittikçe zayıfladığını daha iyi gözlemliyor. Bizde yaÅŸanan hızlı deÄŸiÅŸim, çözülme ile kıyaslandığında hiç deÄŸiÅŸmemiÅŸ, duraÄŸanlık duygusu veren sabitelerindeki tavizleri görebiliyorsunuz.
 
Bizim gibi farklı kültürden gelenlere, hatta Kıta Avrupası'na göre kitap okuma, daha doÄŸrusu okuma alışkanlıkları Ä°ngilizlerin göze çarpan en önemli özellikleridir. Ne okuduklarından çok okuma eyleminin bir hayat tarzı haline gelmesi yazılı kültürle kurulan köklü iliÅŸkilerle açıklanabilir. Ancak bunun modern hayatın kamusal alanda bireyler arası iliÅŸki baÄŸlamından koparılarak açıklanması da imkansızdır. BireyselleÅŸen modern insanın toplu taşıma araçlarında, ortak mekanlarda sadece kendisi ile ilgilenmenin bir aracıdır kitaba, gazeteye gömülürcesine okuma alışkanlığı. Bir tür çevresine yabancılaÅŸma, bencillik hatta. Göz temasının olmadığı, gayet mesafeli bir kibarlık gösterisinin hayatın standardı haline geldiÄŸi bir toplumdan söz ediyoruz. Uzun aralıktan sonra gözlemlediÄŸim bazı deÄŸiÅŸiklikler beni ÅŸaşırtacaktır. Caddede, sokakta, toplu mekanlarda, sonra metroda, insanların birbiriyle kurduÄŸu iliÅŸkinin eskiye göre daha az incelikli, daha az kibar bir hal almaya baÅŸladığı izlenimi edindim. Bunun somut ölçüsü yok elbette ama en azından küçük temas yahut karşı karşıya gelme durumunda bile özür dileyen o resmi kibarlık davranışları daha eksilmiÅŸ gibi geldi.
 
Hala insanlar kendi baÅŸlarına kaldıkları her fırsatta mutlaka okuyor ama yeni bir unsur devreye girmiÅŸ durumda. Artık bir kısmı kitap, gazete okurken bir kısmı da cep telefonları ile meÅŸgul. Bunu toplum içindeki oransal deÄŸerini kestirmek zor ama gözle görülür biçimde trende, otobüste cep telefonu ile meÅŸgul olanlar dikkat çekiyor.
 
Bu davranış biçiminin okuma ve kitap iliÅŸkisinin de zayıfladığı anlamında bir gösterge olarak okunabilir mi? Ama en azından Londra'nın merkezi kesiminde önemli kitapçıların artık kapandığı veya taşındığını, geleneksel olarak ÅŸehre rengini veren ikinci el kitapçıların, sahafların yerlerinde olmadığını, daha küçük mekanlara sığınmak zorunda kaldıklarını gözlemlemek deÄŸiÅŸimin yavaÅŸ da olsa etkisine birer iÅŸaret. Charing Cross'daki kapanan kimi sahafların, büyük kitapçıların yerinde Çin lokantalarını görmek artık kanıksanmış.
 
Buna raÄŸmen Ä°ngilizlerin hâlâ dünya siyasetinde etkili olduklarını bunu da ekonomik, askeri güçlerinden çok siyasi kurnazlıklarına ve hepsinden önemlisi entelektüel, akademik kapasitelerine borçlular. Az sayıda insanı çok iyi yetiÅŸtiriyor ve hâlâ dünyanın farklı kültürlerinin, coÄŸrafyalarının toplumsal, kültürel ve de siyasal topografyalarını çıkartmakla meÅŸguller. Bu da ciddi bir birikim ve çaba gerektiriyor. Sömürü sadece kaba güçle gerçekleÅŸtirilemez, bunun ekonomik olduÄŸu kadar entelektüel altyapısı kurulmadan sürdürülebilirliÄŸi imkansız. Mesela Oxford Üniversitesi bünyesinde kurulan Ä°slam AraÅŸtırmaları Merkezi hem mimari hem de donanım açısından hayli iddialı. Mimari olarak geleneksel Ä°slam mimarisinin bir tür sentezi sayılabilen kampüsün akademik muhteva ve yönetimini Oxford Üniversitesi belirliyor ama finansın önemli kısmı Ä°slam ülkelerinden geliyor. Merkezi gezerken sadece mimarisi ile bizde örneÄŸi olmayan bir titizliÄŸin ürünü olduÄŸunu fark ediyorsunuz.
 
Komplocu yaklaşım bir yana bırakılırsa siyasal, ekonomik ve kültürel bağımlılık içi boÅŸ bir retorikle kırılmıyor. Ä°lmi geleneÄŸi olmayanlar bir medeniyet inÅŸa edemezler. Bilimsel ve entelektüel çabanın kendisi saygıdeÄŸerdir; ancak bunun hangi siyaset çerçevesinde yönlendirildiÄŸi daha da önemlidir.
 
Kaynak: Yeni Åžafak

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.