Sosyal Medya

Rasim Özdenören: Psikolojik yorumun iki keskin uçlu hali

23-04-2020 11:39

İmdi covid salgınından sonra hiçbir şeyin eskisi gibi olmayacağına ilişkin yorumlar yapılıyor. Her şeye rağmen insan davranışlarının iki ucu keskin bir kılıç halinde işlediğini biliyoruz. Bu gerçekliğe dayanarak niçin olmasın diyelim…


Karamazof KardeÅŸler (Dostoyevski) romanında, Dimitri babasını öldürmekle itham edilir. Dimitri cinayet mahallinden kaçarken onu gören emektar uÅŸağı Dimitri’yi bahçe duvarına zıplarken yakalar. Dimitri, can havliyle uÅŸaÄŸa vurur. UÅŸağın yere yığıldığını görünce duvardan karşı tarafa atlamaktan vaz geçer. Her nasılsa elinde tuttuÄŸu havanelini fırlatır. UÅŸağı yoklar. ÖlmediÄŸi kanısına varınca tekrar duvardan atlayıp kaçar.
 
Bu sahneyi dile getiren savcı ÅŸu iddiada bulunur: Dimitri, iÅŸlediÄŸi cinayetten sonra arkasında bir tanık bırakmak istemedi. Oysa kendisini çocukluÄŸundan beri koruyup kollamış olan uÅŸak bu cinayete tanık olmuÅŸtu. Dimitri uÅŸaÄŸa vurarak onu öldürmek istedi. Darbenin etkisiyle yere düÅŸen uÅŸağın öldüÄŸünden emin olmak için de duvardan atlamaktan vaz geçti, geri dönüp uÅŸağı yokladı. Onun öldüÄŸünden emin olunca da oradan kaçıp gitti.
 
Savcının bu iddiasına karşılık Dimitri’nin avukatı ÅŸu defide bulunur. Savcı, der, tamamen psikolojik bir yorumda bulunuyor. Psikoloji iki ucu keskin bir kılıçtır. Evet, Dimitri, uÅŸaÄŸa vurdu, ama kaçmasına engel olduÄŸu için vurdu, yoksa onu öldürmek için deÄŸil; nitekim öldüÄŸü endiÅŸesine kapıldığı için geri dönüp uÅŸağı yokladı, ölmediÄŸinden emin olunca oradan uzaklaÅŸtı; öldürme niyeti olsaydı o sırada öldürürdü…
 
Acaba hangisinin yorumu doğru? Savcının mı, avukatın mı?
 
Her ikisi de sanığın aynı hareketini onun psikolojisini esas alarak yorumluyor.
 
Ancak avukatın savcıya göre bir fazlası var: psikolojik yorumun iki ucu keskin kılıç olduÄŸunu söylüyor. Bu yorum bizi psikolojik yorumların tersinin de doÄŸru olabileceÄŸi çıkarsamasına götürüyor.
 
Ä°mdi covid salgınından sonra hiçbir ÅŸeyin eskisi gibi olmayacağına iliÅŸkin yorumlar yapılıyor. Elle tutulur deÄŸiÅŸikliklerin gerçekleÅŸeceÄŸi istikametindeki yorumlara biz de katılıyoruz. Ne var ki, bu deÄŸiÅŸikliÄŸin illa da iyiden kötüye doÄŸru bir seyir izleyeceÄŸini söylemiyoruz.
 
Bilakis deÄŸiÅŸiklik belki de yürürlükteki kötülüklerin ortadan kalkmasına medar olabilir.
 
Kim bilir, belki totaliter rejimler liberal telakkiye doğru yol alırken liberal denilen rejimler de otoriter olmaya doğru evrilir.
 
Liberal toplumlardaki gayriÅŸahsi toplumsal iliÅŸkiler kiÅŸiselleÅŸmeye doÄŸru yol alırken geleneksel alışkanlıklarını sürdüren toplumlarda baÅŸat olan kiÅŸisel iliÅŸkiler de gayriÅŸahsi bir yapılanmaya meyledebilir.
 
Liberal ülkelerde (örneÄŸin ABD) kiÅŸisel iliÅŸkilerde baÅŸat olan bencillik belki törpülenerek diÄŸerkâmlığa doÄŸru dönüÅŸürken geleneksel toplumlarda geçerli olan diÄŸerkâm iliÅŸkiler de belli ölçülerde hodkâmlığa doÄŸru yol alabilir.
 
Uluslararası iliÅŸkilerde halen yürürlükte olan çıkar amaçlı tutum belki de muhatabın çıkarını da kollamaya doÄŸru bir istikamet tutturabilir.
 
Bu deÄŸiÅŸimler illa böyle olacak demiyorum.
 
Virüsün mahiyeti bile henüz tespit ve teÅŸhis edilememiÅŸken insan davranışlarının nasıl biçimleneceÄŸi üzerine kesin çıkarımlarda bulunmak nasıl mümkün olsun?
 
Her ÅŸeye raÄŸmen insan davranışlarının iki ucu keskin bir kılıç halinde iÅŸlediÄŸini biliyoruz. Bu gerçekliÄŸe dayanarak niçin olmasın diyelim…
 
 
YeniÅŸafak

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.