Azerbaycan tarihi ve kültürünün başkenti Şuşa özgürlüğüne kavuştu

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Dağlık Karabağ'ın sembol şehri Şuşa'nın işgalden kurtarıldığını duyurdu.

Azerbaycan, DaÄŸlık KarabaÄŸ’da yıllar süren Ermenistan iÅŸgalinin ardından kurtarıldığı duyurulan ÅžuÅŸa ÅŸehri, hem Azerbaycan’ın kültür tarihinde oynadığı rol ile hem de statejik konumu açısından bakıldığında dikkat çekiyor.

Azerbaycan ordusu tarafından kurtarılması sosyal medyada yankı uyandıran ÅžuÅŸa neden bu kadar öneme sahip?

Åžairler, sanatçılar, aydınların beldesi

Kırım haber ajansından yer alan habere göre eski dönemlere ait bazı yerleÅŸimler söz konusu olsa da, bugünkü ÅžuÅŸa’nın kurulması 18’inci yüzyıla uzanıyor. KarabaÄŸ’da Penah Ali Han’ın liderliÄŸinde 1700’lerin ikinci yarısına doÄŸru bağımsız bir hanlık kuran CevanÅŸir aÅŸiretinin hakimiyeti esnasında, bugünkü ÅžuÅŸa kalesi yapılarak buraya “Penahâbâd” adı verildi. Penah Ali Han, KarabaÄŸ Hanlığı’nın kurucusu ve ilk hanı olarak tarihe geçmiÅŸtir. AfÅŸar Hanedanı’nın kurucusu Nadir Åžah’ın amcasının oÄŸlu olan ve kendisi de Urmiye Hanlığı’nın kurucusu olarak tarihe geçen AfÅŸarlı Feth Ali Han’ın 1755’teki hücumu ve uzun süren kuÅŸatmasının ardından Penah Ali Han ona tabi oldu.

Rus Ä°mparatorluÄŸunun 1805’te KarabaÄŸ’ı ele geçirmesine kadar, ÅžuÅŸa birkaç defa Kaçarlar tarafından kuÅŸatılmış, Rus Ä°mparatorluÄŸu idaresi, altındayken Azerbaycan kültürünün, edebiyatının ve müziÄŸinin merkezi KarabaÄŸ’ın bir parçası olarak varlığını sürdürmüÅŸtür. ÅžuÅŸa Kalesi ve 18.-19. yüzyıllarda inÅŸa edilmiÅŸ ÅžuÅŸa kervansarayı ile ÅžuÅŸa evleri bu kültürel zenginliÄŸin niÅŸaneleri sayılmaktadır.

Azerbaycanlı ÅŸaire ve yönetici “Han Kızı” HurÅŸid Banu Nâtevan (1830-1897), Azerbaycanlı besteci ve müzikolog Üzeyir Hacıbeyli (1885-1948), Ä°ttihat ve Terakki üyesi olup önce Sovyet iÅŸgaline kadar Azerbaycan parlamentosunda, sonra da Türkiye Cumhuriyeti’nde gazeteciliÄŸini ve siyasi faaliyetlerini sürdüren Ahmet AÄŸaoÄŸlu, ÅžuÅŸa doÄŸumlu tanınmış simalardır.

Azerbaycan’ın KarabaÄŸ bölgesi, özellikle ÅžuÅŸa ÅŸehri mûsiki faaliyetlerinin merkezi sayılmış, Azerbaycan mûsikisinin belli baÅŸlı simalarından çoÄŸu KarabaÄŸ’da yetiÅŸmiÅŸtir.  Seyyid Ahmed KarabâÄŸî, meÅŸhur hânende Hacı Hüsi, Deli Ä°si, Çetene Mehmed, KaryaÄŸdıoÄŸlu Cabbar, Malıbeyli Åžükür, UluÅŸan nevesi Åžükür, Yezellek nevesi Kerim, KeçecioÄŸlu Mehmed, MeÅŸedi Mehmed FerzelioÄŸlu, Seyyid ÅžuÅŸalı, Ä°slâm ÅžuÅŸalı, Musa ÅžuÅŸalı, Han ÅžuÅŸalı, AdıgüzeloÄŸlu Zülfü, Büyük Kurban, ÅžekeroÄŸlu Kerim ÅžuÅŸa’da yetiÅŸmiÅŸ sanatkârlar olarak tarihe geçmiÅŸlerdir.

28 yıldır Ermeni işgali altındaydı

Azerbaycan’ın bağımsızlığını ilan etmesinin hemen öncesinde ÅŸehrin 1989’daki 23 bini aÅŸkın nüfusunun yüzde doksanından fazlasını Azerbaycan Türkleri teÅŸkil ediyordu.

Sovyetler BirliÄŸi’nin dağılmasından sonra gerçekleÅŸen KarabaÄŸ Savaşı sırasında 8-9 Mayıs 1992 tarihlerinde meydana gelen ÅžuÅŸa Muharebesi sonucunda burası Ermenistan Silahlı Kuvvetleri tarafından Rusya’nın da yardımıyla iÅŸgal edilmiÅŸti. ÅžuÅŸa kentinin nüfusunun büyük çoÄŸunluÄŸunu oluÅŸturan Azerbaycan Türkleri ÅŸehirden göç etmeye zorlanmıştı.

ÅžuÅŸa ÅŸehri, 8 kasım 2020’ye kadar Ermenistan Silahlı Kuvvetleri’nin iÅŸgali altında kalmış, bu tarihte de muzaffer Azerbaycan ordusu tarafından iÅŸgalcilerden temizlenerek Azerbaycan’a baÄŸlanmıştır.

Stratejik konumu

ÅžuÅŸa, DaÄŸlık KarabaÄŸ bölgesinin tam ortasında yer alması açısından stratejik öneme haiz bir nokta olarak kabul ediliyor. Hem Ermenistan ile KarabaÄŸ’ın arasındaki ikmal yolu üzerinde bulunduÄŸundan hem de bölgenin önemli ÅŸehirlerinden Hankendi’nin yakınlarında olması açısından, Azerbaycan ordusunca ele geçirilmesi kritik bir hamle olarak deÄŸerlendiriliyor.

Askeri açıdan konumu itibarıyla ÅžuÅŸa, KarabaÄŸ’daki en yüksek bölgede yer aldığından, ele geçirilmesi en zor ÅŸehirlerden biri olarak kabul ediliyor. Kayalık bir yükselti üzerine kurulmuÅŸ olan ÅžuÅŸa’nın tek giriÅŸi bulunuyor.