Sosyal Medya

Tolstoy ve Mısır müftüsü Abduh’un mektuplaşması: Tek Tanrı’nın özgür kulları

02-05-2020 10:06

Abduh ve Tolstoy’un mektuplaşması her iki özgürlük ve kurtuluş teolojisinin kadim belgeleri niteliğindedir. Rusyalı Müslümanlar Tolstoy’u Müslüman kabul ederler.



Lev Nikolayeviç Tolstoy (1828-1910) ölümsüzleÅŸen edebiyat klasiklerinin yanı sıra din, toplum ve siyaset alanlarındaki radikal görüÅŸleriyle de halen tartışılan, etkilenilen bir düÅŸünür.
 
Tolstoy, gençlik ve orta yaÅŸ döneminde dünya edebiyatında zirveye çıksa da yaÅŸadığı anlam bunalımı ilerleyen yaÅŸlarında derinlikli felsefi sorgulamalara yönlendirmiÅŸtir onu.
 
'Ä°tiraflarım' adlı eseriyle sekülerizm ve kurumsal Hıristiyanlıktan uzaklaÅŸmasını özetleyen Tolstoy, Ortodoks Kilisesi baÅŸta olmak üzere tüm kurumsal Hristiyanlığı bir yozlaÅŸma olarak görmüÅŸtür.
 
Teslis baÅŸta olmak üzere pek çok Kilise dogmasını reddederek Tek Tanrıcı, paylaşımcı puriten sade bir yaÅŸamı savunan Tolstoy din adamları sınıfının sınıflı toplumu ayakta tuttuÄŸunu düÅŸünür.
 
Tolstoy inançlarını ÅŸu eserlerinde detaylı biçimde anlatır:
 
“Ä°nancım Neden Ä°barettir”, Çev. Dominik Pamir, Eko Kitaplığı
 
“Ve Işık Karanlıkta Parlıyor”, Çev. Dominik Pamir, Kaos Yayınları
 
Ä°sa Mesih’in Tanrı ya da Tanrı’nın oÄŸlu olmadığını aksine bir insan ve peygamber olduÄŸunu, paylaşımcı, eÅŸitlikçi bir mesaj getirdiÄŸini belirterek “DaÄŸdaki Vaaz” ekseninde bir kurtuluÅŸ teolojisi geliÅŸtirir.
 
Kilise’yi ve tüm kurumsal dini yapılanmaları reddeder; ama bu onu ateizme deÄŸil doÄŸal din& fıtrat dinine yönlendirir.
 
Tolstoy’a göre tüm dinlerin özünde tek tanrı, sade yaÅŸam ve paylaşım vardır ve bu özgürleÅŸtirici “doÄŸru dindir” (1). Kilise 1901’de Tolstoy’u resmen aforoz eder.
 
Bu çerçevede Ä°ncil’i tek tanrıcı perspektifle tekrar derler. (Tolstoy’a göre Ä°ncil’in Kısa Bir Özeti, Kayhan Yükseler, Selenge Yay. Ä°st. 2017) Siyaset bilimi açısından hiyerarÅŸik sınıflaÅŸmaya ve nihayetinde hiyerarÅŸik “devlet”e karşı anarÅŸist bir organizasyonu- tarım kooperatifleri gibi yatay örgütlenmeleri savunur.
 
Tolstoy torunlarına fabl anlatırken yer Krekshino, Eylül 1909 / FotoÄŸraf: Lebrecht Authors​​​​​​​
 
Hatta Tolstoy’un vefatından sonra da Tolstoy öÄŸretileri doÄŸrultusunda Batı’da birçok tarımsal anarko-komün kurulmuÅŸtur. (bkz. Tolstoy-Gandhi MektuplaÅŸmaları, Çev. Fahrettin Biçici, Vakıfbank Kültür Yay. Ä°st. 2018)  
 
Tolstoy, Çar ve Kilise hiyerarÅŸilerine karşı kendisi gibi düÅŸünen diÄŸer inançlarla diyaloÄŸa girmiÅŸ ve bu arayışı da tek tanrıcı ve paylaşımcı Ä°slam ile de yollarını kesiÅŸtirmiÅŸtir.
 
Ä°ÅŸte tam da bu noktada aynı baÄŸlamda Ä°slam dünyasında geliÅŸen ıslah ve yenilenme hareketi de kendi kültürünün kurumsallaÅŸmış yozlaÅŸmasıyla mücadele halindeydi.
 
Hareketin öncüleri olan Cemaleddin Afgani (1838-1897) ve Muhammed Abduh (1849-1905) önce Urvetu’l Vuska dergisi ile sonrasında ise Menar dergisi ekolü ile hurafelere, sınıf uçurumlarına ve sömürgeciliÄŸe karşı tıpkı Tolstoy gibi tek tanrıcı ve paylaşımcı, sade bir yaÅŸam tarzını öngören sosyal adaleti hedefleyen bir kurtuluÅŸ teolojisi geliÅŸtiriyorlardı.
 
Menar ekolünün sosyal Kur’an tefsir yöntemi Fas’tan DoÄŸu Türkistan’a kadar tüm Ä°slam dünyasında dallanıp filizlenecekti.
 
Abduh ve Tolstoy’un mektuplaÅŸması her iki özgürlük ve kurtuluÅŸ teolojisinin kadim belgeleri niteliÄŸindedir. Rusyalı Müslümanlar Tolstoy’u Müslüman kabul ederler. 2
 
6 yıl boyunca Tolstoy'un özel doktorluÄŸunu yapmış Slovak asıllı DuÅŸan Petroviç Makovitski gibi yakın çevresinin ifadelerine dayandırılır.
 
Tolstoy’un Hint alim Abdullah es-Suhreverdi’nin Hadis derlemesini Rusça yayınlaması da Müslümanlığına delil olarak sunuluyor. 3
 
Tolstoy’un Hadis derlemesi “Hz. Muhammed: Tolstoy’un Ä°slam Peygamberi Ä°le Ä°lgili Kayıp Risalesi” baÅŸlığıyla Türkçe'de birçok kez yayımlandı.
 
Bu iddialara cevaben seküler kesimden “Tüm Dinlere ve Müslüman Tolstoy Ä°ddialarına Tolstoy'un Cevabı” baÅŸlıklı bir kitap da yayımlandı. (Acar Burak Bengi, E Yayınları Ä°st. 2005)
 
 
Onun dini tercihinin ne olduÄŸu tartışması ise kanaatimce anlamsızdır. Çünkü Abduh’un ve Tolstoy’un da ifadelerinden de anlaşılmaktadır ki “Müslümanlık” nüfus cüzdanında yazılı bir kültürel kimlik deÄŸildir.
 
Aksine fıtrata sadık kalmak, Allah’a ortak koÅŸmamak/tek tanrıcı olmak ve ÅŸayet Kur’an’la bilinçli bir tanışma varsa vahye, Hz. Muhammed’e kasti bir düÅŸmanlık yapmamaktır.
 
Tüm bu özellikler Tolstoy’da mevcuttur o sebeple ÅŸahsı hakkında hüküm vermek yerine ona Allah’tan rahmet dilemek yeterlidir.
 
Ayrıca belirtmek gerekir ki Kur’an bütünlüÄŸünde “kafir” kavramı vahiyle savaÅŸan kasten bilinçli düÅŸmanlık yapanlar için kullanılmıştır.
 
Tolstoy’un kültürel olarak Müslümanlığını ilan edip etmemesi bunun için anlamsızlaÅŸmaktadır.
 
Kulların, kullara kul edilmesine karşı mücadele eden ve fıtratına sadık kalan herkes fiilen Allah’a teslim olmuÅŸtur. Yani fıtraten Muslimdir.
 
Mektupların kaynakları:
 
Abduh ve Tolstoy’un mektupları Rusya’nın baÅŸkenti Moskova’daki Tolstoy Müzesi’nde bulunmakta.
 
Abduh’un mektuplarının nüshaları Fransızca ve Arapça'dır. Tolstoy da mektubunu Fransızca kaleme almıştır. 4
 
Arapça’dan çevirisini yaptığım mektupların Ä°ngilizce çevirisi Lady Anne Blunt tarafından yapılmıştı. 5
 
AraÅŸtırmacı,yazar Ahmed Salih ed-Din, "Kosnitsky Köprüsü'nde Tolstoy Mirasçıları" (El-Arabiya en-NeÅŸr, Kahire, 2015) adlı kitabında mektuplara yer veriyor:
Ayn Åžems - Kahire - 8 Nisan 1904
Sevgili SaygıdeÄŸer Mösyö Tolstoy;
 
Åžahsınızı tanıma ayrıcalığına sahip olamadık ama bu ruhunuzu tanımamıza engel deÄŸildi. DüÅŸünceleriniz bize ışık oldu. Öyle ki düÅŸünce güneÅŸiniz sizin ve diÄŸer akil insanların ufuk çizgisinde parlıyor.
 
Allah, insanlığı, fıtratla uyumlu olma sayesinde hidayete yönlendirmiÅŸtir. Ve sizi insanlığın yöneldiÄŸi o hedefe ulaÅŸtırmıştır. Ben de bilincine vardım ki insan bilgiyi geliÅŸtirmek ve iÅŸ üretmek için vücuda gelmiÅŸtir. Ki böylelikle insan yorgun düÅŸse de ruhu huzur bulur. Bu ÅŸevkle yükselmeye çalışır.
 
Öte yandan insanlığın fıtrat sünnetinden (doÄŸal yasalardan) uzaklaÅŸmaları sebebiyle yaÅŸadıkları sapmalara ÅŸahit oldum. Ä°nsanların bir kısmı gücü kendilerinde toplayarak kendi mutlulukları için baÅŸkalarının huzurunu bozdular. AraÅŸtırmalarım sonucu taklitçilik/gelenekçilik örtüsünü kaldırıp tevhid hakikatine ulaÅŸtım.
 
Sizin de yükselen sesiniz Allah’ın hidayetine davet ediyor. Sesinize bir çok insan olumlu cevap verdi. Pek çok zihni hidayete yönlendiren söyleminiz ve çabanızdaki kararlılığınıza ÅŸahidim.
 
Bakışınız aydınlık olduÄŸundan dalalette/boÅŸlukta olanları hidayete yönlendiriyor. ÖrneÄŸin çalışmalarınız kanaat önderlerini etkiliyor. ÖrneÄŸin (Ä°ncil’deki) Allah’ın zenginleri, fakirler adına azarlanmasını gündemleÅŸtirdiniz. Ki  sizin kitaplarınızda hatırlatılan irÅŸad ve nasihat, ifade edildiÄŸi üzere fakirleri ezen zenginlerin Allah’tan cennetten uzaklaÅŸtırılacağı ve ebedi kurtuluÅŸtan yoksun kalacakları gerçeÄŸidir.
 
Dini önderler ise bu gerçeÄŸi halktan gizleyerek kötülükleri itiraf etmediler. Siz ise bu dalalet topluluÄŸundan deÄŸilsiniz. Allah’a hamdolsun ki sizin sözleriniz hak ile batılı ayırt edebilen bir ferasete sahip. Hristiyan toplumunun hem inançlarındaki hem de eylemlerindeki doÄŸruları ve yanlışları ayırt edebiliyorsunuz.
 
Çünkü sizin de bizim de karakterimiz ve kalemimiz her gün geleneÄŸin yenilenmesi uÄŸruna çabalamakla geçiyor.
 
Ve Allah’tan ömrünüzü uzun kılmasını ve saÄŸlığınızı korumasını niyaz ediyoruz. Duamız odur ki Allah sizin söylemlerinizi anlaması için (Rus halkının) kalplerinin kapısını açar; sizin çalışmalarınız onların hidayete ve selamete ermesine vesile olur. 
 
Mısır Müftüsü
Muhammed Abduh
 
 
Tolstoy’un cevabı:
 
Müftü Muhammed Abduh, aziz dostum;
 
Åžahsıma dair övgü dolu nazik mektubunuzu aldım. Mektubunuza cevap vermekte acele ettim çünkü aydınlanmış insanlarla muhatap olmaktan büyük bir mutluluk duyuyorum.
 
Bu karşılaÅŸma insanın içinde doÄŸduÄŸum ve büyüdüÄŸüm inancımdan farklı bir dine mensup olsa bile. Çünkü inanç biçimlerinin farklı ve çoklu olduÄŸuna inanıyorum.
 
Oysa dinleri aynı olan insanlar arasında da inançlar farklılaÅŸabiliyor. Fakat doÄŸru olan sadece tek bir din vardır. Ve ikimizde o doÄŸru dine inanıyoruz. Bunu böyle varsayarsam umarım hata etmiÅŸ olmam.
 
Mektubunuzda belirttiklerinize dayanarak ÅŸunu söyleyebilirim: Ä°nandığım din senin de inandığın, Tanrı'nın ve onun yasasının tanınmasına dayanan ve insanı komÅŸusunun hakkını korumaya çağıran ve kendisi için istediÄŸi, sevdiÄŸi ÅŸeyleri baÅŸkaları için de isteyenlerin dinidir.
 
Tüm dini kaynaklar bu temel ilkeler etrafında buluÅŸabileceÄŸine inanıyorum. Yahudiler, Brahmanlar, Budistler, Hristiyanlar ve Muhammediler için de aynı ÅŸey geçerli. 
 
Ä°nancım odur ki; dinler ne zaman dogmalar, emir ve yasaklar, mucizeler ve hurafeler, batıl inançlar ile dolarsa bunların etkisi insanlığı bölmek ve çatışmalara yol açmak olur. Bu unsurlar insanlar arasında nefret ve ölüm tohumları eker.
 
Tersine, ÅŸatafattan ve yozlaÅŸmadan kurtulma eÄŸilimi arttıkça, insanlık tüm insanların birliÄŸi için aradığı ideal hedefe o derece yakındır.
 
Bu nedenle mektubunuzu büyük bir sevinçle karşıladım. Aramızdaki yakınlığı ve iletiÅŸimi geliÅŸtirmek isterim. 
 
Sevgili Müftü Muhammed Abduh, lütfen içten takdirlerimi kabul edin…
 
 
Müellif: Bülent Åžahin ErdeÄŸer / Kaynak: The Independent Türkçe
 
Daha ayrıntılı okuma için:
 
1. bkz. Tanrı'nın EgemenliÄŸi Ä°çinizdedir, Kaos Yayınları, 2009
2. bkz. https://www.fikriyat.com/edebiyat/2019/03/25/tolstoyun-musluman-oldugu-gizlendi-mi
3. bkz. “Tolstoy Müslümandı” Gerçek Hayat Dergisi Nisan 2006)
4. https://www.moscobia.com/2018/06/04/665/
http://www.saqya.com/%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%84-%D8%A8%D9%8A%D9%86-%D8%AA%D9%88%D9%84%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%8A-%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%85%D8%A7%D9%85-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D9%87/
5. Letter in an English translation by and in the hand of Lady Anne Blunt : Ain Shems near Cairo, to Leo Tolstoy, 1904 Apr. 8 Pierpont Morgan Library Dept. of Literary and Historical Manuscripts
 

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.