YPG'ye verilen yabancı medya desteği

Medya, insanların zihinlerini dizayn eden en etkili araçlardan birisidir. ÇeÅŸitlenen haber kaynakları ile birlikte insanların zihin dünyalarındaki anlamlar sürekli yer deÄŸiÅŸtirmekte ve zaman zaman kökten deÄŸiÅŸimlere uÄŸramaktadır. Medyanın insan zihnine sunduÄŸu bu anlam çeÅŸitliÄŸi, haber çerçevelerinin getirisi olarak görülmektedir. Haber çerçeveleri, haber metninde vurgulanan anahtar kelimeler, metaforlar, kavramlar, semboller ve görsel imgelerden oluÅŸurlar. Bu çerçevelerin sıklıkla tekrarlanması insanların zihninde belli etiketlerin meydana gelmesine neden olur. Haber çerçevesi için “haberin paketi” benzetmesi de yapılabilir. Ä°lk defa Kanadalı antropolog ve toplumbilimci Erving Goffman tarafından ortaya atılan “Çerçeveleme Teorisi” haber aracılığıyla oluÅŸturulan çerçevelerin enformasyon algısına etkisini göstermektedir. Bu bilgiler ışığında Suriye iç savaşı özelinde YPG özneli haberler incelendiÄŸinde belli çerçevelemeler ortaya çıkmaktadır. Bu yazıda öne çıkan çerçevelemeler ve nedenleri üzerinde durulacaktır.

Ä°lk olarak YPG örgütünün ve örgüt mensuplarının nasıl çerçevelendiÄŸi göze çarpmaktadır. Haberlerde YPG terör örgütü, ağırlıklı olarak Kürt milisler veya Kürt kuvvetler olarak tanımlanmakta, örgüt üyeleri ise ağırlıklı olarak Kürt savaÅŸçılar veya Kürt milisler olarak anılmaktadır. FotoÄŸraf kullanımlarında örgüt ve örgüt üyelerine dair negatif hiçbir imge olmaması dikkat çekicidir. Özellikle biyografi nitelikli kahramanlık hikayesi anlatan haberlerde kullanılan örgüt üyelerinin fotoÄŸrafları oldukça sempatiktir. YPG ile ilgili ortak ÅŸemalardan biri DAEÅž ile mücadeledir. YPG, DAEÅž ile mücadelede stratejik ortaktır, gönüllüdür ve korkusuz kahramandır.

Yabancı savaÅŸçı romantizmi

Suriyeli Kürtler üst baÅŸlıklı bir yazının detayını okuduÄŸunuzda aslında konuÅŸan kiÅŸinin bir YPG militanı olduÄŸunuzu görebilirsiniz. Yapılan haberlerde Kürtler YPG ile eÅŸleÅŸmiÅŸ durumdadır. (3 Ekim 2014 The Guardian) Öldürülen yabancı savaÅŸçıların hayatını anlatan haberlerde aile üyelerinin veya örgüt mensuplarının kiÅŸilerle ilgili romantik ve kahramanlaÅŸtırıcı ifadeler ile anlatılması ayrıca özendirici niteliktedir. DEAÅž’ın Süryani Hıristiyanlara yönelik yaptığı insanlık dışı muamelenin haberleÅŸtirilmesinde, Süryanilerin bir soykırım ile karşı karşıya olduÄŸu belirtilmektedir. Bir kiÅŸinin aÄŸzından verilen bu açıklamanın altında habere konu olan Haseke, yaklaşık 100 yıl önce Osmanlı soykırımından ve 1930’larda Irak krallığının katliamlarından kaçan Asur azınlığına ev sahipliÄŸi yapan bir yer olarak tanımlanmakta ve (26 Åžubat 2015 The Guardian), satırarası bir soykırım suçlaması yapılmaktadır. BaÅŸka bir haberde de Hıristiyan azınlığın önünde iki seçenek olduÄŸu söylenir, ya kaçacaklardır, ya da Kürtlere (YPG’ye) katılacaklardır. Özellikle kendi ülkelerine giriÅŸlerde tutuklanan YPG militanları için eleÅŸtirel haberler göze çarpmakta, bu durum ikiyüzlülük olarak nitelendirilmektedir.

Hayvan sevgisi

Küçük rollerde oynayan bir Ä°ngiliz aktörün YPG saflarına katılması “Hollywood’a sırtını döndü” baÅŸlığı ile verilmekte, Amerikalı bir gazetecinin kafasının kesildiÄŸini gördükten sonra DEAÅž’a karşı insanlık için savaÅŸmaya karar veren ve YPG üyesi olan kiÅŸi romantize edilmektedir. (2 Haziran 2015,The Guardian) bir baÅŸka YPG üyesi Amerikalı ise Abdullah Öcalan’dan ve fikirlerinden çok etkilenmiÅŸtir. (5 Eylül 2015, The WSJ) yine bu kiÅŸiye göre örgütte, üyeler birbirlerine küfür etmemekte, kadınlar arkadaÅŸ ve eÅŸit statüde görülmektedir. Öldürülen baÅŸka bir YPG teröristi bomba tuzaklanan binaya giren iki çocuÄŸu kurtarmak için binaya girmiÅŸ ve hayatını kaybetmiÅŸtir. (5 Aralık 2017, The Guardian) Hayatını kaybeden örgüt üyeleri çocukları ve hayvanları çok sevmekte, dünyayı daha iyi bir yer yapmak için YPG saflarında savaÅŸmakta ve daha özgür bir yaÅŸam için hayatlarını feda etmektedir.

Haberlerde kritik bilgilerin kaynağı, nedense isimi verilmeyen bir kiÅŸidir. Bir dışiÅŸleri yetkilisi, bir Pentagon yetkilisi sıkça karşımıza çıkan faili meçhullerdir. 1997 yılında terör örgütleri listesine alınan PKK ile organik iliÅŸkisi defalarca ispat edilen YPG, 2012 yılında Washington DC’de büro açmıştır. Amerika BirleÅŸik Devletlerinin YPG’ye yaptığı aleni yardımlar Türkiye ile iliÅŸkilerdeki kriz nedenlerinden biridir.

Bir diÄŸer kriz nedeni ise yine terör örgütü olan FETÖ’nün elebaşının halen ABD topraklarında yaÅŸaması ve iade edilmemesidir. Amerika’nın Türkiye’nin mücadele ettiÄŸi terör örgütlerine verdiÄŸi destek açısından YPG ayırt edicidir. PKK ile baÄŸları net olarak bilinen YPG terör örgütünün Suriye özelinde DEAÅž’a karşı araçsallaÅŸtırılması Amerika’nın Orta DoÄŸu politikasının getirisidir.Ä°ncelenen haberlerin hemen hepsinde PKK’nın Türkiye tarafından terör örgütü olarak gördüÄŸü belirtilmiÅŸ olsa da WSJ ve The Guardian,YPG’yi PKK’dan ayrı tutmuÅŸ ve DEAÅž ile mücadelenin vazgeçilmez unsuru olarak çerçevelenmiÅŸtir.

Ä°nÅŸa edici taraf hangisi?

Çerçeveleme teorisinin etkisinin hangi yönlü olduÄŸu tartışılan baÅŸlıklardan biridir. Haber çerçevelemeleri mi politikacıların söylemlerinin etkilemektedir? Yoksa politikacılar mı haber çerçevelerini belirlemektedir? Ä°nÅŸa edici taraf hangisidir? Görülen, dış politika konusunda Amerika’nın yerleÅŸik güvenlik kabullerinin ve bunların sözcülerinin haber çerçevelerini belirlediÄŸi yönündedir. Ancak uzun vadede çift taraflı etkiden söz edilebilir. Haberlerin ortak özelliÄŸi olan YPG’nin dünyanın düÅŸmanı DEAÅž ile mücadelenin kritik unsuru olması geçen zaman içinde kamuoyunun zihnini bu yönde ÅŸekillendirmiÅŸtir. Bunun çıktıları Ä°ngiltere ve Amerika’dan giden örgüt mensuplarının ailelerinin demeçlerinde net olarak görülmektedir. Aileler, çocuklarının bir özgürlük mücadelesi verdiÄŸini ve DEAÅž’a karşı mücadelede kahramanca savaÅŸtıklarını söylemektedir.

Amerikan yönetimi Suriye’de resmi muhatap olarak YPG’yi kabul etmektedir. Amerika’nın söylem olarak Suriye politikası Obama ve Trump döneminde farklılık gösterse de, genel politikada somut bir deÄŸiÅŸiklik olmadığı malumdur. 6 Ekim 2019’da Amerikan BaÅŸkanı Donald Trump ve Türkiye Cumhuriyeti CumhurbaÅŸkanı Recep Tayyip ErdoÄŸan arasında varılan uzlaÅŸma, Amerikan siyasetinde tepki ile karşılanmıştır.6 Ekim 2019 tarihinde BaÅŸkan ErdoÄŸan ile BaÅŸkan Trump’ın görüÅŸmesi sonrası yapılan açıklamadan Barış Pınarı Harekatı için iki baÅŸkanın uzlaÅŸtığı anlaşılmıştı. Amerika’nın önde gelen gazeteleri kararın Trump tarafından hızlıca alındığını ve baÅŸkanın güvenlik bürokrasisinin tavsiyelerine uymadığını yazdı. Yetkililer, Kürt müttefiklerini kendi kaderlerine bırakmak ile ilgili derin ÅŸüpheleri olduÄŸunu belirttiler. Bu dönemde ABD medyasının Trump’ın kararı aleyhinde yaptığı haber ve aldığı görüÅŸler, basının haber çerçevelerini kiÅŸilerin/Trump’ın söylemlerine deÄŸil, yerleÅŸik Amerikan güvenlik bürokrasisinin görüÅŸlerine göre belirlediÄŸini göstermektedir. Zira Cumhuriyetçilerin Senato lideri Mitch McConnell’in “aceleyle yapılan bir geri çekilmenin, Rusya, Ä°ran, BeÅŸar Esad ve DEAÅž’a yarayacağını” yönündeki açıklaması da dikkat çekicidir. Bu yaklaşımın Pentagon’un görüÅŸleri ile paralel olduÄŸu bilinmektedir.

Vekalet savaşları

SoÄŸuk SavaÅŸ döneminin kullanışlı mekanizması olan vekalet savaÅŸları OrtadoÄŸu’daki çatışmaların karakteristik özelliÄŸi haline gelmiÅŸtir. Literatürde “competitive intervention” olarak da görülen bu tarz, uzun vadede ülkeler için maliyetli olmaktadır. Ve dışardan alınan bu destekle çatışmaların süresi uzamakta buna baÄŸlı olarak kayıplar artmaktadır.

Peki Amerikan hükümeti neden YPG vekaletine ihtiyaç duymaktadır? Bu politikanın izlenmeye baÅŸlamasındaki en önemli sebep kuÅŸkusuz Amerika’nın son 50 yılda sahada verdiÄŸi askeri kayıplardır. Vietnam Savaşı’nda yaklaşık 60 bin askerini kaybederek çekilmek zorunda kalan Amerika, 18 yıldır devam eden Afganistan iÅŸgalinde de istediÄŸi sonucu alamamıştır. Sadece savaÅŸ kayıpları deÄŸil sonrasında görülen post-travma sorunları toplumsal sıkıntılara neden olmaktadır. 11 Eylül sonrası yapılan Afganistan ve Irak iÅŸgallerinin devlete getirdiÄŸi yük, yaÅŸanan mali dalgalanmalar ile birleÅŸince Amerikan halkında ciddi bir rahatsızlık oluÅŸturmuÅŸtur. Amerika BirleÅŸik Devletleri hem kendi iç kamuoyunda sorun yaÅŸamamak hem de hukuk çerçevesinde elini rahatlatmak için vekalet savaşı stratejisi izlemekte, özel askeri ÅŸirketler ile bunu desteklemektedir.

Bu durumdan yola çıkarsak incelenen iki gazetenin (The Guardian, The WSJ) YPG’yi DEAÅž ile mücadele konusunda kritik unsur olarak görmeleri, Suriye halkının sözcüsü algısı ile haberleÅŸtirmeleri vekalet savaÅŸ mantığı ile örtüÅŸmektedir. Elbette meÅŸru olmayan bir unsura Amerikan devletinin teknik ve silah yardımı yapması iç kamuoyuna açıklayamayacağı bir durumdur, bu nedenle YPG “Suriyelilerin sözcüsüdür, onları temsil etmekte ve hakları için savaÅŸmaktadır”. Bu açıdan bakıldığında haber çerçevelerinin Amerikan vekalet savaşı politikasını desteklediÄŸi söylenebilir. Ayrıca vekalet savaÅŸları açısından bakıldığında YPG önemli bir farka sahiptir, daha önce görülmemiÅŸ bir ÅŸekilde iki süper güç olan Amerika BirleÅŸik Devletleri ve Rusya eÅŸ zamanlı YPG’ye destek olmuÅŸtur.

Resmi olarak terör örgütü

Haber çerçeveleri baskın ideolojiyi yeniden üretir ve toplumsal uzlaşıyı saÄŸlayarak meÅŸrulaÅŸtırır. PKK, 10 AÄŸustos 1997 tarihinden beri ABD hükümetinin “Yabancı Terörist Organizasyonlar” listesinde, 2002 yılından beri Avrupa BirliÄŸi’nin terör örgütü listesindedir. Yani her iki gazetenin de menÅŸei olan ülkeler PKK’yı resmi olarak terör örgütü kabul etmektedir. Haberlerde PKK ile YPG iliÅŸkisi, benzerliÄŸi hatta çoÄŸu yerde aynılığından bahsedilse de hiçbir haberde bu örgüt ile ilgili terör baÄŸlantısı veya tanımlaması yapılmamaktadır. Haber çerçeveleri Trump’ın çıkışlarına raÄŸmen yerleÅŸik Amerikan bürokrasisinin söylemi üzerinden yapılmakta buna baÄŸlı olarak vekalet savaşının saha unsuru YPG meÅŸrulaÅŸtırılmaktadır. Bu çıkarımlar göz önüne alındığında Amerikan’ın Suriye’de YPG’den vazgeçmesi kısa vadede mümkün görülmemektedir. Son aylarda Trump’ın kendi ÅŸahsi hesabından ‘general’ olarak tanımladığı Mazlum Kobani ile görüÅŸmesini yazması ve teÅŸekkürlerini iletmesi de bunun bir ipucu olarak okunabilir. Amerika artık kendi askerini sahaya sürmemekte bunun yerine kullanışlı araçlara baÅŸvurmaktadır. Bu kullanışlı araçlardan biri olan YPG terör örgütü Amerikan ve Ä°ngiliz kamuoyunda meÅŸrulaÅŸtırılsa da uzun vadede varlıklarını borçlu oldukları siyasi düzen rota deÄŸiÅŸtirdiÄŸinde varlıkları tartışılır hale gelecek saha güçleri zayıflayacaktır.

Zeynep BayramoÄŸlu / Açık GörüÅŸ