Sosyal Medya

Tercüme Haber

Tercüme Haber: Neoliberalizmin makyajını silen veba

05-04-2020 19:23

Neoliberalizm ekonomik Darwinizm’e, insanların toplumsal düzende hakkettikleri yerde olacağına dair yarı dinsel fikre dayanmaktadır. Bu sistemin kaba zalimliği, küçük bir virüs tarafından gerçeklerle yüzleştiriliyor. Neoliberalizmin temel önermesi, daima zengin insanların yağmaladıklarını elinde tutmasına izin vermek şeklindeki olmuştur.


Albert Camus’nün Veba’sını bilmeyenler varsa, bir Cezayir ÅŸehrini kasıp kavuran veba salgını sırasında bir araya gelen birbirinden çok farklı yaÅŸamları anlatır. Bugün, ölümcül ve çok bulaşıcı bir virüsün (Koronavirüs) ortaya çıkması yoluyla, Batı’dakiler olarak birbirimiz için ne ifade ettiÄŸimizi yeniden deÄŸerlendirme fırsatına sahibiz. VaroluÅŸsal ders ÅŸu: korku ve endiÅŸe kanalıyla yavaÅŸ yavaÅŸ yok olabilir ya da getirdiÄŸi sorumlulukları üstlenerek yaÅŸamayı seçebiliriz.
 
Virüs vesilesiyle, politik ekonomimizin kırk yıllık neoliberal reorganizasyonuna yeni bir ışık tutuluyor. Yaygın ekonomik marjinalleÅŸme ile ücretli izin yokluÄŸunun birleÅŸimi ile, hasta ve hastalık bulaÅŸma ihtimali yüksek iÅŸçilerin virüsü yaymaktan baÅŸka pek seçeneÄŸi olmayacak. Ve sigorta ÅŸirketlerinin insanları saÄŸlık hizmetini fazla kullanmaktan alıkoymak (‘skin in the game’ yani maddi riske girme/maddi riski paylaÅŸma/üstlenme) üzere tasarlanmış olan fiyatlandırma mekanizması, maddi durumlarının elvermediÄŸi saÄŸlık hizmetini yalnızca çok hasta insanların “satın alacağı” anlamına geliyor.
 
Virüs test kitlerinin, aşıların ve temel hijyen ürünlerinin piyasa tarafından tedarik ediliyor oluÅŸu, devlet denetiminin olmadığı durumda çoÄŸu insanın karşılayamayacağı fiyatlarda düÅŸük arza dayalı tekelci modeli getirecek. Maliyeti öncelikli gören ve zenginlere vergi ödetmeme amaçlı yol, saÄŸlık hizmetini karşılayamayanları ölüme terk etmek. Bu, milyonlarca insanın önlenebilir sebeplerle ölmesi demekse eÄŸer, piyasaların pek umurunda deÄŸil.
 
Bu son kısım size ölmüÅŸ ebeveynlerinin evinin bodrumundaki ergen bir sosyopatın yorumladığı ÅŸekliyle Ayn Rand’cı bir sosyal kuram gibi geldiyse eÄŸer, temel neoliberal ideolojinin, gerçek zamanlı geliÅŸimini görebildiÄŸimiz koÅŸullara uygulanması aslında. The Intercept’ten Ryan Grim’in aktardığı üzere, devletten fon alan ÅŸirketlerin ürettiÄŸi ilaçlar için ‘makul fiyatlandırma’ zorunluluÄŸunu Bill Clinton kaldırmıştı. Ä°kisi de kâr amaçlı üretilen Koronavirüs test kitleri ve aşılarında bunun etkisi var.
 
Çözümlenecek ya da çözümlenmeyecek teknik zorluklar bir yana bırakılırsa, nüfusun kıt kanaat geçinen %80’lik ciddi bir kesimi, tek bir maaşı bile alamamak evden atılmaya, hacze, açlığa vb.ne sebep oluyorken etkili ÅŸekilde nasıl karantina altına alınabilir? Ä°ÅŸgücünü asgari ücret ve asgari sosyal haklarla çaresizliÄŸe mahkum etmek üzere tasarlanıp organize edilmiÅŸ mevcut sistemin kendisi bir halk saÄŸlığı felaketi zaten.
 
Amerika’nın Koronavirüs tehdidine verdiÄŸi yanıt pek saÄŸlam görünmüyor ve hisse senedi fiyatlarındaki %10’luk düÅŸüÅŸle Merkez Bankası da neredeyse anında yanıt verdi buna. 2009’da Wall Street kurtarıldığından bu yana hisse senedi fiyatlarını durmaksızın ÅŸiÅŸirmiÅŸ olan aynı Merkez Bankası, hisse sahipliÄŸinin zenginler arasında nasıl konsantre olduÄŸunu çok iyi biliyor çünkü verileri zaten kendisi yayınlıyor. Mali spekülasyonun maliyetini Koronavirüs test kitlerine ve aşısına yansıtarak hemen düÅŸürdü ve bunların yükünü kimin üstleneceÄŸi sorusu hala belirsiz.
 
Öncelikler yanlış sıralanmış görünüyorsa, yeterince dikkat göstermemiÅŸsiniz demektir. Ä°ÅŸten çıkarmaların sonucu olan intihar, boÅŸanma, uyuÅŸturucu bağımlılığı ve kendi kendine zarar verme davranışları üzerine istatistikler, 1990’ların başında, dönemin kitlesel iÅŸten çıkarmalarının zirvesinde son derece kapsamlı araÅŸtırılmış ve bu araÅŸtırmaların sonuçları geniÅŸ ÅŸekilde yayınlanmıştı. Dış kaynak kullanımına yönelme, vasıfsızlaÅŸtırma ve ÅŸarta baÄŸlı istihdam gibi neoliberal reformların özünü iÅŸ güvencesizliÄŸi yaratılması oluÅŸturuyordu. Neoliberal kurama göre, çaresiz iÅŸçiler hem daha uzun hem de daha sıkı çalışıyordu. Ve daha genç ölüyorlardı.
 
Obama yönetiminin ACA’yı (Affordable Health Care yani Hesaplı SaÄŸlık Hizmeti) tasarlarken kullandığı mantığın zalimliÄŸi incelenmeye deÄŸer. ‘Skin in the game’ fikrinin arkasındaki önerme, saÄŸlık hizmetini karneye baÄŸlama ÅŸeklinde neoliberalizm 101’dir ve neoliberalizmin kurucusu, iktisatçı Milton Friedman tarafından geliÅŸtirilmiÅŸtir. Temel fikir, bir fiyat belirlenmediÄŸi takdirde, insanların ihtiyaç duyduklarından daha fazla saÄŸlık hizmeti ‘talep edecekleridir.’ Halk saÄŸlığı perspektifinden bakıldığında, arz fazlası eksik arzdan daha iyidir ama bu perspektif, halk saÄŸlığı kaygılarının komünist iÅŸi olduÄŸu önermesi ile göz ardı edilmektedir.
 
Ama insanların fazla saÄŸlık hizmeti ‘talep etmesi’ ne kadar olası? Obamacare’in çıkış noktası, Amerikan saÄŸlık sisteminin muadil sistemlerin iki katı fiyatına yarım hizmet saÄŸladığıydı. Var olan ‘piyasa’ fiyatlandırma mekanizması üzerinden, insanların saÄŸlık hizmeti satın alması önleniyordu çünkü aşırı yüksek fiyatlıydı ve hala öyle. Dikkate alınmayan ise, saÄŸlık hizmeti saÄŸlayıcılarının coÄŸrafi ve uzman ‘doÄŸal tekeller’ üzerinden zenginlere yüksek kar marjlı hizmetler saÄŸlayarak saÄŸlık hizmetini eksik tedarik etme dürtüsüne sahip olduÄŸu.
 
Üstelik, bir saÄŸlık sistemi neden bireysel kullanıcıların perspektifinden deÄŸerlendirilsin ki? ‘MüÅŸterilerin’ kendi hastalıklarını önceden öngörüp bunları kapsayacak sigorta planları satın almasının beklendiÄŸi Obamacare’in aksine, saÄŸlık sigortasının arkasındaki mantık hastalıkların öngörülebilir olmadığıdır. Koronavirüs de bu öngörülemezliÄŸin kanıtı deÄŸil mi zaten? Ve salgınların doÄŸası itibariyle bazı insanların hastalanıp bazılarının hastalanmadığı bilinen bir ÅŸey. Bilinmeyen ÅŸey ise, tam olarak kimin hasta olup olmayacağı.
 
Obamacare’de halk saÄŸlığını ilgilendiren acil durumlara iliÅŸkin hayata geçirilebilecek ya da geçirilmeyebilecek hükümler olsa da, insanları gelecekteki hastalıklarını öngörmeye zorlamak herhangi bir ÅŸekilde nasıl makul olabiliyor ki? Böyle bir programa saÄŸlık hizmeti denemez ve saÄŸlık sigortası hiç deÄŸildir. Bunun adı kumardır. DoÄŸru tahmin et ve yaÅŸa. Yanlış tahmin et ve öl. Niye tahmin edelim ki? Obamacare’den önce, saÄŸlık sigortası ÅŸirketleri sistemle hayat memat kararları üzerine oyun oynuyordu. Obamacare’in yaptığı ise, gerçek anlamda neoliberal tarzda, saÄŸlık sigortası ÅŸirketleri sistemle oynamaya devam ederken süreci rastgeleleÅŸtirmek oldu.
 
Benim anladığım ÅŸekliyle, Obamacare’deki halk saÄŸlığını ilgilendiren acil durum hükmü virüs testinin ve eÄŸer bulunursa aşının masrafını karşılayabilir. Ne güzel. Peki ya tedavi? Bu yazdığımı okuyanlardan kaçı Koronavirüs’ü kapsayan bir plan seçmiÅŸti? Hastalanır ve karantinaya alınırsanız maaÅŸ almadan dayanabileceÄŸiniz süre ne kadar? Çocuklarınıza kim ve ne kadar süre bakacak? Kiranızı veya morgıcınızı nasıl ödeyeceksiniz? Evinize market alışveriÅŸini kim yapacak ve nasıl ödeyeceksiniz? Elinizden geri alınmadan önce araba taksitinizi kaç kez atlatabilirsiniz ve elinizden alındıktan sonra eÄŸer iyileÅŸirseniz iÅŸe nasıl gideceksiniz?
 
Bireysel ‘tüketicilerin’ saÄŸlık hizmetini aşırı kullanacağına dair üst kademelere hakim olan ahmaklık ve siyasal kanaatin yerini hızla, Amerikan halkının geniÅŸ bir kesiminin ihtiyaç duyduÄŸunda doktora gitmeye parası olmadığı gerçeÄŸi alıyor. DoÄŸrudan masrafları karşılayabilseler bile, dolaylı masrafları karşılayamıyorlar. Obamacare yasalaÅŸtığında, ABD zengin ülkeler arasında en kötü saÄŸlık hizmeti çıktısına sahip olanı idi. On yıl sonra, ABD zengin ülkeler arasında yine en kötü durumda olan. Ve hastalandığı için iflas eden insanların sayısında Obamacare’den beri neredeyse hiç deÄŸiÅŸme olmadı.
 
Obamacare’e odaklanmamın sebebi, Koronavirüs ile karşı karşıya olacağımız sistemin bu olması. Bir saÄŸlık hizmeti kanunu çıkarma dar anlamı dahilinde, Obamacare ‘pragmatik’ olabilir ya da olmayabilir. Halk saÄŸlığı açısından baktığımızda, içinde bulunduÄŸumuz durum onlarca yıldır zemini hazırlanan bir felaket. Sorun, Obama’nın kendisi deÄŸildi ve hala da deÄŸil. Sorun, Obamacare’in arkasındaki, ‘pragmatizm’ olarak satılan radikal ideoloji. Obama’nın baÅŸarısı bir kanun çıkarmak oldu. Bu siyasi bir baÅŸarıydı. Ä°ÅŸleyen bir saÄŸlık hizmeti sistemi yaratmak deÄŸildi.
 
Neoliberal kuramın uhrevi doÄŸası, sosyal felsefelerin en zalimine yol açtı. Obama daha sonra enerjisini, ilaç ÅŸirketlerine devlet tarafından ekonomik bir avantaj saÄŸlamak için ilaç ÅŸirketi patentlerinin uzatılmasına harcadı. Ä°ktisatçı Dean Baker, bundan bir kariyer yaptı. Michael Bloomberg, hem teknoloji hem de finans açısından devlet desteÄŸinden faydalandı. 2009’da 16 milyar dolar olan serveti, hisse senedi fiyatlarının yükselmesiyle 2020’de 64,2 milyar dolara çıktı.
 
Donald Trump da benzer ÅŸekilde hisse senedi ve Manhattan emlak fiyatlarının yükselmesi ile büyük bir servet miras aldı. Hem Trump hem de Bloomberg, ilk baÅŸtaki servetlerini pasif portföylere yatırıp üstün zekalarının ve sıkı çalışmalarının eseri olduÄŸunu iddia edebildikleri getiriler kazanabildiler. Analitik olarak, bu servetlerin deÄŸiÅŸkenliÄŸi ÅŸahsi olmaktan ziyade sistemsel faktörlere dayanıyorsa, o zaman bunları sistemle ilgili faktörler açıklar. Aynısı, 1978 civarında baÅŸlayan finans kapital çağının büyük servetlerinin çoÄŸu için geçerlidir.
 
Bu meseleleri birleÅŸtirmenin sebebi, neoliberal madalyonun iki yüzünü oluÅŸturmaları. Daha geniÅŸ bir anlamda, neoliberalizm ekonomik Darwinizm’e, insanların toplumsal düzende hakkettikleri yerde olacağına dair yarı dinsel fikre dayanmaktadır. Bu aynı fikir, yani ekonomik sonuçlardaki sistemsel farkların sistemle ilgili sebeplerin kanıtı olduÄŸu fikri, burada da geçerli. Ancak, zeka, giriÅŸimcilik ve yetenek farkları sistemsel sonuçlarla üst üste düÅŸmez, yani konsantre olmuÅŸ o servet, bunların ödülü deÄŸildir.
 
Bu sistemin kaba zalimliÄŸi, küçük bir virüs tarafından gerçeklerle yüzleÅŸtiriliyor. Merkezi hükümet bu gerçekliÄŸi hızla fark etmediÄŸi sürece, yoksul ve iÅŸçi sınıfı mahallelerinden madenden çıkar gibi ceset çıkarılacak. Buralarda çok az kiÅŸinin saÄŸlık sigortası var ve bölgedeki çoÄŸu saÄŸlık hizmeti saÄŸlayıcısı yükümlülüklerini yerine getirmiyor. Bir gün iÅŸe gitmese mahallemdeki birçok insan iÅŸten atılır. Evden çıkarmalar iyi zamanlarda dahi iÅŸten bile deÄŸil. Büyük resmi gören bir yanıtı kolaylaÅŸtıracak hiçbir kaynak yok.
 
Neoliberalizmin huysuz kuzeni olan liberalizm, nükleer bombalar uçuÅŸmaya baÅŸlayana ya da bir virüsle karşılaşıncaya kadar pragmatizm patinajı yapar. SaÄŸlık hizmeti ‘tüketicilerine’ piyasa tercihlerini gözden geçirtmek, halk saÄŸlığını ilgilendiren bir acil durumda tercih yapmayı alakasız hale getiren dar bir mantığa dayanmaktadır. Bir artı bir baÅŸka bir artı bir baÅŸka bir biz etmiyor. Neoliberalizmin temel önermesi, daima zengin insanların yaÄŸmaladıklarını elinde tutmasına izin vermek ÅŸeklindeki kinik hile olmuÅŸtur.
 
Koronavirüsün mortalite oranı ve bulaÅŸma faktörü, onu potansiyel ölümcüllük açısından 1918 Ä°spanyol gribinin modern eÅŸdeÄŸeri haline getiriyor. Ä°nsanları öfkelendirmesi gereken ÅŸey, politik ekonominin bir avuç insanı gerçekten zengin yapmak için tasarlanmış yeniden yapılandırmasının geri kalan hepimizi artan bir risk altına sokmuÅŸ olmasıdır. Bunlar gerçek insanların yaÅŸamları ve bu yaÅŸamların bir önemi var.
 
Son olarak, neoliberalizmin öÄŸrencileri için not: burada neoliberalizm ile neoklasik ekonomi birbirine karıştırılmış deÄŸil. Mont Pelerin TopluluÄŸu üzerinden neoliberalizmin kurucularından biri olan Milton Friedman, yarım yamalak bir iktisat fikriyatından baÅŸka bir ÅŸey doÄŸurmamış uzun bir kariyer yaptı. Åžilili faÅŸistlerin öÄŸrencileri uçaktan denize atmasına yardım etmediÄŸi nadir durumlarda, çocukça teorilerini geleceÄŸin Ticaret Odası ve ALEC yırtıcılarına pazarlıyordu. Pozitivizminin ise maskaralıktan ibaret olduÄŸu çoktandır biliniyordu.
 
 
Müellif: Rob Urie / Kaynak: Conter Punch web sitesi ( https://www.counterpunch.org/2020/03/06/the-neoliberal-plague/)

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.