Sosyal Medya

Savaş Barkçin'in kaleminden musikimizdeki makam ve anlamları

13-06-2020 08:23

Savaş Barkçin’in "40 Makâm 40 Anlam" kitabı, müziğimizin temelleri hakkında bilgiler veriyor ve makâmların hem anlamlarını hem de duygu dünyalarını bize açıyor.



MûsikîÅŸinas, siyaset bilimci, bürokrat, yazar, ÅŸair olarak zikredebileceÄŸimiz SavaÅŸ Barkçin, Ketebe Yayınlarından çıkan 40 Makâm ve 40 Anlam kitabının amacını “makâmların anlam dünyasını size sunmak ve sizin de o dünyalara sahip olmamızı saÄŸlamak” ÅŸeklinde ifade etmiÅŸtir.
 
Ä°ki bölümden oluÅŸan kitabın “MüziÄŸimizin Temelleri” baÅŸlıklı birinci bölümünde müzik geleneÄŸimiz ve müziÄŸin temel kavramları olan makâm, perde ve usûl gibi konular ele alınmış. “Makâmlar ve Anlamları” baÅŸlıklı ikinci bölümde ise seçilen 40 makâmın özellikleri, anlamları ve çaÄŸrışımları açıklanmış. Tüm bunlar, hiç müzik temeli olmayanların dahi rahatlıkla anlayacağı bir sadelikle, müziÄŸimiz üzerine bir sohbet tadında okuyucuya sunulmuÅŸtur.
 
SavaÅŸ Barkçin, farkında olmasak da Bezm-i Elest’te muhatap olduÄŸumuz yüce sesin içimizde her an yankılandığını hatırlatır. Müzik bizi o sonsuz geçmiÅŸe, Elest meclisindeki o tanışıklığa götürmektedir. MüziÄŸin insanların hâlini baÅŸtan sona deÄŸiÅŸtirebilme gücü de buradan gelir, bu yüzden çok güçlü ve etkileyicidir.
 
 
Her müzik geleneÄŸi gibi bizim müziÄŸimizin temelinin de dinî olduÄŸunu söyleyen yazar, bestecilerin çoÄŸunun tasavvufa gönül vermiÅŸ insanlar olduÄŸunu ve müziÄŸimizin geleneksel öÄŸretimi olan meÅŸkin de bir tasavvuf terbiyesi için yapıldığını belirtir.
 
MüziÄŸimize verilecek en doÄŸru isim: Osmanlı müziÄŸi
Peki, temeli dine dayalı olan, yayıldığı coÄŸrafyadaki müziklerle zenginleÅŸen ve öteleri de etkileyen medeniyet müziÄŸimizin adı nedir?
 
SavaÅŸ Barkçin, öz müziÄŸimizin adlandırılmasında sorunlar olduÄŸunu dile getirir. “Klasik” tabirinin, müziÄŸimizin Batı müziÄŸi kadar köklü olduÄŸunu vurgulamak için Batı’dan ilhamla icat edildiÄŸini söyler. “Sanat müziÄŸi” tabirinin de Almancadan alındığını belirtir, fakat türkü dinlerken farklı, ÅŸarkı dinlerken farklı bir insan olmadığımız için bu ayrımı da yanlış ve gerçekliÄŸe aykırı bulur. MüziÄŸimize verilecek en doÄŸru ismin, Ä°slâm medeniyetinin Osmanlı evresinin ürünü olduÄŸu için “Osmanlı müziÄŸi” olduÄŸunu ifade eder. Çünkü mûsikîmiz de medeniyet geleneÄŸimiz gibi kuÅŸatıcı, açık ve insanî bir gelenektir.
 
Bizim medeniyet müziÄŸimiz makâmlara dayanır
 
Makâmlar, seslerin belirli bir ÅŸekilde dizilmesinden oluÅŸur. Barkçin, makâmı; belirli bir duyguyu, düÅŸünceyi, anlamı simgeleyen müzik renkleri olarak tanımlar. Ä°çimizde hissettiÄŸimiz ama zamana ve zemine göre deÄŸiÅŸen duyguların ince ayrımlarının karara baÄŸlanıp adının konduÄŸu duraklardır makâmlar. Bir ÅŸarkı dinlerken elimizde olmadan içimizde öne çıkan duygu, o makâmın ismi ne olursa olsun, o duygunun makâmıdır.
 
Bizim medeniyet müziÄŸimiz makâmlara dayanır. MüziÄŸimizde bugüne kadar 600’e yakın makâm kullanılmıştır. Bu makâmların hepsi bilinememektedir. Bugün yaygın olarak duyduÄŸumuz makâm sayısı 50 civarındadır.
 
Modern Batı müziÄŸi dışındaki bütün müzikler makâmlıdır. Modernlikle birlikte Tanrı’yı hayattan dışlayan anlayışla seslerin standardize edildiÄŸine ve doÄŸal seslerin bir kalıba sokulduÄŸuna dikkat çeken yazar, makâmların geri plana atılmasıyla zengin melodiler oluÅŸturmanın zorlaÅŸtığını ve seslerin yan yana konulmasıyla da çok sesli müziÄŸin oluÅŸtuÄŸunu ifade eder.
 
Makâmları ayırt edebilir miyiz?
 
40 Makâm 40 Anlam’da bu önemli sorunun olumlu cevabıyla karşılaşıyoruz. Yazarımız, aynı makâmdan birçok eser dinleye dinleye o makâmın karakterini tanıyabileceÄŸimizi söylüyor. Zaten bu kitap da bunun için kolaylıkla uygulanabilir bir yol gösteriyor. 40 makâmdan her bir makâm için, bestelendikleri makâmı en güzel gösteren ve aklımızda kalabilecek türden eserler sunuluyor (Acemkürdî-Bülbülüm Altın Kafeste). Yazarımızın makâmları ayırt etmek için bir tavsiyesi de aynı makâmdaki ÅŸarkıları tasnif ederek çalma listesi hâlinde dinlemek, bir yandan da mırıldanarak eÅŸlik etmek. Bu arada, kötü örnek asla bir ÅŸeyin aslını yansıtmayacağı için, müziÄŸi kiÅŸiliÄŸiyle içselleÅŸtirmiÅŸ güzel okuyuculardan dinlemek ÅŸarttır.
 
Makâmların anlam dünyaları
 
Büyük bestekâr ve Mevlevî ârifi Ahmed Avni Konuk, Fihrist-i Makâmât isimli bestesinde 119 makâmın her birini bir beyitle açıklamıştır.
 
Yazarımız, 40 Makâm 40 Anlam kitabının “Makâmlar ve Anlamları” isimli ikinci bölümünde her makâmı anlatırken meÅŸk yoluna baÄŸlı olmakla gurur duyduÄŸu Ahmed Avni Bey’in Fihrist-i Makâmât’ını temel alır.
 
Makâmlar anlatılırken önce 40 makâmın her birinin çaÄŸrıştırdığı kelime veya kelimelere (rast-birlik, acemaÅŸîrân-hayat coÅŸkusu…) yer verilir. Ardından o makâmın anlam dünyası okuyucuyla paylaşılır. Ahmed Avni Konuk’un Fihrist-i Makâmât eserinden ilgili beyitler kılavuzluÄŸunda açıklamalar yapılır. Sohbet tadındaki bu anlatımda yeri geldikçe çeÅŸitli konularda çok kıymetli bilgiler de aktarılır. GeleneÄŸimizin kodları diyebileceÄŸimiz bu bilgilerle sadece mûsikîyi deÄŸil, medeniyetimizin derinliÄŸini de kavrarız.
 
Yazarımızın bir tavsiyesi var: Her makâmı okurken o makâmın bestesini de “40 Makâm 40 Anlam” baÅŸlıklı albümden dinlemek. Müzik dinleme platformlarında da mevcut olan bu albüm, kitapta yer alan bestelere kitaptaki sıraya göre yer veriyor. Bu albüme eriÅŸemeyenleri ise Barkçin, “sadece son devrin en büyük hânendesi deÄŸil, aynı zamanda sanatı ve ahlâkı birleÅŸtirmiÅŸ gerçek bir üstâd” olarak tanımladığı merhum Bekir Sıtkı Sezgin’in eserlerini dinlemeye yönlendiriyor.
 
40 Makâm 40 Anlam; geleneksel Osmanlı müziÄŸini tanımak, makâmları öÄŸrenmek ve makâmların farklarını ayırt edebilmek isteyenler için ideal bir kitap!
 
Müellif: Efdal Okçu / Dünyabizim Kültür Portali

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.