Sosyal Medya

İbrahim Kiras: Namuslu aydına karşı organik aydın mefhumu

19-05-2020 12:05

Aydın vasfını taşıyan entelektüeller her toplumda nadir bulunan, sayıları fazla olmayan kişilerdir. Gelgelelim bazı toplumlar bazı devirlerde aydınlarının sesine daha fazla kulak verirken bazılarında ise bazı devirlerde, Cemil Meriç’in sözleriyle, düşünce kuduz köpek gibi kovalanır.



Namuslu aydın diye bir tabir vardı eskiden. Åžimdilerde pek kullanımda deÄŸil. Hatırladığım kadarıyla Cemil Meriç ve Kemal Tahir sıkça kullanırlardı bu terimi.
 
Peki ne demek namuslu aydın? KiÅŸisel hayatında ahlaki prensiplere uygun davranışlar sergileyen kiÅŸi deÄŸil herhalde. Çünkü bunun hükmünü vermek bizim iÅŸimiz olamaz. 
 
Namuslu aydın, en kaba tarifle, fikir tartışmasında iÅŸine gelmeyen gerçekleri görmezden gelmeyen adamdır. Kendi ideolojik tutumuna, kendi politik tezine aykırı olan yaklaşımlara da hak ettiÄŸi deÄŸeri verebilen kiÅŸi. Taraftarı olduÄŸu fikir sistemi içinde aklına yatmayan hususları sorgulama cesareti gösterebilen insan. Ä°ÅŸte bu vasfa aydın namusu deniyordu.
 
Yine artık kullanımda olmayan “hasbî tefekkür” terimi de bir anlamıyla bunu ifade ederdi. Bir fikre o fikrin saÄŸlayacağı maddi veya manevi çıkardan, herhangi bir faydadan bağımsız olarak deÄŸer vermek. Aynı zamanda da bu yolda fikir faaliyetinde bulunmak demekti hasbî tefekkür.
 
***
Ne var ki hiçbir toplum veya toplumdaki hiçbir zümre kendisine yürümekte olduÄŸu yolun dışında bir yol gösteren kiÅŸilere iyi gözle bakmaz. 
 
Rehberlik görevi için bunları deÄŸil, halihazırda yürümekte olduÄŸu yolda yoldaşı olan kendi “organik aydın”ını tercih eder. Bu terimi geliÅŸtiren Ä°talyan komünist düÅŸünür Gramsci’ye göre, “kendi sınıfının” yürüttüÄŸü iktidar mücadelesi çerçevesinde ideolojik yapıyı dönüÅŸtürme görevi üstlenen kiÅŸidir bu. Bizdeki tabiriyle “dava adamı”... 
 
Ancak “dava adamı” olmanın zor olduÄŸu devirlerde -yani mensup olduÄŸu zümrenin avantajlı durumda olmadığı zamanlarda- organik aydın elbette -hiç deÄŸilse kendini egemen zümrenin emrine veren “iliÅŸtirilmiÅŸ aydın”lara göre- saygıyı hak eder. 
 
Mamafih konuya hakikat arayışı veya adalet gibi daha yüksek bir pencereden baktığınız zaman gördüÄŸünüz portre biraz daha netleÅŸiyor: Mensup olduÄŸu kampın ÅŸövalyesi gibi davranan, “kendi mahallesine” zarar gelmesin diye fedailik eden bir adamdır karşımızdaki. 
 
Fedai demek koruduÄŸu deÄŸer uÄŸruna kendini feda eden kiÅŸi demektir. Ä°yi, güzel tabii ama aydın fedailik edecekse koruması gereken deÄŸer fikir namusu olmalıdır. Aydın baÅŸka bir deÄŸer uÄŸruna fikrinden fedakârlık yapamaz. Bunu yaptığında fikrine de korumak istediÄŸi deÄŸere de zarar verir aslında. Demek ki fikrin “hür” olması herkesin çıkarınadır. Zira “fikri hür, vicdanı hür” olmayan adam hiçbir felsefi veya politik tezin geliÅŸmesine, olgunlaÅŸmasına katkıda bulunamaz. 
 
***
Propagandist olmak kolaydır, aydın olmak zor. Ama ilkinin ne toplumuna ne de savunduÄŸu fikre faydası ve katkısı yoktur son tahlilde. Kendi cebine veya kiÅŸisel ihtiraslarına yahut psikolojik tatminlerine katkısı da bizi ilgilendirmez. Ama cebini düÅŸünen aydın olamaz. Sonunu düÅŸünenin kahraman olamayacağı gibi! Aslında ikisi de özde aynı ÅŸeydir. 
 
Fikrin hür olması adı üstünde hiç kimsenin ve hiçbir ÅŸeyin boyunduruÄŸuna girmemesidir. Aydın olmak okumakla, yazmakla, eÄŸitimle, bilgiyle ilgili bir konum deÄŸil. Bugünkü Türkçede bunu ayırıyoruz: EÄŸitimli, bilgili ve okumaya, öÄŸrenmeye meraklı kiÅŸilere -Batı dillerinden aldığımız bir terimle- entelektüel diyoruz. Aydın da bu anlamda elbette entelektüeldir ama okuduklarının/bildiklerinin gereÄŸini yapabilen, doÄŸruyu doÄŸru olduÄŸuna inandığı için savunan bir entelektüeldir. Sosyolojik mahallesinin, ideolojik kampının, mensup olduÄŸu fikir akımının çıkarlarının deÄŸil, inandığı doÄŸruların fedailiÄŸini yapan adamdır. 
 
Aydın vasfını taşıyan entelektüeller her toplumda nadir bulunan, sayıları fazla olmayan kiÅŸilerdir. Gelgelelim bazı toplumlar bazı devirlerde aydınlarının sesine daha fazla kulak verirken bazılarında ise bazı devirlerde, Cemil Meriç’in sözleriyle, düÅŸünce kuduz köpek gibi kovalanır. 
 
Karar

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.