Sosyal Medya

Malezya'da ülke hükümet krizi ve belirsiz siyasi atmosfer

29-02-2020 14:29

Malezya, 23 ve 24 Şubat tarihlerinde yaşadığı siyasi krizlerin ardından, içinden çıkılması zor bir istikrarsızlık ortamına girdi. Yaşanan kriz sonrası Malezya siyaseti son derece değişken ve sürprizlerle dolu. İbre her an Mahathir’in lehine dönebilir. Aksi halde ülkeyi erken seçim bekleyecektir.



GüneydoÄŸu Asya turizminin renkli durakları arasında yer alan ve farklı din, kültür ve etnik unsurları bünyesinde barındırarak bölgesi için baÅŸarılı bir hoÅŸgörü örneÄŸi teÅŸkil eden Malezya, 23 ve 24 Åžubat tarihlerinde yaÅŸadığı siyasi krizlerin ardından, içinden çıkılması zor bir istikrarsızlık ortamına girdi.
 
Bir süredir iktidardaki Umut Ä°ttifakı (PH) koalisyonunu dağıtarak BaÅŸbakan Mahathir Muhammed’i kendi saflarına çekmek suretiyle Ulusal Ä°ttifak (PN) adı altında yeni bir iktidar koalisyonu oluÅŸturma planları güden muhalefet partileri BirleÅŸik Malay Milli Örgütü (UMNO) ve Malezya Ä°slam Partisi (PAS), söz konusu koalisyonu kurmak için 23 Åžubat sabahı Selangor eyaletindeki bir otelde organize ettikleri görüÅŸmede düÄŸmeye bastı.
 
BaÅŸbakan Mahathir’in liderliÄŸini yaptığı Malay ağırlıklı Malezyalı BirleÅŸik Yerli Partisi (PBBM) baÅŸta olmak üzere, Malezya’nın reform yanlısı siyasi lideri ve ülkenin müstakbel baÅŸbakanı olmayı planlayan Enver Ä°brahim’in liderliÄŸindeki Halkın Adaleti Partisi’nde (PKR) Enver karşıtı kanadın lideri Muhammed Azmin Ali de sürpriz bir ÅŸekilde 23 Åžubat’taki gizli ittifak görüÅŸmelerine katıldı.
 
Altı partiye mensup yöneticiler, aynı günün akÅŸamı Kuala Lumpur’daki kraliyet sarayı Istana Negara’da Malezya Kralı Sultan Abdullah Riayatuddin El-Mustafa Billah Åžah ile görüÅŸerek, Mahathir’in baÅŸbakanlığında yeni koalisyon ihtimalini konuÅŸtu. GörüÅŸmeye iÅŸtirak eden liderlerin listesine dair resmi bir açıklama yapılmadı; fakat basında çıkan bazı haberlere göre Mahathir de Sultan Abdullah ile görüÅŸen liderler arasındaydı.
 
Malezya kamuoyu Sultan Abdullah’ın Ulusal Ä°ttifak’a onay vermesi ve yeni hükümetin resmen ilan edilmesini bekliyordu. Fakat yoÄŸun görüÅŸmelerin ardından parti yöneticileri hiçbir açıklama yapmazken, gizli ittifakın planlayıcısı olan bazı liderler muÄŸlak ifadeler kullanarak basının sorularını geçiÅŸtirmekle yetindi. Parti liderlerinin net bir açıklama yapmaması, gizli ittifak içinde yer alan partilerin yeni hükümet kurmak için gereken milletvekili sayısına (112) eriÅŸemediÄŸi ihtimalini akıllara getirdi.
 
Bu arada, muhalefet partilerinin gizli koalisyon planının ana hedefi olan Enver Ä°brahim, görüÅŸmeler yapılırken, gizli koalisyon iddialarına iliÅŸkin ilk açıklamasını yaptı. Muhalefetin kendisine karşı Ulusal Ä°ttifak’ı kurma çabalarını çok önceden bildiÄŸini öne süren Enver “Partimin içinden de bu ihanete dahil olanlar mevcut” diyerek parti içinde kendisine sık sık engeller çıkartan Azmin’i iÅŸaret etti. Mahathir’in de söz konusu görüÅŸmelere dahil olduÄŸuna dair haberlerin ortaya çıkmasına raÄŸmen, Enver ittifak ortağına dair herhangi bir açıklama yapmama tercihinde bulundu.
 
Parti liderleri arasında yoÄŸun görüÅŸme trafiÄŸinin yaÅŸandığı o güne adeta belirsizlikler hâkim oldu.
 
Siyasi kriz BaÅŸbakan Mahathir’in istifasıyla sonuçlandı
 
24 Åžubat’ta ise bir önceki gün yapılan gizli koalisyon görüÅŸmelerin akabinde siyasi tabloyu biraz daha netleÅŸtiren geliÅŸmeler vuku buldu. Sabah saatlerinde Enver Ä°brahim, iktidar koalisyonu ortağı Demokratik Hareket Partisi’nin (DAP) Genel Sekreteri Lim Guan Eng ile birlikte Mahathir’i evinde ziyaret ederek önceki gün vuku bulan geliÅŸmeleri konuÅŸtu. Mahathir ile görüÅŸmesinin ardından, eski siyasi rakibine yeniden bayrak çekmesi beklenen Enver, beklenenin dışında bir açıklama yaparak görüÅŸmenin olumlu geçtiÄŸini ve Mahathir’in önceki günkü gizli koalisyon planlarında yer almadığını söyledi. O günkü görüÅŸmelerde bulunduÄŸu bilinen Mahathir’in planlara nasıl dahil olmadığı meselesi ise kafaları karıştırdı.
 
 
Malezya gündemini sarsan ikinci vaka tam da Mahathir-Enver görüÅŸmesinden birkaç saat sonra gerçekleÅŸti: Mahathir baÅŸbakanlıktan istifa ettiÄŸini açıkladı. Mahathir’in istifasından çok kısa bir süre sonra partisi PPBM’nin Genel BaÅŸkanı Muhyiddin Yasin, partinin iktidardaki PH koalisyonundan çekildiÄŸini ilan etti. Aynı anda PKR’deki Enver karşıtı grubun lideri Azmin, beraberindeki 10 milletvekiliyle partiden istifa ederek mecliste bağımsız bir grup oluÅŸturduÄŸunu açıkladı. Koalisyona ÅŸartlı dahil olmuÅŸ 9 milletvekilli eyalet partisi Warisan da gelen istifaların üzerine aynı gün PH ittifakından çekildi.
 
PPBM ve Azmin Ali ekibinin ittifaktan çekilmesiyle milletvekili sayısı 138’den 92’ye düÅŸen iktidardaki PH resmen dağıldı. Malezya kamuoyunda Mahathir’in baÅŸbakanlıktan istifasının sebebi ve PH koalisyonunun çökmesinin ardından ülkeyi nelerin beklediÄŸi konuları tartışıladururken, Sultan Abdullah Mahathir’in istifasını kabul etmesine raÄŸmen, kaos ortamı durulana kadar, bir süre daha ülkenin başında kalması için, 94 yaşındaki tecrübeli siyasetçiyi geçici baÅŸbakan olarak atadı.
 
Üst üste yaÅŸanan geliÅŸmeler, ardında seçim zaferinden 20 ay sonra dağılan iktidar koalisyonu, Mahathir’i kendi saflarına çekerek yeniden iktidara gelmeyi amaçlayan muhalefet bloÄŸu ve bir anda siyasi krizin içine düÅŸmüÅŸ bir Malezya bıraktı. Ä°stifanın ardından Mahathir, her kesimin kendi safına çekerek yeniden baÅŸbakanlığa taşımak istediÄŸi “vazgeçilmez lider” konumuna geldi.
 
2018 genel seçimlerinde Mahathir’in sayesinde Necip Rezak’ı ve beraberinde 61 yıllık Milli Cephe (BN) iktidarını devirerek ilk defa ülkeyi yönetme fırsatı kazanan reformist hareketler PKR, DAP ve Milli Emanet Partisi (Amanah), büyük çabalarla elde ettikleri iktidarı bir günde kaybederek büyük bir risk altına girdi.
 
Siyasi kriz baÅŸladığından bu yana Malezya siyaseti aşırı deÄŸiÅŸken bir halde. Her gün yaÅŸanan hadiseler, tarafların farklı kararlar almasına ve saf deÄŸiÅŸtirmesine sebep oluyor. Düne kadar PKR, DAP ve Amanah üçlüsü Mahathir’in yeniden baÅŸbakan olması için çok uÄŸraÅŸmıştı; fakat Mahathir ne PH partilerine ne de muhalefete güvendiÄŸini açıkça ortaya koyarak, kendi baÅŸbakanlığında “partisiz hükümet” kuracağı açıklamasını yaptı.
 
Söz konusu açıklama her iki tarafta da taÅŸları yerinden oynattı. Son gelinen noktada, muhalefet cephesinden UMNO ve PAS meclisin feshedilmesini ve erken seçime gidilmesini savunuyor. PKR, DAP ve Amanah üçlüsü de dün, Mahathir’in kendilerine yanaÅŸmaması üzerine, Enver Ä°brahim’in baÅŸbakanlığına destek verdi.
 
Umut İttifakı neden dağıldı?
 
Malezya siyasetinin mevcut kriz ortamı sonrasındaki muhtemel akıbetini deÄŸerlendirmeden önce, Umut Ä°ttifakı’nı (PH) seçim zaferinden henüz iki yıl geçmeden dağılmaya iten sebeplere deÄŸinmek gerekir.
 
Mahathir Muhammed
 
PH, dönemin baÅŸbakanı Necip Rezak’ın yolsuzluÄŸa bulaÅŸtığı iddialarının ülkede gündem olması ve Necip’in anti demokratik politikalarına karşı, Enver Ä°brahim’in eÅŸi Wan Azizah Wan Ä°smail önderliÄŸinde 2015’te kurulmuÅŸ, reform ve insan hakları odaklı bir ittifaktı.
 
Temelini reformist PKR, Çinlilerin ağırlıkta olduÄŸu DAP ve UMNO karşıtı muhafazakâr Malayları temsil eden Amanah’ın oluÅŸturduÄŸu PH, zaman içinde ülkedeki Sabah eyaletini temsil eden Warisan’ı da bünyesine dahil etti. DAP ve Amanah, 2013 seçimlerinde Necip Rezak’ı devirememiÅŸ ve hakkındaki asılsız iddialar yüzünden 2015’te yeniden hapse girmiÅŸ bir lider olarak Enver Ä°brahim’in 2018 seçimlerinde yeterli halk desteÄŸini alacağından ÅŸüphe etti ve daha güçlü bir liderin PH adına yarışa girmesi teklifinde bulundu. Bu lider, 2016’da Necip hakkındaki yolsuzluk iddialarına tepki göstererek UMNO’dan istifa edip kendi partisi PPBM’yi kuran Mahathir Muhammed’den baÅŸkası deÄŸildi.
 
Enver de Mahathir’in halk nezdinde kendisinden daha fazla karşılığı olduÄŸu gerçeÄŸini kabullenerek, “yolsuzluk yönetimini” devirme ideali uÄŸruna, eski siyasi rakibiyle barışmayı kabul etti. O günlerde hâlâ hapiste olan Enver’in Mahathir’e destek açıklaması yapmasının ardından, eski baÅŸbakan, genel seçimlerde baÅŸbakan adayı olarak yarışmak üzere ittifaka davet edildi. Mahathir ileri yaşına raÄŸmen, ülkesini yozlaÅŸmış idareden kurtarmak üzere inisiyatif almayı kabul etti. Yapılan anlaÅŸmaya göre, PH’nin seçimleri kazanması durumunda, Mahathir baÅŸbakanlıkta yaklaşık iki sene kalacak ve görevini Enver Ä°brahim’e devredecekti.
 
Malezya siyasetini yakından takip eden herkesin ittifak edeceÄŸi üzere, 2018 seçimlerinden PH koalisyonunun galip çıkmasını saÄŸlayan kilit isim de Mahathir’den baÅŸkası deÄŸildi. Mahathir, tıpkı seçim öncesinde koalisyon ortağı Enver gibi, idealist davrandı ve kendini seçim zaferinin mimarı olarak öne çıkarmayıp sabık idarenin ülkeye verdiÄŸi zararları gidermeyi önceledi.
 
20 küsur aylık baÅŸbakanlık sürecinde Mahathir evvela ülkede gelenek haline gelmiÅŸ yolsuzluk ve rüÅŸveti bitirmeyi amaçladı ve bu doÄŸrultuda Necip Rezak’ın yolsuzluk dosyasının yeniden açılmasını saÄŸlayarak büyük bir adım attı. Bunun yanı sıra, Malezya’nın durgunlaÅŸan ekonomisini yeniden büyüyen ekonomi haline getirmeyi hedefledi. Fakat ABD ile Çin arasındaki ticari rekabetin GüneydoÄŸu Asya ekonomisine yansıyan olumsuz etkileri, Mahathir hükümetinin bu alanda etkili performans göstermesine mâni oldu. Zira ekonomi politikalarındaki düÅŸük performans, iktidar koalisyonunun geçen yıl iki milletvekili ara seçimini kaybetmesiyle sonuçlandı.
 
Bu iki ana politikanın yanı sıra, kendisinden önceki yönetimin ülke demokrasisine verdiÄŸi zararları tamir etmek üzere, Mahathir ifade özgürlüÄŸünü artıran ve Malezya’nın uluslararası hukuk normlarına uyum saÄŸlamasını amaçlayan teÅŸebbüslerde bulundu. Bu politikalardan bazılarında baÅŸarılı olsa da, uluslararası hukuk normlarına uyum saÄŸlama teÅŸebbüsleri, muhalefet partilerinin karşı propagandalarının halkta yankı bulması neticesinde baÅŸarısız oldu.
 
Özellikle ekonomi politikalarında beklenen performansın gösterilememesi, seçim zaferinden yaklaşık bir yıl sonra PH hükümetine yönelik halk desteÄŸinin hafif oranda azalması sonucunu doÄŸurdu. Ä°ktidar koalisyonunun dağılma sürecinin temelleri de tam bu zamanlarda atıldı. Enver Ä°brahim yanlısı kanat, hükümete yönelik halk desteÄŸinin azalmasının faturasını Mahathir’e kesti ve söz konusu baÅŸarısızlıkları fırsata çevirerek baÅŸbakanlık deÄŸiÅŸimi tartışmalarını sıkça gündeme getirmeye baÅŸladı.
 
Mahathir’in geçici baÅŸbakan olarak görevini tamamlayacağını belirtmesine raÄŸmen, Enver taraftarları baÅŸbakanlık deÄŸiÅŸimi için bir tarih belirlenmesi yönünde açıklamalar yaparak Mahathir’i baskı altına almaya çalıştı. PKR’den sonra koalisyonun ikinci en büyük partisi konumundaki DAP ve Amanah partisi yöneticileri de yer yer bu tartışmalara katılarak Mahathir’i sıkıştırmaya çalıştı. Bu durum PH içindeki Mahathir taraftarlarını kızdırmakla birlikte, zaten hassas dengeler üzerine kurulmuÅŸ bu koalisyonda kamplaÅŸmaların önünü açtı. BaÅŸbakanlık deÄŸiÅŸimi tartışmalarının odağındaki Enver Ä°brahim ise fanatik destekçilerini dizginleyerek iktidar koalisyonunun birliÄŸini güçlendirmek yerine, tartışmalar karşısında sessiz kaldı. Enver’in bu tavrı ÅŸüphesiz genel seçimler öncesindeki idealist çizgisiyle ters düÅŸer nitelikteydi.
 
PH koalisyonunu dağılmaya sürükleyen bir diÄŸer sebep, DAP’ın elde ettiÄŸi siyasi gücü etnik siyaset yapmak üzere kullanması oldu. Üyeleri ağırlıklı olarak Malay olmayan gayrimüslim siyasetçilerden oluÅŸan DAP, ülkede Çinli ve Hint topluluklarını ilgilendiren meselelerde etnik siyaset izleyerek hem BaÅŸbakan Mahathir’i hem PH hükümetini zor duruma soktu. DAP üyesi Hint milletvekillerinin, geçen yıl Sri Lanka’daki terör örgütü Tamil Ä°lam Özgürlük Kaplanları’na üyelik suçundan tutuklanan 11 Hint kökenli Malezya vatandaşını, haklarındaki terör suçlamaları alenen ortada olmasına raÄŸmen savunması, bu örneklerden sadece biriydi. DAP’ın PH koalisyonuna karşı çıkacak ÅŸekilde uyguladığı etnik siyaset, etnik gruplar arası dengenin zaten hassas olduÄŸu Malezya’da, Malayları gayrimüslimlerle karşı karşıya getirebilecek nitelikteydi.
 
Koalisyondaki Enver taraftarlarının ve DAP’ın menfaat eksenli hareketleri, hükümetin saÄŸlıklı çalışmasını önlerken, birlik görüntüsü verilmemesi de halk tarafından hayal kırıklığıyla karşılandı. PH’de sıkça medyaya yansıyan iç karışıklıkları gören muhalefetin de boÅŸ durması beklenemezdi. Mahathir’in liderliÄŸini Enver’e tercih eden UMNO ve PAS partileri ilk olarak Eylül 2019’da siyasi ittifakla güçlerini birleÅŸtirdi. Bu ittifaktan 3 ay sonra da mevcut siyasi krize neden olan gizli Ulusal Ä°ttifak planları çizilmeye baÅŸladı.
 
Malezya siyasetini bundan sonra neler bekliyor?
 
Umut Ä°ttifakı koalisyonunu dağılmaya iten sebepler göz önünde bulundurulduÄŸunda, Mahathir’in baÅŸbakanlıktan neden istifa ettiÄŸi ve ÅŸu anda neden PH partileriyle hükümet kurmaya yanaÅŸmadığı daha net anlaşılabilir. Yarım asra yakın siyasi tecrübesine binaen, Mahathir’in hiçbir adımını, sonrasında olabilecekleri hesaba katmadan atması düÅŸünülemez. Bu yüzden PH hükümetinin 20 aylık geçmiÅŸinde yaÅŸananları ve koalisyonun mevcut durumunu göz önünde bulundurduÄŸumuzda, Mahathir’in muhalefet partilerinin Ulusal Ä°ttifak planını fırsat bilerek, iktidar ortaklarını susturmak üzere böyle bir hamle yaptığı ihtimali epey kuvetli görünüyor.
 
Zira Mahathir’in istifasının ve PBBM ile Azmin Ali ekibinin PH’den çekilmesi üzerine ittifakın dağılmasının ardından, PH cephesindeki iç tartışmaların sulh bulduÄŸu ortada. Mecliste halihazırda 92 milletvekili bulunduran PKR, DAP ve Amanah üçlüsü ilk önce Mahathir’i yeniden baÅŸbakan adayı göstererek hükümetlerini korumayı denedi; ama Mahathir 20 aylık süreçte bu partilerle yaÅŸadıklarını unutmayarak bu cepheyle yeniden saf tutmayı reddetti. Bu da üç partinin son çare olarak Enver Ä°brahim’in liderliÄŸini desteklemesi sonucunu getirdi.
 
Yeni hükümetin kim tarafından kurulacağına dair tablo ilerleyen günlerde netleÅŸecek. Malezya basını an itibariyle Sultan Abdullah’ın, Mahathir’in “partisiz hükümeti”, Enver Ä°brahim’in baÅŸbakanlığında “azınlık hükümeti” ve parlamentonun feshedilerek erken seçime gidilmesi arasında bir tercih yapacağını belirtiyor. Bu zamana kadar ise her taraf, mevcut pozisyonunu beklenmedik ÅŸekilde deÄŸiÅŸtirme potansiyeline sahip.
 
60 milletvekilli UMNO ve PAS bloÄŸu erken seçim konusunda ısrar da edebilir, fikir deÄŸiÅŸtirip Mahathir’in “partisiz hükümet” projesini de destekleyebilir. Söz konusu ihtimal gerçekleÅŸirse, Mahathir UMNO ile parti olarak birlikte çalışmak istemediÄŸinden, UMNO milletvekillerini istifa ettirip bağımsız olarak hükümete alabilir.
 
92 milletvekilli PKR, DAP ve Amanah bloÄŸu ise yeniden Enver Ä°brahim’i desteklemeyi seçerek hükümete dönme ihtimallerini iyice zorlaÅŸtırdı. Zira bu cephenin meclis çoÄŸunluÄŸu olan 112 milletvekiline eriÅŸmesi için 20 milletvekiline ihtiyacı var. Mahathir’e ÅŸartsız destek veren yaklaşık 60 milletvekili bulunuyor. Bu isimlerin, Mahathir’in onayı olmadan Enver cephesine mecliste destek vermesi muhtemel görünmüyor. Muhalefet cephesi zaten bu krizi Enver’in baÅŸbakanlığına karşı çıkardığı için, Enver cephesine asla destek vermeyecek. Bir baÅŸka tercih de Malezya Kralı Sultan Abdullah’ın Enver’e “azınlık hükümeti” kurma yetkisi vermesi olarak görülüyor ki bu da çok zayıf bir ihtimal.
 
Son olarak, Mahathir cephesi yine Malezya siyasetinin kaderini belirleyecek durumda. Tecrübeli siyasetçi, kafasındaki partisiz hükümet projesini gerçekleÅŸtirebilir mi bilinmiyor. Özellikle UMNO ve PAS cephesi ile PKR, DAP, Amanah cephesinin kendisine verdiÄŸi desteÄŸi ÅŸimdilik çekmeleri üzerine, Mahathir’in hükümet kurma ihtimali daha da azalmış görünüyor. Fakat daha önce de belirtildiÄŸi üzere, yaÅŸanan kriz sonrası Malezya siyaseti son derece deÄŸiÅŸken ve sürprizlerle dolu. Ä°bre her an Mahathir’in lehine dönebilir. Aksi halde ülkeyi erken seçim bekleyecektir.
 
 
Analiz: Ömer Faruk Yıldız / Kaynak: Yeniakit

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.