Türkiye Akdeniz'de dayatılan ablukayı kırdı

Cezayirli araÅŸtırmacı El-Havvas Takıyye, Türkiye'nin Akdeniz'in doÄŸusunda dayatılmaya çalışılan tecridi kırmayı baÅŸardığını belirterek, Ankara'nın Libya'ya desteÄŸinin gelecekte daha da artacağı deÄŸerlendirmesinde bulundu.

Katar'ın baÅŸkenti Doha merkezli Al Jazeera AraÅŸtırma Merkezi Arap Dünyası AraÅŸtırmaları Bölümü Direktörü Takıyye, Libya'da askeri seçeneÄŸin baÅŸarısızlığı, gayrimeÅŸru silahlı güçlerin lideri Halife Hafter'in gerilemesi, uluslararası faktörlerin tutumu ve Türkiye'nin konumuyla ilgili geliÅŸmeleri deÄŸerlendirdi.

Takıyye, "Libya'da Hafter'in baÅŸkent Trablus'a yönelik saldırılarının baÅŸarısızlığa uÄŸratılmasında Türkiye'nin rolü önemli. Çünkü Ankara, uluslararası tanınırlığa sahip Libya hükümeti ile ona baÄŸlı güçlere siyasi ve askeri destek verdi." dedi.

"Türkiye'nin Libya'ya desteÄŸi gelecekte daha da artacak." ifadesini kullanan Takıyye, ÅŸöyle devam etti:

"Geçen kasım ayında iki ülke arasındaki denizcilik yetki alanlarını tanımlayan mutabakatın imzalanmasından sonra Ankara, Libya'yı ulusal güvenliÄŸinin bir parçası olarak görmeye baÅŸladı. Türkiye bu mutabakat ile Mısır, Ä°srail, Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'nin Akdeniz'in doÄŸusunda dayatmaya çalıştığı tecridi kırmayı baÅŸardı."

Takıyye, Türkiye'nin Libya'nın bu güçlerin eline düÅŸmesine izin vermeyeceÄŸini; çünkü bu durumun mutabakatı iptal edeceÄŸini ve Türkiye'yi DoÄŸu Akdeniz'deki nüfuzundan mahrum ederek "mavi vatan"dan tecrit edeceÄŸini dile getirdi.

"Türkiye, Libya'da savaÅŸan grupların hükümetin merkezi komutasına tabi olan düzenli tek bir güç çatısı altında birleÅŸmesine, profesyonel Libya askeri ve güvenlik güçlerinin oluÅŸturulmasına katkı saÄŸlayacak. Aynı zamanda yeniden imar alanında da yardımcı olacak." diyen Takıyye, güvenlik güçlerinin oluÅŸturulmasında ABD ve NATO'nun desteÄŸinin de olabileceÄŸine iÅŸaret etti.

Askeri seçeneÄŸin baÅŸarısızlığı

Cezayirli araÅŸtırmacı, Trablus ve batı bölgesinin tamamının Hafter'in düzenleyebileceÄŸi saldırılardan güvenli hale getirilmesinin bazı sonuçları olacağına iÅŸaret etti.

Takıyye, bunların en önemlisinin Hafter ve onu destekleyen Mısır, BirleÅŸik Arap Emirlikleri (BAE), Suudi Arabistan, Rusya ve Fransa gibi bölgesel ve uluslararası güçlerin dayandığı askeri seçeneÄŸin baÅŸarısızlığı olduÄŸuna dikkati çekti.

El-Havvas Takıyye, "Bu durum, bu güçlerin; eski BM Libya Özel Temsilcisi Gassan Selame'nin teyit ettiÄŸi gibi 'küçümsedikleri' siyasi uzlaşıyı kabul etmek zorunda olduklarını anlamalarını saÄŸlayacak." diye konuÅŸtu.

Hafter'in siyasi müttefiki Tobruk Temsilciler Meclisi BaÅŸkanı Akile Salih ile Hafter'e baÄŸlı sözde hükümetin baÅŸbakanı Abdullah es-Sini'nin Abu Dabi ziyaretleri azalırken Moskova ziyaretlerinin artmasına dikkati çeken Takıyye, "BAE ve Fransa'nın Libya'nın durumundaki etkisi azalıyor." dedi.

Takıyye, bu durumun ayrıca Fransa'nın Libya savaşındaki tutumu konusunda NATO ve Avrupa kurumlarında daha da yalnız bırakılmasında görülebileceÄŸini belirtti.

Öte yandan ABD'nin Libya'daki geliÅŸmelere ilgisinin arttığına iÅŸaret eden Takıyye, "Washington, Rusya'nın nüfuzunu güçlendirmek için Libya'daki durumdan yararlanacağı konusunda endiÅŸeli. Ä°lerleyen günlerde, ABD; Libya hükümeti ve Türkiye'ye tarafına yönelebilir. ABD, Türkiye ve Libya hükümetinin Rusya'nın yararlanabileceÄŸi zorluklarla karşılaÅŸtığını hissederse müdahalesini de artabilir." diye konuÅŸtu.

Hafter'in gerilemesi

"Libya'da askeri seçeneÄŸin gerilemesiyle Hafter'in önemi azalacak; sorunları büyüyecek." diyen Takıyye, Hafter'in bir yandan Trablus'u iÅŸgal edemediÄŸini diÄŸer yandan ordu birliklerinin Sirte-Cufra hattındaki ilerlemesinin önüne geçemediÄŸini hatırlattı.

Takıyye, Hafter'in kayıplarının, Libya'nın doÄŸu, güney ve orta kesimlerindeki taraftarlarını da kaybetmesiyle sonuçlanabileceÄŸini belirtti.

Hafter'in onların desteÄŸiyle baÅŸarıya ulaÅŸacağını düÅŸündüÄŸüne dikkati çeken siyasi uzman, ÅŸunları söyledi:

"Hafter, kendisini desteklerlerse Trablus'ta kontrolü saÄŸlayacağını, dünyanın onu ülkenin lideri olarak tanıyacağını, Ulusal Petrol Kurumu ve Merkez Bankasını ele geçireceÄŸini, petrol ihracatından çok para elde edeceÄŸini ve gelirinden kendisini destekleyenlere pay vereceÄŸini vadediyordu."

Takıyye, Hafter'in bu vaatlerinin tamamının buharlaşıp yok olduÄŸunu, ÅŸu anda tek umudunun Libya hükümetini, Trablus saldırılarında harcadığı yaklaşık 36 milyar dolarlık borcu için ikna etmek olduÄŸunu aktardı.

Hafter'in Libya'da nüfuzu artan uluslararası güçler tarafından artık güvenilir bir taraf olarak görülmediÄŸini belirten Takıyye, Hafter'in Ankara ve Moskova'nın liderliÄŸinde ocak ayında ateÅŸkes görüÅŸmelerinin ardından oluÅŸturulan anlaÅŸmayı imzalamadan Moskova'dan ayrılmasını hatırlattı. Takıyye, Hafter'in Rusya'nın güvenini bu aÅŸamada kaybettiÄŸini ifade etti.

Hafter'e alternatif isimler

Al Jazeera AraÅŸtırma Merkezi Arap Dünyası AraÅŸtırmaları Bölümü Direktörü Takıyye, Rusya'nın Hafter'in müttefiki Salih tarafından sunulan siyasi önerinin arkasında olduÄŸuna, ancak Hafter'in bu öneriyi reddettiÄŸine iÅŸaret etti.

Hafter'in 27 Nisan'da yaptığı açıklamada, kendi desteklediÄŸi Tobruk Meclisinin de içinde bulunduÄŸu tüm siyasi kurumları feshettiÄŸini ve yine kendisini ülkenin askeri lideri ilan ettiÄŸini anımsatan Takıyye, ÅŸunları dile getirdi:

"Tüm bunlar Hafter'in sahneden çekilmesi ya da kendisinden daha önemli isimlerin arkasına saklanması ihtimalini artırıyor. Bunun belirtileri, Fransa CumhurbaÅŸkanı Emmanuel Macron'un 'Hafter'i desteklemediÄŸi ve Trablus'a saldırıları kabul etmediÄŸi' açıklamasında ortaya çıkıyor. Ayrıca Mısır CumhurbaÅŸkanı Abdulfettah es-Sisi'nin, Sirte ve Cufra'yı ele geçirmeye çalışması durumunda Libya hükümetine karşı kabilelerin silahlandırılmasına iliÅŸkin açıklamasında da görülüyor. Sisi burada Hafter güçlerini destekleyeceÄŸini ya da silahlandıracağını söylemiyor."

Takıyye bu durumun, Abu Dabi Veliaht Prensi eski Danışmanı Abdulhalık Abdullah'ın Twitter hesabındaki "Hafter'i ve hatalarını eleÅŸtiren" paylaşımında da görüldüÄŸünü ve bunun Abu Dabi liderlerinde hakim olan düÅŸünceyi yansıtabileceÄŸini belirtti.

Hafter'in geri plana düÅŸmesiyle Libya'nın doÄŸusunda sahneye Akile Salih ya da devrik lider Muammer Kaddafi döneminden baÅŸka isimlerin çıkabileceÄŸine deÄŸinen Takıyye, bu isimlerin Kaddafi'nin oÄŸlu Seyfulislam'a yakın isimler olabileceÄŸini, böylece isteklerini askeri güçle dayatabileceÄŸine inanan Hafter'in önem vermediÄŸi siyasi desteÄŸi alabileceÄŸini kaydetti.

Muhtemel siyasi çözüm

El-Havvas Takıyye, "Libya'da siyasi çözüm ihtimali gitgide artıyor. Zira Hafter ve destekçilerinin savunduÄŸu askeri çözüm artık geçerli deÄŸil." dedi.

Cezayirli araÅŸtırmacı, Hafter ve destekçilerinin önünde Trablus ve Libya hükümetinin temsil ettiÄŸi siyasi meÅŸruiyete ulaÅŸmak, Merkez Bankası ve Ulusal Petrol Kurumunun yönetiminde yer edinebilmek için uzlaşıdan baÅŸka bir seçenek kalmadığını vurguladı.

Takıyye, "Libya'da siyasi uzlaşıya doÄŸru yöneliÅŸ, askeri çözümde ısrar eden BAE ve Fransa'nın ülkedeki nüfuzunu zayıflatıyor ve Rusya'nın nüfuzunu artırıyor." dedi.

Hafter'in Trablus'a saldırıları sırasında Rusya'nın Türkiye'yle ortaklaÅŸa desteklediÄŸi "Hafter ile Serrac arasında saÄŸlanacak anlaÅŸma ile siyasi bir çözüm arayışı içinde olduÄŸu" açıklamasını hatırlatan Takıyye, ancak Hafter'in ne bu anlaÅŸmayı ne de Moskova'nın yönlendirmesiyle Salih'in baÅŸlattığı siyasi öneriyi kabul ettiÄŸini dile getirdi.

Rusya'nın çatışmaların yeniden baÅŸlamasını engelleme konusunda istekli olduÄŸuna deÄŸinen Takıyye, "Moskova, çatışmaların yeniden baÅŸlamasının kendisini bu çatışmalara daha fazla dahil olmaya itebileceÄŸinden endiÅŸe ediyor. Bu durum, Washington'u kışkırtabilir; Libya hükümeti ile Türkiye'ye askeri destek saÄŸlayarak yanıt verebilir." ifadesini kullandı.  

Müzakelerin baÅŸlaması konusunda uluslararası fikir birliÄŸi

Takıyye, ÅŸu anda Libya konusunda müzakerelerin tekrar baÅŸlaması gerektiÄŸi konusunda uluslararası fikir birliÄŸi olduÄŸunu çünkü aksi halde çatışmaların yeniden baÅŸlayabileceÄŸini dile getirdi.

Çatışmaların yeniden baÅŸlaması durumda Libya'nın, Kuzey Afrika ve Güney Avrupa'yı sarsacak bölgesel çatışmalara sürüklenebileceÄŸi ya da ülkenin bölünebileceÄŸi uyarısında bulunan Takıyye, savaşın doÄŸu ve batı bölgeleri arasındaki petrol kaynaklarının kontrolü merkezinde alevlenebileceÄŸini belirtti.

Takıyye, Libya'nın önündeki en güvenli ve en külfetsiz seçeneÄŸin ya Rusya ve Türkiye arasındaki ikili ya da ABD ve Avrupa'nın da katıldığı çok taraflı uluslararası gözetim eÅŸliÄŸinde varılacak siyasi çözüm olduÄŸunu sözlerine ekledi.