Malezya'daki tarihi yolsuzluk skandalında Goldman Sachs ve BAE izi

2015'te ortaya çıkan ve eski BaÅŸbakan Necip Rezak yönetimince soruÅŸturulması önlenen, 9 Mayıs 2018 genel seçimlerinde iktidarın el deÄŸiÅŸtirmesiyle tekrar soruÅŸturulan 1MDB yolsuzluÄŸu, Necip Rezak'ın yargılandığı bazı suçlamalardan hüküm giymesi ve yurt dışına kaçırılan fonlardan büyük bir kısmının Malezya'ya geri iade sürecinin baÅŸlamasıyla yeniden ülkenin gündemine oturdu.

1MDB skandalı, Malezya siyaseti ve ülke halkının siyasete bakış açısında yol açtığı deÄŸiÅŸimler nedeniyle de önemli yer taşıyor.

Malezya Kamu Kalkınma Fonu, Necip Rezak'ın baÅŸbakanlığında Temmuz 2009'da "Malezya'nın kalkınması için yeni fikirler ve mali kaynaklar üretme" hedefiyle kuruldu.

Dönemin hükümeti, 1MDB'nin sermayesini artırmak üzere Eylül 2009'da uluslararası petrol ÅŸirketi PetroSaudi International ile ortak giriÅŸim firması kurdu.

Firmaya 1 milyar ABD doları yatırım yapan 1MDB, yeni ÅŸirketin hisselerinin yüzde 40'ına ortak oldu.

Ülkede, 2012'de fonun ilk büyük projesi olarak baÅŸkent Kuala Lumpur'un merkezi bölgelerinden birinde "Tun Razak Exchange" adlı finans bölgesi kuruldu.

1MDB, uluslararası projelerde yer almak için Mart 2012'de ABD merkezli uluslararası yatırım bankası Goldman Sachs'tan 3,5 milyar dolar tahvil satın aldı.

BirleÅŸik Arap Emirlikleri (BAE) ile 2013'te ortak ekonomik giriÅŸimlerde bulunmak üzere 1MDB, Goldman Sachs'tan 3 milyar dolar daha hisse satın alımı gerçekleÅŸtirdi.

"Yolsuzluk ve zimmete para geçirme" iddiaları

Malezya muhalefetinin 2014'te 1MDB'nin 11 milyar dolar borcun içinde olduÄŸunu iddia etmesi üzerine kamuoyunda fonun denetimi ve harcamalarının nereye gittiÄŸine dair ÅŸüpheler oluÅŸtu.

Tartışmaların gittikçe büyümesinin ardından hükümet, Mart 2015'te 1MDB'nin incelenmesi için özel ekip görevlendirdi.

Bu sırada 1MDB ile ortaklığı bulunan PetroSaudi ÅŸirketinin eski çalışanı Ä°sviçreli Bankacı Xavier Andre Justo, 1MDB'nin PetroSaudi aracılığıyla kara para akladığına, fona ait varlığın bir kısmının yurt dışına kaçırıldığına ve Necip Rezak'ın ÅŸahsi banka hesaplarına transfer edildiÄŸine dair yaklaşık 200 bin dokümanı, Ä°ngiliz gazeteci Clare Rewcastle-Brown ve ABD basınından Wall Street Journal'a (WSJ) sızdırdı.

Temmuz 2015'te gazeteci Rewcastle-Brown'un kurduÄŸu "The Sarawak Report" internet sitesi ve WSJ'de yayımlanan belgelerde, 1MDB fonundan 681 milyon doların Necip'in banka hesaplarına transfer edildiÄŸi öne sürüldü.

Haberlerin ardından Malezya siyaseti yolsuzluk iddialarıyla çalkalanırken Necip, yolsuzluk iddialarını soruÅŸturan savcıları görevden aldı.

Olayın ardından 1MDB soruÅŸturmasının başına geçen savcılar, Necip'e yönelik "zimmete para geçirme" iddialarının asılsız olduÄŸuna hükmetti.

Hakkındaki iddialara partisi ve kabinesinden de itirazların gelmesinin ardından Necip, kendisini eleÅŸtiren bakanları kabine deÄŸiÅŸikliÄŸiyle görevden uzaklaÅŸtırdı.

O dönem baÅŸbakan yardımcılığı yapan bugünkü BaÅŸbakan Muhyiddin Yasin de görevden alınan isimler arasındaydı.

ABD ve Ä°sviçre hükümetlerinin incelemesi

Yolsuzluk iddialarının uluslararası basında yer almasından sonra ABD Adalet Bakanlığı, 2016'da başlattığı incelemede 681 milyon doların kişisel hesaplara aktarıldığını tespit etti.

ABD'li yetkililer, 2017'de 1MDB'nin yurt dışı operasyonlarına yönelik incelemesinin sonucunda fona ait 4,5 milyar doların yurt dışına kaçırılarak amaç dışı kullanıldığını öne sürdü.

Bu paraların bir kısmının, Goldman Sachs'ın 1MDB'ye tahvil satışları vasıtasıyla yurt dışına transfer edildiği belirtildi.

Aynı yıl Ä°sviçre hükümetinin baÅŸlattığı incelemede ise 1MDB'den kaçırılan paranın 7 milyar doları bulduÄŸu iddia edildi.

ABD hükümeti, Necip'in üvey oÄŸlu Riza Aziz'in, Malezyalı iÅŸ insanı Low Taek Jho ile 2013 yapımı Hollywood filmi "Wolf of Wall Street"i, 1MDB'den kaçırılan paralarla finanse ettiÄŸini açıkladı.

Daha sonra ABD Adalet Bakanlığı iÅŸ insanı Low'a dava açtı. Hakkında açılan davanın ardından kayıplara karışan Low için Interpol yakalama emri çıkarttı.

2018 Genel Seçimleri ve 1MDB davasının yeniden baÅŸlaması

Malezya BaÅŸbakanı Necip Rezak'a dair yolsuzluk iddialarına halkın gösterdiÄŸi tepki, ülkede 9 Mayıs 2018'de yapılan genel seçimlerde belirleyici rol oynadı.

Anketlerin çoÄŸu, Necip'in önderliÄŸindeki Milli Cephe koalisyonunun seçimleri kazanacağını öngörürken, Mahathir Muhammed'in liderliÄŸindeki Umut Ä°ttifakı koalisyonu yüzde 45,6 oyla seçimlerin galibi oldu.

Seçim yenilgisinin ardından Necip ve ailesi, 11 Mayıs'ta uçakla Endonezya'ya geçmek üzereyken kalabalık tarafından durduruldu.

Ä°çiÅŸleri Bakanlığı bir gün sonra eski baÅŸbakan ve ailesine yurt dışına çıkış yasağı getirdi.

Bir ay sonra Necip'in evine baskın yapan polis, toplam 275 milyon dolar deÄŸerinde mücevher, kol saatleri ve nakit para ele geçirdi.

2015'te kapanan 1MDB soruÅŸturmasını yeniden açan Malezya Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu (MACC), 4 Temmuz'da gece yarısı Necip'i gözaltına aldı.

Eski BaÅŸbakana, 1MDB'nin iÅŸtirakı SRC Internationals ÅŸirketinden zimmetine 10 milyon dolar geçirmek iddiasından 7 ayrı suçlama yöneltildi.

Ä°lerleyen aylarda mahkeme, Necip'e 28 ayrı "kara para aklama suçlaması" ve 7 ayrı "gücü kötüye kullanma suçlaması" daha yöneltti.

1MDB'nin Goldman Sachs'tan tahvil alımlarının da üzerine giden hükümet, Aralık 2018'de Goldman Sachs'a dava açarak, 1MDB'ye tahvil satışlarında hile ve usulsüzlük suçlaması yöneltti.

Fon paralarının kaçırılmasına yardımcı olduÄŸu öne sürülen 17 eski banka çalışanı hakkında dava açılırken, Malezya hükümeti, uÄŸradığı zarar karşılığında Goldman Sachs'tan 6,5 milyar dolar talep etti.

Necip Rezak'a 12 yıl hapis cezası

Kasım 2019'da mahkeme, Necip Rezak hakkındaki suçlamaları kabul ederek yolsuzluk duruÅŸmalarına baÅŸladı.

Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını nedeniyle birkaç defa ertelenen ve temmuzda görülen hüküm duruÅŸmasında, eski Malezya BaÅŸbakanı yargılandığı 42 suçtan 7'sinden hüküm giydi.

Mahkeme Necip Rezak'a, uluslararası SRC ÅŸirketinden ÅŸahsi banka hesabına 42 milyon malezya ringgiti (67 milyon TL) zimmet geçirmek, gücü kötüye kullanmak ve kara para aklamak suçlarından 12 yıl hapis ve 210 milyon Malezya ringgiti (341 milyon TL) para cezası verdi.

Necip Rezak'ın hüküm giymesinden yaklaşık bir ay sonra Goldman Sachs, 19 AÄŸustos'ta uzlaÅŸma bedeli olarak Malezya'ya 3,9 milyar dolar ödemeyi kabul ettiÄŸini açıkladı.

Eski BaÅŸbakan hakkındaki diÄŸer 35 suçlamanın duruÅŸmaları, ilerleyen aylarda devam edecek.

Malezya makamları, Necip'in eÅŸi Rosmah Mansor'un yolsuzluk soruÅŸturmasını sürdürürken, firari iÅŸ adamı Low Taek Jho'nun da yerinin tespit edilip ülkeye getirilmesi için çalışmalara devam ediyor.

1MDB yolsuzluÄŸunun siyaset ve kamuoyuna etkileri

1MDB yolsuzluÄŸu, Malezya'daki siyasi iktidarın 60 yıl sonra ilk defa deÄŸiÅŸmesini beraberinde getirirken, ülke bürokrasisindeki rüÅŸvet ve yolsuzluk sorununu da tartışmaya açtı.

2015'te skandalların ortaya çıkması üzerine Temiz ve Dürüst Seçim Koalisyonu (BERSIH), ülke tarihinin en büyük protesto yürüyüÅŸlerini düzenleyerek dönemin BaÅŸbakanı Necip Rezak'ın istifasını istedi.

2018 genel seçimleri öncesi muhalefet, seçim kampanyalarında yolsuzluk ve rüÅŸvet gündemine odaklanarak ülkedeki yolsuzlukları bitirme teminatı verdi.

Seçimlerin ardından Mahathir Muhammed hükümeti, 1MDB skandalının bir daha yaÅŸanmaması için bürokraside önemli deÄŸiÅŸimler baÅŸlattı.

Bu kapsamda hükümet, seçimlerden kısa süre sonra getirdiÄŸi kuralla bakanlara, milletvekillerine ve devlet memurlarına hediye kabul etmeyi yasakladı.

Hazine Bakanlığı da geçen yıl "Dürüstlük ve Åžahsiyet Ödülü" uygulamasını baÅŸlatarak çalıştığı kurumda yolsuzluk ve rüÅŸveti bildiren memurlara 30 bin Malezya ringgiti (52 bin TL) ödül verileceÄŸini açıkladı.

Malezya, hala kayıp fonların peşinde

ABD ve Ä°sviçre hükümetinin incelemelerinde, 1MDB'den 4,5 ila 7 milyar doların dışarı çıkarıldığı iddia edilirken, fona ait tam olarak ne kadar paranın kaçırıldığı hala bilinmiyor.

YolsuzluÄŸun tam miktarının öÄŸrenilememesinin sebebi, 1MDB'nin yurt dışında kurdurduÄŸu paravan ÅŸirketler üzerinden transfer iÅŸlemlerini yapmasına baÄŸlanıyor.

Bir diÄŸer iddia ise 1MDB adına çok sayıda banka hesabı açtırılıp, fon paralarının bu hesaplar arasında sürekli dolaÅŸtırılarak para takibi zorlaÅŸtırıldığı için kaçırılan miktarın tamamen tespit edilemediÄŸi yönünde.

Åžimdiye kadar 1MDB'ye ait ABD'den 322 milyon doları, Singapur'dan 36 milyon doları ülkeye geri kazandıran ve en son Goldman Sachs'tan 3,9 milyar dolar ödeme taahhüdü alan Malezya, 12 ülkede fona ait paralarının olduÄŸunu iddia ederek, kayıp fonların peÅŸinden gitmeyi sürdürüyor.

Kayıp fonları araÅŸtırmak üzere ÅŸimdiye kadar Singapur, Ä°sveç, Ä°ngiltere, ABD, Avustralya, Hong Kong, Tayland, Lüksemburg ve BirleÅŸik Arap Emirlikleri'nde (BAE) soruÅŸturma açıldığı biliniyor.