Koronavirüs salgını ilk değil! İnsanoğlunun salgın hastalıklarla mücadelesi

Avusturya’nın her yerinde, özellikle Viyana’da ölümler çok fazlaydı. Bütün insanlar, zengin veya fakir St. Coloman’da bulunan mezarlığa konuluyordu.

 

Çok fazla insan ölüyordu, her gün en az 1200 ceset mezarlığa konuluyordu ve orada su gözükene kadar 6 mezar kazılıyor ve her mezara 14.000 ceset konuluyordu ve bu cesetler manastırlara ve diÄŸer kiliselere gizlice gömülüyordu.

 

16 Dük Albrecht ÅŸehirden Purkersdorf’a kaçmıştı ve ayrıca ÅŸehirde bulunan bütün mezarlıklara ceset konulmasını yasaklamıştı. Birçok insan da ÅŸehirden kaçmıştı ve onlardan birçoÄŸu daha ülkede iken öldüler.

 

Ä°nsanların ölümü ise ÅŸöyledir: Kimde kırmızı veya da siyah lekeler görülürse, o kimse üçüncü gün ölüyordu. Ä°nsanların periÅŸanlığı o kadar büyüktü ki, yalınayak kilise turlarına çıkıyorlar ve içten dualar yapıyorlardı. Ancak bu bir ÅŸeye yardımcı olmuyordu.

 

Viyana’daki yetmiÅŸ veya daha fazla kiÅŸinin soyu tükenmiÅŸti. Bazı evler tamamen ıssızlaÅŸmıştı, çünkü bu evlerde yaÅŸayan bütün insanlar ölmüÅŸtü. Birçok mal ve toprak mirasçısız kalmış, duvarların arasında kalanlar ise; sadece yaÅŸamayı düÅŸünmekteydi.

 

Ölümler o kadar fazlaydı ki, gerçek ölüm oranları asla bilinemezdi. Din adamlarından da ölenler çok fazlaydı. St. Stephan’daki rahiplerin 54 tanesi bu ölenler arasındaydı.

 

(Ayrıntılı bilgi için; Avrupa’da Veba Salgınında din faktörü - Emrah Ä°stek)

Yahudilerin dışında bu hastalığın sebebi cadılar, büyücüler ve hortlaklarla da açıklanmaya çalışıldı.

 

Bu açıklamaların sonucunda kilise gücüne güç katarken derebeyler veba hastalığı karşısında gücünü merkezi otorite ve kiliseye kaptırmıştı.

 

Müslümanların veba karşısındaki tavrı

 

Jüstinyen Vebası, Avrupa’yı kırıp geçirirken bu hastalık Müslüman coÄŸrafyada ilk defa Hazreti Ömer döneminde ortaya çıktı.

 

Amvas bölgesinde ortaya çıkarak Irak ve Suriye bölgesinde hızla yayılan veba yüzlerce sahabe ve on binlerce Müslüman’ın ölümüne sebep oldu. 

 

Bu hastalık Avrupa kıtasının aksine Müslüman coÄŸrafyada bir lanet olarak deÄŸil; Allah’ın imtihanı hatta ölümlerin ÅŸehit sevabıyla eÅŸit görülmesi sebebiyle rahmet olarak görülüyordu.

 

Hastalık ortaya çıktığı ilk anda Hazreti Ömer, sorunun yaÅŸandığı ÅŸehirlerin yakınına giderek buralarda yönetim üstleri kurdu.

 

Åžehirlerde bulunan kiÅŸilerin gıda temininin yapılmasını bizzat organize ederken hastalığın yayılmasını engellemek için geniÅŸ çaplı tedbirler aldı.

 

Hazreti Muhammed, taun olarak bilinen veba konusunda ortaya ÅŸöyle bir politika koymuÅŸtu; 

Åžayet bir yerde tâun hastalığı olduÄŸunu iÅŸitirseniz oraya girmeyin. Bir yerde tâun hastalığı çıkarsa ve siz orada bulunursanız tâundan kaçarak oradan çıkmayın.

Bu Müslümanlara açık bir karantina öÄŸretisiydi. Yine Ä°slam peygamberi bir baÅŸka ifadesinde ÅŸunları söylüyordu;

Allah tâunu müminler için rahmet kıldı. Bu sebeple tâuna yakalanmış bir kul, başına gelene sabrederek ve ecrini Allah’tan bekleyerek bulunduÄŸu yerde ikamete devam eder ve başına ancak Allah ne takdir etmiÅŸse onun geleceÄŸini bilirse, kendisine ÅŸehit sevabı verilir.

Yine bu Müslümanları büyük bir paniÄŸe kapılarak ÅŸehirlerini terk etmesini önlüyor ve hastalığın baÅŸka ÅŸehirlere yayılmasını engelliyordu.

 

Nitekim Jüstinyen Vebası, Avrupa kıtasını neredeyse yok etmenin eÅŸiÄŸine getirirken Ä°slam coÄŸrafyası nispeten daha az hasarla bu hastalıktan kaçınmayı baÅŸarıyordu.

 

Ebu Ubeyde b. Cerrah, Muaz b. Cebel, Yezid b. Ebu Süfyan, Åžürahbil b. Hasene, Fazl b. Abbas, Süheyl b. Amr, Ebu Cendel b. Süheyl gibi birçok sahabenin hayatını kaybettiÄŸi veba karşısında takınılan tavır salt kaderci bir yaklaşım deÄŸildi.

 

Nitekim hastalığın bulunduÄŸu ÅŸehirlere girilerek tedavinin yapılmasını isteyen bazı sahabeler Hazreti Ömer’den veto yiyince “Allah’ın kaderinden mi kaçıyorsun Ömer?” diye itirazda bulundular.

 

Hazreti Ömer verdiÄŸi cevapta “Allah’ın kaderinden Allah’ın baÅŸka kaderine kaçıyorum” diyerek Müslümanlarının tavrının tedbir ve mücadeleden yana olduÄŸunu ortaya koyacaktı.

 

Osmanlı döneminde de sayısız salgın hastalık toplumun gündelik rutinini son derece etkiliyordu.

 

 

Evliya Çelebi meÅŸhur Seyahatnamesinde en büyük salgın hastalık taunu ÅŸöyle tasvir etmiÅŸti;

Hattâ başı Adana kabağı kadar olup dili kapkara yanup kulaklarından cerâhat akup birkaç kerre hâlet-i nez’a vardı.

... 

Bir gün Sultân Selîm-i Sânî asrında tâ’ûn-ı azîm olup ÅŸehr-i Ä°slâmbol içre eyle tâ’ûn-ı ekber olur kim Ä°slâmbol’un yigirmi yedi kapusundan taÅŸra beher yevm üç bin âdem cenâzesi çıkdığı Selîm Hân’ın mesmû’-ı hümâyûnları olup du’â-yı istiskâ içün üç gün nâdîler nidâ edüp “Leyle-i Kadir’de Ayasofya câmi’inde ihyâ olup cem’ olalar ve Ayasofya câmi’i ne kadar âdem alur add olunsun” deyü fermân-ı ÅŸerif sâdır olunca el-azametullâh Ayasofya-i Kebîr içre âdem deryâsı cem’ olup {omuz} omuzu sökmeyüp benî âdem zânû-be-zânû çıtâ-çıt oturup eÅŸÅžeyh BeÅŸiktaÅŸî Yahyâ Efendi hazretlerinin va’z [u] nasîhatına muntazır olmuÅŸlar idi.

Ä°spanyol gribi Birinci Dünya Savaşı'ndan daha yıkıcı oldu

 

Bu hastalık ilk defa 1917’de ortaya çıktığında sanıldığının aksine Ä°spanya’da baÅŸlamadı.

 

Adına Ä°spanyol gribi denmesinin sebebi birçok ülke kamuoyundan bu bilgiyi saklarken Ä°spanyol yetkililer halka hastalık hakkında doÄŸru ve gerçek bilgiler vermesinden dolayıydı.

 

Hastalık ortaya çıktığında dünya büyük bir savaşın içerisindeydi. Dolayısıyla toplamda ne kadar insanın öldüÄŸüne dair somut bir veri olmasa da 30 milyon civarı kiÅŸinin hayatını kaybettiÄŸi tahmin ediliyor. 

 

1918'de Kansas yakınlarındaki bir acil hastanede grip mağdurları

 

Erhan Keyvan ve Özenyurdakul’un birlikte hazırladığı “KuÅŸ Gribi ve Ä°nsan SaÄŸlığına Etkileri” makalesinde Ä°spanyol gribi için ÅŸu ifadeleri kullanıyorlar; 

Yakın tarih incelendiÄŸinde; influenza virüs tiplerinin insanlığı üç büyük salgın ile etkiledikleri görülmüÅŸtür. Modern dönemdeki en ağır salgın 1918-1919 yıllarında 'Ä°spanyol Gribi' kaynaklı olmuÅŸtur ve dünya çapında yaklaşık 100 milyon kiÅŸi bu hastalık nedeniyle hayatını kaybetmiÅŸtir.

 

ArÅŸivlenmiÅŸ otopsi dokuları ve Alaska’da gripten ölen bir hastanın donmuÅŸ dokulardan yapılan incelemeler sonucunda etkenin H1N1 olduÄŸu tespit edilmiÅŸtir.

 

Filogenetik analizler sonucunda, 1957 ve 1968 yıllarında meydana gelen pandemilerden farklı olarak virüsün insan ve domuz gibi duyarlı memelilere direkt adaptasyon ÅŸeklinde hastalık oluÅŸturduÄŸu düÅŸünülmektedir. 

Ä°spanyol gribinin tam olarak neyden kaynaklandığı belirlenemediÄŸi için kesin bir tedavisi de üretilemedi; fakat antibiyotikler ve insanoÄŸlunun bağışıklık kazanmasıyla ortadan kalktı.

 

Bu hastalığa dair doku parçaları hala laboratuar ortamında koruma altında tutulmakta.

 

1900'lerin başında ciddi bir çiçek hastalığı vakası / FotoÄŸraf: Global Biodefense

 

DiÄŸer hastalıklar ve mücadele

 

Salgın hastalıkların toplumsal, ekonomik ve siyasi birçok sonucu vardır.

 

Türklerin salgın hastalıklar sebebiyle Asya’dan göçü kavimler göçüne neden olurken Çiçek hastalığının Amerika kıtasında kitlesel ölümlere neden olması sebebiyle Afrika’dan Amerika kıtasına milyonlarca siyahi insan köle olarak getirildi. 

 

Bugün koronavirüs ismiyle tüm dünyaya yayılma tehdidi taşıyan salgın hastalık karşısında insanoÄŸlu tüm teknolojisi ve haÅŸmetine raÄŸmen yine çaresiz kalmış durumda.

 

Kısa bir süre içinde bir aşı veya tedavi geliÅŸtirilemezse bahsettiÄŸimiz felaketlerden bir yenisini yaÅŸamasının önünde hiçbir engel bulunmamakta.

 

 

Müellif: Mehmet Mazlum Çelik / Kaynak: The Independent Türkçe