Taha Akyol'un kaleminden: Müslüman Bilge lider Aliya

Sırp faÅŸizmine karşı BoÅŸnakların insani varlığını savunmak için hem askeri savaÅŸa komutanlık yaptı, hem kültürel mücadelenin kutup yıldızı oldu.

Modern dünyada Ä°slam’ı nasıl anlamak gerektiÄŸi konusunda sadece BoÅŸnaklara deÄŸil, hepimize bir kutup yıldızı gibi yol gösterdi. ‘Bilge’ sıfatını tam bir liyakatle hak etti.

Bu yönünü evrensel çapta önemli ve deÄŸerli buluyorum. Hele de bir yanda Ä°slam adına militanlık ve Selefi baÄŸnazlığın, öbür yanda Ä°slam adına siyasi güç kavgalarının beyinleri ve kalpleri daralttığı zamanımızda böyle bir ışığa ihtiyacımız çok büyüktür.

BÄ°LÄ°M VE FELSEFENÄ°N DEÄžERÄ°

Aliya’yı okudukça böyle bir beynin niye BoÅŸnaklardan çıktığını daha iyi anlıyorum. Cevdet PaÅŸa, müfettiÅŸ olarak gittiÄŸi Saray Bosna’yı anlatırken BoÅŸnakların açık görüÅŸlü insanlar olduÄŸunu takdirle, övgüyle yazmıştı; Tezakir’de.

Aliya’yı okudukça, iyi ki diyorum; komünist bir rejimde dünyaya gelmiÅŸ; totalitarizmi tanımış, ideoloji körlüÄŸünü görmüÅŸ. Marksizmi ve totalitarizmi eleÅŸtirmek için Batılı düÅŸünürleri enine boyuna okumuÅŸ.

Kitaplarında atıf yaptığı düÅŸünür ve bilim insanlarının listesini çıkarsam buraya sığmaz. Zindanlar onun için tam bir “Medrese-i Yusufiye” olmuÅŸ. Eflatun ve Aristo gibi antiklerden tutun da Marks’a, Engels’e, oradan Heidegger, Jaspers, Popper’a kadar filozoflar… Einstein, Louis de Broglie, Max Planck gibi bilim insanları…

Åžimdi soralım: Bu bu büyük beyinlerin getirdiÄŸi tanımları, ortaya koyduÄŸu sorunları ve önerileri zihninde tutarak Ä°slam’a bakmakla…

Bunlardan habersiz, sadece taassup veya siyasi öfkeyle bakmak hiç bir olur mu?

Kuran-ı Kerim ne diyor? “Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?”

‘ELEÅžTÄ°REL DÜÅžÜNMEK’

Saray Bosna’ya gidip ÅŸehitliÄŸi, türbeyi ve Aliya Müzesini ziyaret ettiniz mi? Etmedinizse, emin olun zihin ve kalp dünyanızda eksik kalkmış bir yer var demektir. Ben müzeyi gezerken not almıştım. GençliÄŸini, zihnî teÅŸekkül serüvenini anlatırken ÅŸöyle yazmıştı Aliya:

“Zihnim sürekli ÅŸüphe ve merak ediyordu. Fakat kalbim daima din tarafında yer aldı.”

Aliya’yı kutup yıldızı yapan iÅŸte bu iç çatışmasıdır. Åžüphe ve merak onu bütün büyük felsefi sistemleri ve ilmi teorileri öÄŸrenmeye sevk etmiÅŸti. O muazzam beyin sonunda ÅŸuna varmıştı:

“Tanrısız bir evren hiç aklıma yatmadı.”

Åžu cümlesindeki derin idraki ve huÅŸu duygusunu siz de hissediyor musunuz?

“Bugünkü fizik ve kimya bilgilerimizle hayatı tamamen izah etmek her halde mümkün deÄŸildir… Hayat fenomen deÄŸil, mucizedir…”

Bilimlerin, felsefelerin yollarını kat ederek bu idrake ulaÅŸmak için Aliya’nın hepimize yönelttiÄŸi bir ihtar vardır: 1980’de yazdığı DoÄŸu-Batı Arasında Ä°slam adlı muhteÅŸem eserinde, Müslümanların taassup ve istibdattan kurtulmak için içmeleri ÅŸart olan acı ilaç:

“Ben olsam, Müslüman DoÄŸu’daki tüm mekteplere ‘eleÅŸtirel düÅŸünme’ dersleri koyardım. Batı’nın aksine DoÄŸu bu acımasız mektepten geçmemiÅŸtir ve birçok zaafının kaynağı budur.”

KENDÄ°MÄ°ZE BAKALIM

Gün 11 Aralık 1997; Tahran’da Ä°slam konferansı; devrim rüzgarlarının estiÄŸi, BaAs rejimlerin hüküm sürdüÄŸü, Suud’ların “Rabıta” propagandası yaptığı dönem… Söz alanlar çürümüÅŸ emperyalist Batının çökeceÄŸini falan söylüyor. Aliye kürsüdedir:

“Åžüphesiz Ä°slam en iyisi, fakat biz Müslümanlar en iyi deÄŸiliz!

Aliya Komünist rejim dönemindeki “çürümüÅŸ Batı” propagandasını hatırlatıyor. Komünizmin çöktüÄŸünü, Batı’nın çökmediÄŸini, Müslümanların kendi sorunları çözmesi gerektiÄŸini anlatıyor. Ä°nsan hakları, eÄŸitim, saÄŸlık, sosyal hizmetler, temizlik alanında Batı’nın çok iyi olduÄŸuna dikkat çekiyor.

Çözümün yolu bilim, hukuk, özgürlük…

AYM BaÅŸkanı Zühtü Arslan, bir anma toplantısında yaptığı konuÅŸmada, Aliya’nın “DoÄŸu ile Batı Arasında Ä°slam” kitabından ÅŸu cümleyi vurgulayarak okumuÅŸtu:

“DüÅŸünce ve inanç hürriyeti, her ÅŸeyden evvel baÅŸka türlü düÅŸünmek ve inanmak hakkıdır.”

Var mıyız buna?!

Bir, kahraman bilge merhum ve maÄŸfur Aliya Ä°zzetbegoveç’e bakalım… Bir de kendi halimize bakalım… Yerimizi ve seviyemizi görürüz.

Hele Orta DoÄŸu’ya hiç bakmayalım, büsbütün efkâr basar.

Karar Gazetesi