Çanakkale'yi 7 düvele geçilmez yapan iman

1. ÇANAKKALE SAVAÅžI NE ZAMAN GERÇEKLEÅžTÄ°?

Çanakkale Savaşı, Birinci Dünya Savaşı sırasında 1915–1916 yılları arasında Gelibolu Yarımadası'nda Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu ile Ä°tilaf Devletleri arasında yapılan deniz ve kara muharebeleridir. Ä°tilaf Devletleri; Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu'nun baÅŸkenti Ä°stanbul'u alarak, Ä°stanbul ve Çanakkale boÄŸazlarının kontrolünü ele geçirmek, Rusya'yla güvenli bir erzak tedarik ve askeri ikmal yolu açmak, baÅŸkent Ä°stanbul′u zapt etmek suretiyle Almanya′nın müttefiklerinden birini savaÅŸ dışı bırakarak Ä°ttifak Devletlerini zayıflatmak amaçları ile ilk hedef olarak Çanakkale BoÄŸazı'nı seçmiÅŸlerdir.

2. ÇANAKKALE’DE KÄ°MLERE KARÅžI SAVAÅžTIK?

Ä°tilaf Devletlerinin, 25 Nisan'da baÅŸlattıkları çıkarma sırasında Çanakkale'yi, başında Alman General Liman von Sanders'in bulunduÄŸu Osmanlı 5. Ordusu savunuyordu. Çıkarma yapan Ä°tilaf Devletleri ise BirleÅŸik Krallık, Fransa ve BirleÅŸik Krallık'ın kolonilerinden getirilen Hindistan, Avustralya ve Yeni Zelanda (Anzak) birliklerinden oluÅŸuyordu.

3. ÇANAKKALE CEPHESÄ° NEDEN ÖNEMLÄ°YDÄ°?

Ä°tilaf kuvvetlerinin Çanakkale'de cephe açmalarındaki en önemli neden BoÄŸazları düÅŸürmek ve böylece hem Osmanlı'yı savaÅŸ dışı bırakmak hem de Rusya'ya yardımcı olmaktı. BoÄŸazlar düÅŸerse çekimser olan Bulgaristan, askeri stratejide ön plana çıkan Ä°tilaf grubuna girecekti. Bir baÅŸka açıdan yine Ä°ngilizler, Çanakkale'yi düÅŸürdüÄŸünde Osmanlı saf dışı kalacağı için Kanal Harekâtı benzeri harekâtlar olmayacaktı. Böylece Ä°ngiltere birçok yerde cephesini geniÅŸletmeyecek, savaÅŸ Avrupa içerisine sıkışacaktı.

4. RUSYA’YA BAÅžKA YOLDAN YARDIM GÖTÜRÜLEMEZDÄ°

Ä°tilaf Devletleri ile birlikte hareket eden Rusya'ya Çanakkale dışında yardım götürülebilecek tek yer Kuzey Buz Denizi'ydi ancak hem Ä°sveç ve Norveç'in o tarihte tarafını belli etmemeleri, hem Alman denizaltıları ve donanlarının o bölgede çok etkili oluÅŸu hem de kış ÅŸartlarından dolayı denizin donmasını bu durumu imkânsız kılıyordu. Dolayısıyla Ä°tilaf Devletlerinin tüm zorluklara raÄŸmen o bölgeden Rusya'ya yardım götürmesi, Osmanlı'nın savaÅŸ dışı kalması ve Balkanlarda hâkimiyetin kurulması gibi unsurları hayata geçirmeyecekti. Bu nedenle Ä°tilaf Devletleri Çanakkale BoÄŸazı'nda cephe açmayı tercih ettiler.

5. Ä°TÄ°LAF DEVLETLERÄ° ÇANAKKALE’DE NEYÄ° HEDEFLEMÄ°ÅžLERDÄ°?

Ä°tilaf Devletleri Çanakkale'de yürütecekleri harekâtı iki aÅŸamalı olarak planlamışlardı. Ä°lk aÅŸamada donanma ile boÄŸazı geçecekler, ikinci aÅŸamada ise kara gücüyle boÄŸazın iki yanını kontrol altına alacaklardı. Planı bu yönde hazırlayan Ä°tilaf kuvvetleri, kendi kara kuvvetlerinin Balkan SavaÅŸlarında yenilgiye uÄŸrayan Osmanlı Kara Ordusu'nu kolaylık yenebileceÄŸini düÅŸünüyordu. Üstelik Osmanlı'nın o tarihlerde Almanlardan henüz yeteri kadar teknik yardım da almayışı da Ä°tilaf Devletleri'ni cesaretlendirmiÅŸti.

6. OSMANLI Ä°TÄ°LAF DEVLETLERÄ°NE NASIL KARÅžI KOYABÄ°LDÄ°?

Balkan SavaÅŸlarındaki deneyimden hareketle ve gelen savaşın yaklaÅŸmakta olduÄŸu bilinciyle Osmanlı ordusunda geniÅŸ tedbirler alınmış ve ordu yeniden yapılandırılmıştı. Öte yandan Çanakkale bir ölüm-kalım savaşıydı. Çanakkale'nin düÅŸmesi, anavatan ve Ä°stanbul'un da düÅŸmesi anlamına geliyordu. Bu nedenle Çanakkale'deki direniÅŸ, Osmanlı'nın son önemli bir zaferiydi.

7. METREKAREYE 6 BÄ°N MERMÄ° DÜÅžEN BÄ°R SAVAÅž…

Çanakkale Savaşı sırasında, Türk, Ä°ngiliz, Fransız, Avustralya ve Yeni Zelanda askerlerine ait 6 bin merminin 1 metrekarelik alana düÅŸtüÄŸü görülmüÅŸtü. Milyonlarca merminin kullanıldığı bu savaÅŸta kimi mermiler, birbirine çarpıp kaynayarak yere düÅŸmüÅŸtü. Milyonda bir ihtimal olarak görülen bu olay, Çanakkale Savaşı sırasında defalarca tekerrür etmiÅŸti.

8. ÇANAKKALE ON BEÅžLÄ°LERÄ°N ÅžEHADETE YÜRÜDÜÄžÜ YERDÄ°

Çanakkale Cephesi'nde meydana gelen boÅŸlukları doldurmak için, diÄŸer cephelerden asker getirilemediÄŸinden, en yakın çevreden baÅŸlayarak, 15 yaşın üstündeki eli silah tutan bütün gençlerin Çanakkale'ye sevk edilmeleri gerekmiÅŸti. Onlar kurtuluÅŸ mücadelesinin çocuk kahramanları olmuÅŸlardı. Çanakkale'ye giden öÄŸrenciler ÅŸehit oldukları için Erzurum Lisesi o dönemde 3 yıl boyunca mezun veremedi.

9. TIP ÖÄžRENCÄ°LERÄ°NÄ°N YARISI ÇANAKKALE’DE ÅžEHÄ°T DÜÅžTÜ

1914 yılında Birinci Dünya Savaşı'nın baÅŸlamasıyla tıbbiyeliler de silahaltına alındı. 1915'ten itibaren tıp öÄŸrencileri, baÅŸta Çanakkale olmak üzere tüm cephelerdeki deÄŸiÅŸik hastanelere dağıldı. Birinci Dünya Savaşı boyunca 765 tıp öÄŸrencisinden 346'sı, 1915'te Tıbbiye'ye kaydolan 1. sınıf öÄŸrencilerinin tamamı Çanakkale'de ÅŸehit düÅŸtü. 1921'de ise Mekteb-i Tıbbiye-i Åžahane, öÄŸrencileri ÅŸehit olduÄŸu için mezun veremedi. 

Çanakkale'de tamamı ÅŸehit düÅŸen tıp öÄŸrencileri, 1915.

10. NUSRET MAYIN GEMÄ°SÄ°

Nusret, Malatya Arapgirli Cevat PaÅŸa'nın emriyle Osmanlı Donanması ve Türk Deniz Kuvvetleri'nde hizmete giren mayın dökücü gemi. Asıl ismi Nusrat olan ama zamanla Nusret olarak kullanılan gemi, 1913 yılında Osmanlı Donanması'na katıldı. 1915 ilkbaharında uzun süredir BoÄŸaz'ın giriÅŸindeki tabyaları bombalayan, keÅŸif uçuÅŸlarıyla ve mayın temizleme gemilerinin faaliyetiyle saldırıya geçeceÄŸi kesinleÅŸen Müttefik Donanması artık saldırı için gün saydığı günlerde Nusret Mayın Gemisi'nin döktüÄŸü mayınlar sayesinde düÅŸman gemilerinin boÄŸazdan geçiÅŸi engellenmiÅŸ; Nusret, dünyanın en ünlü mayın gemisi olarak tarihe geçmiÅŸti.

11. 276 KÄ°LOLUK TOP MERMÄ°SÄ°NÄ° TAÅžIYAN SEYÄ°T ONBAÅžI

Çanakkale Zaferi akla gelen ilk kahramanlardan biri de Seyit Onbaşı'dır. Seyit Onbaşı, savaşın seyrini deÄŸiÅŸtiren önemli karakterlerden birisidir. DüÅŸman gemilerine karşı yapılan atışlar sebebiyle tabyada bulunan topun mermi kaldıran vinci parçalanmıştır. 

Yaklaşık 276 kilogramlık top mermisini taşıyan ve bununla Ä°ngiliz zırhlısına büyük bir hasar vererek batmasını saÄŸlayan Seyit Onbaşı, tarihe adını altın harflerle yazdırmıştır. Atılan mermi geminin su kesiminin biraz altına isabet ederek geminin anında yan yatmasına neden olmuÅŸ, daha sonra Nusret Mayın Gemisi'nin döktüÄŸü mayınlardan birine çarpmıştır. Ocean adlı gemi, bu yaradan kısa bir süre sonra alabora olarak batmıştır.

12. KAHRAMANLIK DESTANI YAZAN BÄ°RLÄ°K: 57. ALAY

Çanakkale SavaÅŸları'nda Yarbay Mustafa Kemal'in "Ben size taarruz emretmiyorum ölmeyi emrediyorum" sözüyle canlarını ortaya koyarak düÅŸmanın üzerine yürüyen ve adını tarihe "kahraman birlik" olarak altın harflerle yazdıran 19. Tümen'e baÄŸlı 57. Alay, 105 yıl önceki savaşın mihenk taÅŸları arasında yer alıyor. DiÄŸer destek birliklerle düÅŸmanın tam teÅŸekküllü 8 taburuna karşı koyan ve önemli oranda ÅŸehit veren 57. Alay, kahramanlıklarıyla ve vatanı için bile bile ölüme gitmeleriyle adını tarihe altın harflerle yazdırdı.

13. ABDÜLHAMÄ°D’Ä°N SAVAÅž ÖNGÖRÜSÜ: HAMÄ°DÄ°YE TABYALARI

Ä°stanbul'un ve dolayısıyla Osmanlı yönetiminin merkezinin güvenli olması önemli konulardan biriydi. Osmanlı sultanları boÄŸaz geçiÅŸinin güvenliÄŸi konusunda baÅŸlangıçtan itibaren büyük önlemler aldılar. Ancak bu konuda Sultan II. Abdülhamid'in öngörüsü Çanakkale'yi geçilmez kılan en önemli unsurlardan biri oldu. Sultan II. Abdülhamid, dünyanın büyük bir savaÅŸa doÄŸru sürüklendiÄŸini 1890'lı yıllarda görmüÅŸtü. Olası bir savaÅŸ halinde baÅŸkent Ä°stanbul'un güvenliÄŸi için Çanakkale BoÄŸazı'na "Hamidiye Tabyaları"nı inÅŸa ettirdi. Kendisine savaşın çıktığı haber verildiÄŸinde, yaptırılan tabyalar yerindeyse düÅŸmanın BoÄŸaz'ı geçemeyeceÄŸini söylemiÅŸti.