İran, ülkedeki Türkleri kızdırma pahasına Ermenistan'ı desteklemekten vazgeçmiyor

Uzmanlar, güçlü bir Azerbaycan'ın Kafkasya'da ve Orta Asya'da güçlü bir Türkiye anlamına geleceÄŸi için Ä°ran'ın, DaÄŸlık KarabaÄŸ konusunda Ermenistan'ı desteklediÄŸini belirterek bu tavrın Ä°ran'daki Türklerin Türk kimliÄŸinin ön plana çıkmasına sebep olduÄŸunu söyledi.

Ä°ran'ın kuzeybatısındaki DoÄŸu Azerbaycan eyaletinin merkezi Tebriz'de, Tahran yönetiminin DaÄŸlık KarabaÄŸ'daki çatışmalarda Ermenistan'a yardımları nedeniyle protesto gösterisi düzenlendi.

"KarabaÄŸ bizimdir bizim olacak", "Norduz kapatılmalıdır" ve "Ermenistan'a destek cinayettir" sloganları atan göstericiler Azerbaycan'ı desteklerken, Ä°ran ile Ermenistan arasındaki Norduz Sınır Kapısı'nın kapatılmasını istediler.

DaÄŸlık KarabaÄŸ'daki çatışmaların seyrini ve Ä°ran'ın tutumunu deÄŸerlendiren uzmanlar, Ä°ran'daki Türk nüfusun Ermenistan’a yapılan yardımlara gösterdiÄŸi tepkinin, Tahran politikalarının artık sürdürülemez hale geldiÄŸinin bir iÅŸareti olduÄŸunu kaydetti.

Yıldız Teknik Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası Ä°liÅŸkiler Bölümü ÖÄŸretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Akif Okur, DaÄŸlık KarabaÄŸ’ın uzun süren çatışmalara sahne olması durumunda terör örgütlerinin yuvalandığı bir bölgeye dönüÅŸmesinden menfaat uman ülkelerin olabileceÄŸine dikkat çekti.

Nüfus ve coÄŸrafya dikkate alındığında "KarabaÄŸ ikinci bir Suriye olabilir" tezlerinin gerçekçi olmadığını vurgulayan Prof. Dr. Okur, "DaÄŸlık KarabaÄŸ'a Suriye benzetmesi doÄŸru bir benzetme deÄŸil. Daha çok, bir zamanların Bekaa Vadisi’ne benzer bir tasarım ihtimalinden söz edebiliriz. Böyle bir senaryoda, bölge üzerinde kendisinin doÄŸrudan hakimiyete sahip olmadığını iddia edecek bir Ermenistan, KarabaÄŸ ve civarına konuÅŸlandırılacak terör örgütlerine kalkan olmaya çalışacaktır. Ama bunun gerçekleÅŸebilmesi için Azerbaycan ordusunun askeri bakımdan durdurulması ve çatışmaların düÅŸük yoÄŸunluklu devam etmesi lazım." diye konuÅŸtu.

Kafkasya’da bir Bekaa Vadisi inÅŸasının yalnızca Türkiye, Azerbaycan, Gürcistan ve hatta Ä°ran gibi ülkelere tehdit teÅŸkil etmeyeceÄŸini belirten Prof. Dr. Okur, "Moskova'nın, böyle bir durumun zamanla kendisini düÅŸman sayan grupları da bölgeye çekeceÄŸini, bu grupların destek ve barınak bulabileceÄŸi bir askeri ve siyasi iklim meydana getirebileceÄŸini hesap etmesi gerekiyor." dedi.

Ermenistan’ın güç parametrelerinin Türkiye ve Azerbaycan’a karşı uzun soluklu bir mücadele yürütmeye elveriÅŸli olmadığına vurgu yapan Prof. Dr. Okur, ÅŸöyle devam etti:

"Ermenistan'ın Kafkasya'da destek umabileceÄŸi Ä°ran da Erivan'ı kollarken her geçen gün daha fazla zorluk yaÅŸayacaktır. Türkiye-Azerbaycan ittifakının Kafkasya’da yürüttüÄŸü barış harekatı, Ä°ran Türkleri arasında milliyetçi duyguların daha da yükseliÅŸine yol açarken Tahran’ı da demografisini dikkate alan gerçekçi politikalar izlemesi için baskılayacaktır. Tahran, KarabaÄŸ siyasetini tarafsızlık çerçevesinde ÅŸekillendirdiÄŸini, taraflara eÅŸit mesafede olduÄŸunu iddia ediyor. ‘Azerbaycan toprakları iÅŸgal altındadır ve geri verilmelidir’ tezleriyle çeliÅŸtiÄŸi çok açık."

"Ä°ran, Ermenistan'ı stratejik bir ortak olarak görüyor"

Marmara Üniversitesi Orta DoÄŸu ve Ä°slam Ülkeleri AraÅŸtırmaları Enstitüsü ÖÄŸretim Üyesi Dr. Serhat Afacan da resmi bir söylem olarak dile getirilmemesine raÄŸmen Ä°ran'ın Ermenistan'ı stratejik bir ortak olarak gördüÄŸünü söyledi.

Ä°ran'ın Türkiye'nin Azerbaycan üzerindeki toplumsal, siyasi ve kültürel nüfuzunun ve etkinliÄŸinin farkında olduÄŸunu ifade eden Dr. Afacan, "Dolayısıyla birçok açıdan Azerbaycan, Ä°ran için bir risk oluÅŸturuyor. Bu sebeple Ermenistan'ı kaybetmek istemiyor. Ä°ran dini lideri Hamaney'in dış iliÅŸkiler danışmanı Ali Ekber Velayeti Ermenistan'ın DaÄŸlık KarabaÄŸ'ın bir kısmından çekilmesi gerektiÄŸini açıkladı. Ermenistan'ın KarabaÄŸ'dan tamamen çekilmesini özellikle söylemiyor. Ä°ran kesinlikle bu iÅŸgalin Azerbaycan lehine sonuçlanmasını istemiyor." ifadelerini kullandı.

Dr. Afacan, DaÄŸlık KarabaÄŸ'ın bütünüyle iÅŸgalden temizlenmesini beklemediÄŸini belirterek Rusya'nın müdahalesiyle çatışma sonlandırılırsa Ermenistan'ın, irrasyonel bir politika geliÅŸtirerek bölgeyi terör örgütlerinin yuvalandığı, birçok uluslararası gücün etkin rol aldığı bir ortama çevireceÄŸini kaydetti.

Dr. Afacan, "Bana göre bu sürecin sonunda DaÄŸlık KarabaÄŸ ve civarında önemli bir bölge Ermenilerin elinde kalacak. Orada göstermelik özerk bir cumhuriyet var. Bunlar ÅŸu anki gibi yalnız kalmamak için devlet dışı yapılanmalarla iliÅŸkilere girecektir." diye konuÅŸtu.

"Ä°ranlı Türklerin tepkisi geri adım attırdı"

Tebriz AraÅŸtırmaları Enstitüsü Ä°ran Uzmanı Babek Åžahid de Ä°ran'ın söylem olarak net ve kesin bir görüÅŸ sergilemekten kaçınarak sessizliÄŸiyle Azerbaycan Cumhuriyeti’nin yanında yer almamayı tercih ettiÄŸini belirtti.

Sosyal medyada paylaşılan birçok video ve fotoÄŸrafta Ä°ran’ın Ermenistan’a askeri ve temel ihtiyaçlar konusunda yardımcı olduÄŸunu söyleyen Åžahid, "Ä°ran-Ermenistan sınır kapısı olan Nurduz Sınır Kapısı’ndan Ermenistan’a geçtiÄŸini gösteren askeri kamyonların görüntüsü, Ä°ran Türkleri içinde ciddi infiale yol açmış ve Ä°ran Türkleri 1 ve 18 Ekim tarihlerinde çeÅŸitli kentlerde gösteriler yaparak Ä°ran devletini Ermenistan’a yaptığı yardımdan dolayı protesto etmiÅŸlerdir. Bu da Tahran'ın en azından söylem olarak geri adım atmasına yol açtı." ifadelerini kullandı.

Åžahid, Ä°ran’ın, DaÄŸlık KarabaÄŸ iÅŸgalinin sona ermesinin güçlü bir Türkiye-Azerbaycan ittifakına yol açacağına dair endiÅŸeleri olduÄŸunu savunarak ÅŸu deÄŸerlendirmelerde bulundu:

"Ä°ran'a göre iÅŸgalin sona ermesiyle Kafkasya’daki etkinliÄŸi zayıflayacak Ä°ran Türkleri içinde Türklük temelli milliyetçi duygular pekiÅŸecektir. Bu baÄŸlamda Ä°ran, kendi çıkar tanımlamaları doÄŸrultusunda Ermenistan’ı desteklemektedir. Ancak bu desteÄŸini diplomatik dil ve söylemlerle sürdürmesi, bir taraftan Ä°ran’ın uluslararası hukuk imajını daha da olumsuz etkileyecek hem de Ä°ran Türklerinin devlete olan aidiyetlerini tartışmaya açacaktır."

"Ä°ran, Ermenistan'ın teneffüs alanı olmuÅŸtur"

Orta DoÄŸu ve Ä°ran Uzmanı Arif Keskin, Azerbaycan'ın Kelbecer, AÄŸdam, Fuzuli, Cebrail, Kubadlı ve Zengilan illerinin Ermenistan tarafından iÅŸgal edildiÄŸini kabul eden Ä°ran'ın, iÅŸgal altındaki DaÄŸlık KarabaÄŸ'ı ise ayrı bir statüde deÄŸerlendirdiÄŸini kaydetti.

Ä°ran'ın DaÄŸlık KarabaÄŸ bölgesinde bir Ermeni özerk yönetim kurulmasını savunarak tarafsızlık ilkesine aykırı davrandığını dile getiren Keskin, "Ä°ran, DaÄŸlık KarabaÄŸ'da özerk bölge kurulması yönündeki açıklamalarıyla Ermenistan'ın tezlerine yakın duruyor. Ä°ran, 1992'den beri Ermenistan'ı iÅŸgalci olarak tanımlamasına raÄŸmen hep desteklemiÅŸtir. DaÄŸlık KarabaÄŸ topraklarının Ermenistan'ın elinde kalmasını da hep arzu etmiÅŸtir. Bununla beraber Ä°ran kesinlikle sıcak bir çatışma da istemiyor. Çünkü çatışmalar Ä°ran içinde protesto gösterilerine neden oluyor. 1992'den günümüze kadar Ä°ran, Ermenistan'ın teneffüs alanı olmuÅŸtur." diye konuÅŸtu.

Keskin, Türkiye, Gürcistan, Azerbaycan ile diplomatik iliÅŸkileri sorunlu olan Ermenistan'ın, dünyaya Ä°ran üzerinden açıldığını belirterek ekonomik, siyasi ve diplomatik olarak Ermenistan'ı destekleyen Ä°ran'ın bu ülkenin jeopolitik kuÅŸatmadan çıkmasını saÄŸladığını vurguladı.

Ä°ran'ın bütün bunları güçlü bir Azerbaycan istemediÄŸi için yaptığını ifade eden Keskin, ÅŸöyle devam etti:

"Çünkü Azerbaycan'ı kendi güvenliÄŸi için bir tehdit olarak görüyor. Güçlü bir Azerbaycan Kafkasya'da güçlü bir Türkiye demektir. Ayrıca kendi ülkesindeki Türkler için Azerbaycan'ın bir çekim merkezi olmasının önüne geçmiÅŸ oluyor. Başından beri Ä°ran'da yaÅŸayan Türkler DaÄŸlık KarabaÄŸ'ı kendi kimliklerinin bir parçası olarak gördüler. Ermenistan iÅŸgalini ve saldırılarını hep protesto ettiler. Tahran yönetiminin Ermenistan'ı destekliyor olması Ä°ran'daki Türklerin Türk kimliÄŸinin ön plana çıkmasına sebep oluyor. Çatışmalar devam ederse Ä°ran'daki gösteriler de artarak devam edecektir."