Sudan'ın düşünen aklı ve rehberi: Hasan Turabi

Tasavvuf yoluna müntesip bir babanın oÄŸlu olarak, 1932’de Sudan’ın doÄŸusundaki Kassala’da dünyaya geldi. Aldığı Ä°slâmi temel eÄŸitimin ardından, Ä°ngiltere’nin prestijli üniversitelerinden Oxford’da hukuk okudu; doktorasını da Paris’teki ünlü Sorbonne Üniversitesi’nde tamamladı. Ana dili Arapçanın yanı sıra Ä°ngilizce ve Fransızcayı da akıcı biçimde konuÅŸabilen Turabi, 1964’te Sudan’da dönmesinden sonra, Hartum Üniversitesi Hukuk Fakültesi dekanlığına atandı.

Hasan Turabi, gençlik çaÄŸlarından itibaren hem akademide hem de siyasette etkin bir isimdi.

1928’de Hasan el Benna tarafından kurulan Müslüman KardeÅŸler TeÅŸkilâtı’ndan (Ä°hvân) fikren etkilenen Hasan Turabi, ülkesine döner dönmez, Ä°hvân’ın Sudan kolunun kurucularından biri oldu. 1964’ün son baharında Sudan Devlet BaÅŸkanı Ä°brahim Abbud’a yönelik halk ayaklanmasında aktif ÅŸekilde rol alan Turabi, sonraki beÅŸ yıl boyunca “Ä°slami Nizam Cephesi”nin genel sekreterliÄŸi görevini yürüttü. 1969’da General Cafer Numeyrî’nin iktidarı ele geçirmesiyle birlikte Turabi tutuklandı, partisi de yasadışı ilân edilerek dağıtıldı. Turabi, beÅŸ yıllık hapsin ardından Libya’ya sürgüne gitti.

General Cafer Numeyrî, askeri darbeyle geldiÄŸi iktidardan yine bir askeri darbeyle ayrıldı.

General Cafer Numeyrî’nin ülkedeki muhalif gruplara getirdiÄŸi affın ardından, 1979’da ülkesine dönen Hasan Turabi, adalet bakanlığı görevine getirildi. 1985’te, Ä°ran lehine faaliyet göstermek suçlamasıyla kısa bir tutukluluk halinden sonra, “Ä°slami Milli Cephe”yi kurarak liderliÄŸini üstlendi. Ä°slami yönetim ve ÅŸeriat konusundaki fikirlerini netleÅŸtirdiÄŸi bu dönemde, Turabi çok sayıda kitap kaleme aldı.

Bugün 85 yaşında olan Sadık el Mehdi, Sudan siyasetinin önde gelen aktörlerinden.

1988’de Ümmet Partisi lideri Sadık el Mehdi’nin kurduÄŸu yeni hükümete baÅŸbakan yardımcısı ve dışiÅŸleri bakanı olarak katılan Hasan Turabi, ertesi yıl kurulan yeni kabinede yer almadı. 25 Mart 1989’da General Ömer BeÅŸir, darbeyle ülke yönetimine el koyduÄŸunda, Hasan Turabi ve partisi, darbeyi destekledi.

Hasan Turabi ile Sudan Devlet BaÅŸkanı Ömer BeÅŸir arasındaki iliÅŸki, dalgalı ve istikrarsız bir seyir izledi.

1991’den 2000’e kadar Sudan’ın baÅŸkenti Hartum’da düzenlediÄŸi “Arap-Ä°slam Konferansı”na her yıl yüzlerce düÅŸünür, âlim ve siyasetçi katıldı. Organizasyonun giderek Ä°slâm Konferansı Örgütü’nün (ÅŸimdiki adıyla Ä°slâm Ä°ÅŸbirliÄŸi TeÅŸkilâtı) alternatifi olarak algılanması nedeniyle, Ömer BeÅŸir yönetimi 2000 yılında toplantıların Hartum’da yapılmasını yasakladı.

2001’de Hasan Turabi ve arkadaÅŸları, “yönetimin istikrarını bozmak” suçlamasıyla yargılandılar, Turabi ev hapsine mahkûm edildi. 2003’te serbest bırakılan Turabi, 2004’te yeniden gözaltına alındı.

Hasan Turabi'nin cenazesi, on binlerce kişinin katılımıyla defnedildi.

5 Mart 2016’da Sudan baÅŸkenti Hartum’da geçirdiÄŸi kalp krizi sonucu hayatını kaybedene kadar sürekli polis gözetiminde yaÅŸayan Hasan Turabi, Sudan siyaset sahnesinin en etkili isimlerinden biri olarak kabul ediliyordu. Ä°slâmi yenilenme ve Ä°slâmi siyaset alanlarında da kaleme aldığı eserlerle milyonlarca insana rehberlik eden Turabi’nin Türkçeye çevrilmiÅŸ bazı eserleri ÅŸunlardır: Dini Åžiarlar, ÖzeleÅŸtiri ve Yenilenme SorumluluÄŸu, Ä°slâmi DüÅŸüncenin Ä°hyası, Ä°slâm – Dünyanın GeleceÄŸi…

Müellif: Taha Kılınç / Kaynak: Mecra