Sosyal Medya

Zehir kusan kent yaşamı ve trafiği

26-01-2020 10:56

Hava kirliği açık bir sağlık adaletsizliğidir. Herkes aynı havayı soluyor, ancak toplumdaki en fakir ve en savunmasız olanlar, zehirli kirlilikten en çok etkilenmektedirler.



Bir insan günde ortalama 13 bin-16 bin litre hava solur. 
 
Temiz hava ÅŸifadır, kirli hava derttir. Kirli hava, görünmeyen gizli katildir. 
 
Her insanın temiz hava solumak en temel hakkıdır. 
 
Åžehirler nefes almalı. 
 
Nefes almayan ÅŸehirler insanları hasta eder, hatta erken öldürür.
 
Nefes almayan ÅŸehirlerde kirli hava dağılmaz, birikir, yoÄŸunlaşır ve saÄŸlık için riskli seviyeye ulaşır.
 
Dünya SaÄŸlık TeÅŸkilatı (WHO) verilene göre, her gün 10 bin insan ve her yıl 15 yaÅŸ altı 600 bin çocuk erken ölmekte.
 
15 yaÅŸ altı 1,8 milyar çocuk, kirli hava solumakta.
 
Dünyada 10 çocuktan yaklaşık biri hava kirliliÄŸinden ölmekte. 
 
Hava kirliÄŸi açık bir saÄŸlık adaletsizliÄŸidir. Herkes aynı havayı soluyor, ancak toplumdaki en fakir ve en savunmasız olanlar, zehirli kirlilikten en çok etkilenmektedirler.
 
Ä°ngiltere caddelerde hava kirliliÄŸinden dolayı her yıl 16 bin kiÅŸi erken ölmekte.
 
Çevresi yüksek binalarla çevrili cadde ve sokaklar nefes alamaz.
 
Trafik yoğunluğunun yaşandığı ve doğal havalandırmanın kısıtlı olduğu nefes almayan cadde ve sokaklar, fabrika ve termik santral bacalarından daha tehlikeli kirleticiler salımlar.
 
Nefes almayan cadde ve sokaklar, araçların egzozundan salımlanan kirleticileri bloke eder, dağılmalarını engeller ve kirliliÄŸin artmasına neden olur. 
 
Trafiğin yoğun olduğu nefes almayan cadde ve sokaklara, hava kirliliği kanyonları denebilir.
 
Londra caddelerinde azot oksit (NOx) kirliliÄŸi, renklerle gösterilmektedir. Kırmızı ve koyu kırmızı renkler, saÄŸlık için zararlı NOx kirliliÄŸinin yoÄŸun olduÄŸunu gösterir. 
 
Åžekil 1. Azot oksitler (NOx)  kirliliÄŸi yüksek cadde ve sokaklar
 
Cadde ve sokaklarda trafik yoÄŸunluÄŸu ve araçların dur kalk sıklığı, egzozlardan yüzde 30 daha fazla toksik gazların, PM10 ve PM2.5 salımlanmasına neden olur. 
 
TrafiÄŸin yoÄŸun olduÄŸu çevresi yüksek binalarla duvar gibi çevrili yol ve caddelerde hava kalitesi diÄŸer bölgelere göre en az 3 kat daha kirli.
 
Özellikle trafik sıkışıklığından dolayı araçların egzozundan kirletici emisyonu, 3 kat daha yüksek.
 
Londra’da yapılan bir çalışmada, trafik yoÄŸun caddelerde hava kirliliÄŸi, yakındaki yan caddelere göre 10 kat daha yüksek olduÄŸu tespit edilmiÅŸtir.  
 
Hava sirkülasyonu doÄŸru iÅŸletilmezse otomobilin içindeki hava, dışarıdaki havadan 9 ila 12 kat daha fazla kirli olabilir
 
Araçların egzozundan salımlanan kirleticiler, ağırlıklı, PM10, PM2.5 ve NOx’dir.
 
Bu tür kirleticiler, insan saÄŸlığı için çok tehlikeli. SaÄŸlık için çok zararlı PM2.5 kirleticileri, filtre edilmeden solunum yolu ile ciÄŸerlere kadar ulaşır. 
 
Şekil 2. Egzozdan salımlanan PM2.5 solunum yolu ile ciğerlere ulaşır
 
Hava kirliliÄŸinden ölüm oranı, trafik kazalarından ölüm oranından 15 kat daha yüksek. 
 
Åžehir kanyonlarında NO, NO2, PM10 ve PM2.5 gibi kirleticilerin ağırlıklı salım kaynakları dizel araçlarıdır. 
 
Dünyadaki erken doÄŸumların beÅŸte biri, PM2.5 kirleticisiyle ilgili olduÄŸu tespit edilmiÅŸtir.
 
YaÅŸlı dizel araçların ÅŸehiriçi trafiÄŸinde dolaşımı kısıtlanmalı, hatta yasaklanmalı.
 
Egzoz muayenesi yapılmayan araçlar, temiz hava düÅŸmanıdır.
 
Özellikle bakım, onarım ve fenni muayenesi yapılmayan ve istiap haddinin üzerinde yük ve yolcu taşıyan araçlar, yüzde 20-30 oranında daha fazla kirletici salımlar, havayı kirletir ve milyarlarca TL saÄŸlık harcamasına neden olur.
 
TrafiÄŸin yoÄŸun olduÄŸu yerlerde sürücüler servis aracı pencereleri açık bırakırsa öÄŸrenciler, tehlikeli düzeyde hava kirliliÄŸine maruz kalırlar.
 
Kirli kanyonlarda araçların pencereleri açık bırakılırsa kirli gazlar birikir ve toksik havaya maruz kalma daha yüksek seviyeye ulaşır.
 
Türkiye’de araçlarla ilgili vergi sistemi, hava kirliliÄŸini teÅŸvik etmektedir.
 
 
Çevresinde hem yüksek binalar olan hem de trafiÄŸin yoÄŸun olduÄŸu cadde ve sokaklarda esnaf, alışveriÅŸ yapan vatandaÅŸlar, sürücüler ve yolcular, kirli havayı direk solurlar. 
 
Hele Ä°stanbul’da ömrünün 1,5 yılını yollarda geçiren yolcular, daha fazla kirli hava solumakta.
 
Özellikle ömrünün çoÄŸunu trafikte geçiren trafik polisleri, taksi, belediye otobüsü, özel toplu taşıma araçları ve dolmuÅŸ sürücüleri, daha fazla kirli hava solurlar.
 
TrafiÄŸin yoÄŸun olduÄŸu yerlerde çalışan sürücüler özel yıpranma payı ve saÄŸlık koruma önlemleri uygulamaya konmalı. 
 
Ä°stanbul'da çoÄŸu minibüs ve taksi ÅŸoförleri, sıcak havalarda araç klimasını çalıştırma yerine pencereleri açarak trafiÄŸin yoÄŸun (sıkışıklığı) olduÄŸu yerlerde egzozdan salımlanan zehirli gazları solumakta ve yolculara solutmaktadırlar.
 
Benzer uygulamayı servis araç sürücüleri de yapmaktadır. ÖÄŸrencilerin zehirli gaz solumalarına neden olmaktadırlar.
 
Zehirli egzoz gazları, orta ve uzun vadede hastalıklara neden olmaktadır.
 
TrafiÄŸin yoÄŸun olduÄŸu yerlerde egzozdan salımlanan kirleticiler, özellikle kalp hastalığını ve kalp çarpıntılarını artırır, astımı ÅŸiddetlendirir, kalp krizi, felç ve akciÄŸer kanserinden erken ölümlere neden olur.
 
NO2 kirliliÄŸi, bunama, otizm, obezite, debrasyon, düÅŸük, psikoz ve erken ölüme neden olur.
 
Kirli hava;
 
Ä°nsanı hasta eder. 
 
Sağlık harcamalarını artırır.
 
Kanser gibi kalıcı hastalıklar oluşturur.
 
Performans verimliliÄŸi düÅŸürür.  
 
Hava kirliliğine maruz kalan hamile kadınlar
 
SaÄŸlık için çok tehlikeli PM10 ve PM2.5 kirleticilerinden en çok hamile kadınlar etkilenmektedir.
 
PM10 ve PM2.5 kirleticisi erken doÄŸumlara ve bebeklerin erken ölümlerine neden olmaktadır.
 
Trafik kaynaklı hava kirliliÄŸine maruz kalan hamile kadınlarda hipertansiyon veya yüksek tansiyon riski artar. 
 
Hava kirliliÄŸi, hamile kadınlarda düÅŸük yapma riskini arttırmakta ve düÅŸük ağırlıklı doÄŸumlara neden olmakta.
 
Gebelik boyunca devam eden ve idrarda yeni baÅŸlayan proteinüri, bozulmuÅŸ karaciÄŸer veya böbrek fonksiyonu ile komplike olan gebelik zehirlenmesi (preeklampsi) ile kronik hipertansiyon ve hamilelikten önce veya hamileliÄŸin baÅŸlarında yüksek tansiyon görülür. 
 
Preeklampsi ilerler ve nöbetlere neden olursa, eklampsi olur-ölümcül olma potansiyeli olan anne ve çocuk için ciddi bir durum oluÅŸturur.
 
Muayenesi yapılmayan araçlar, özellikle dizel araçlar, daha fazla kanser yapıcı PM2.5 kirleticiler salımlar. Bu kirleticiler, ana rahmindeki bebeÄŸin saÄŸlığına zarar verir.
 
TrafiÄŸin yoÄŸun olduÄŸu cadde ve sokaklarda özellikle hamile kadınlar, yürüyüÅŸ ve spor yapmamalı. 
 
Kirli havaya maruz kalan çocuklar
 
Çocuklar, toplumun geleceÄŸidir ve hava kirliliÄŸine karşı en savunmasız olanlardır. 
 
Hava kirliliÄŸi, çocuklar üzerinde yıkıcı etkiler gösterir, küçük çocukların geliÅŸmekte olan akciÄŸerlerinin büyümesini sınırlandırır ve yaÅŸam boyu astım gibi geri dönüÅŸü olmayan hastalığa tutulabilir.
 
Hava kirliliÄŸi, çocukların akciÄŸerinin geliÅŸmesini engeller, öÄŸrenme yeteneklerine ve DNA'larına zarar verir.
 
Barselona'da yapılan bir araÅŸtırmada, hava kirliliÄŸinin çocukların konsantre olma yeteneÄŸini azalttığı ve reaksiyon sürelerini yavaÅŸlattığı tespit edildi.
 
Bilim insanları, “hava kirliliÄŸinin nöro geliÅŸim üzerinde potansiyel zararlı etkileri olabileceÄŸine dair kanıtlar” buldular.
 
Kaliforniya'da yapılan bir çalışmada, trafik kaynaklı hava kirliliÄŸi çocuklarda artan DNA hasarlarına neden olduÄŸu tespit edildi.
 
Bilim insanları “Çocuklar, fiziksel geliÅŸmeleri ve bağışıklık sisteminin geliÅŸmesi nedeniyle telomerik DNA hasarının etkilerine karşı özellikle savunmasızlar” dediler.
 
Araçların arka koltuÄŸunda oturan çocuklar, hava kirliliÄŸinin tehlikeli seviyesine maruz kalmaları muhtemel.
 
Sürücü daha düzenli araç kullansa dahi araçtaki çocuklar, çevredeki tüm araçlardan zehirli gazlar toplayan bir kutuda (ortamda) oturuyor olabilir.
 
Trafiken men edilmesi gereken araç / FotoÄŸraf: Twitter
 
TrafiÄŸin yoÄŸun olduÄŸu cadde ve sokaklarda çocuklara yürüyüÅŸ ve spor yaptırılmamalı. 
 
Önlemler ve öneriler
 
Belediyeler, ÅŸehirlerinde cadde ve sokakların hava kirliliÄŸini (siyah karbon parçacıkları, NO ve NO2 kirleticileri) izleyerek ÅŸehir kanyonlarında hava kirliliÄŸi haritasını çıkartmalılar, kirliliÄŸin riskli olduÄŸu cadde ve sokakları belirlemeliler, çözüm yollarını geliÅŸtirmeliler ve gerekirse düÅŸük emisyonlu alanlar olarak ilan etmeliler.  
 
Cadde ve sokaklarda hava kirliliÄŸini mobil izleme
 
Ä°nsanların havasını kirleten, solunum sistemine ve ciÄŸerlerine zarar veren ve iklimini deÄŸiÅŸtiren mevcut taşıma sistemi sürdürülebilir deÄŸildir, alternatif çözümler geliÅŸtirilmeli.
 
Belediyeler, hava kirliliÄŸinin yoÄŸun olduÄŸu cadde ve sokaklar için trafikten ari, sıfır emisyonlu temiz kanyonlar oluÅŸturmalı. Trafikten ari caddelerde ekonomik durum iyileÅŸir. 
 
Belediyeler, hava kirliliÄŸinin yoÄŸun olduÄŸu kanyonlarda dizel araçlar için otopark ücretlerini yüksek, elektrikli ve hidrojenli araçlar için ücretsiz yapabilir.
 
Belediyeler, elektrikli şarj istasyonlarını artırmalı.
 
Belediyeler, ulaşım kaynaklı hava kirliliÄŸine karşı halkı duyarlı hale getirmek ve araç bağımlılığını azaltmak için hava kirliÄŸinin yoÄŸun olduÄŸu bir caddesini her ayın ilk pazar günü araçtan ari hale getirebilir.
 
Hava kirliliÄŸinin olduÄŸu kirli kanyonlarda, otopark kısıtlamasına gidilmeli, sürdürülebilir güvenli ve ekonomik toplu taşıma sistemi, bisiklet yolları ve yürünebilir yollar yaygınlaÅŸtırılmalı. Bir ÅŸehrin en iyi ulaşım planı bisiklet planıdır.
 
Åžehirlerde yürünebilir yolları ve hareketliliÄŸi artırmak gerekir. 
 
Araç muayenesi yaptırmayan araçlara ciddi yaptırımlar uygulanmalı.
 
Ä°stiap haddinin üzerinde yük ve yolcu taşıyan araçlara dur denilmeli.
 
Hava kirliliÄŸinin yoÄŸun olduÄŸu cadde ve sokaklar öncelikle aÄŸaçlandırılmalı ve yeÅŸil kanyonlara dönüÅŸtürülmeli. Cadde ve sokaklar nefes alacak, doÄŸal olarak havalanacak, ÅŸekilde yeniden planlanmalı.
 
TrafiÄŸin yoÄŸun olduÄŸu cadde ve sokaklar için hava kalitesi tahmin modeli geliÅŸtirilmeli. 
 
TrafiÄŸin yoÄŸun olduÄŸu yerlerde egzoz kirliliÄŸine maruz kalmamak için araçların pencereleri kapalı tutulmalı ve devridaim düÄŸmesi aktif hale getirilmeli.
 
Kirli kanyonlarda, dış ortam havasının araç içine alınmaması için kanyonlara girmeden önce aracın devridaim havalandırma sistemi çalıştırılmalı.
 
Hamile kadınlar çocuklar ve yaÅŸlı insanlar, trafiÄŸin yoÄŸun olduÄŸu cadde ve sokaklardan uzak durmalı/tutulmalı. 
 
TrafiÄŸin yoÄŸun olduÄŸu yerlerde servis araçlarının camları kapalı tutulmalı. Böylece, araç içinde havalandırma sistemi, PM kirliliÄŸi önleyebilir, ancak bu filtreler, NO2 kirliÄŸini önleyemez.
 
Trafiğin yoğun olduğu kanyonlarda caddeye ve yola bakan işyerlerinin pencereleri ve kapıları daima kapalı tutulmalı.
 
Åžehir içi ulaşımda yaÅŸlı dizel araçlara kısıtlama getirilmeli. Paris'te ulaşım kaynaklı hava kirliliÄŸini önlemek amacıyla, 2006 yılı öncesine kayıtlı dizel araçların ÅŸehre giriÅŸi yasaklanıyor.
 
 
Brüksel belediyesi, ulaşım kaynaklı hava kirliliÄŸine karşı halkı duyarlı hale getirmek için her ay bir pazar gününü araçsız gün ilan etti. Hedef, yaÅŸayan caddeler…
 
 
Almanya’da bazı ÅŸehirler, (Hamburg-1.6.2018 (Euro-5), Stuttgart-1.1.2019 (Euro-4), Frankfurt-1.2.2019 (Euro-4), Berlin-1.6.2019 (Euro-5) ve Frankfurt-1.9.2019 (Euro-5)) dizel araçların ÅŸehre giriÅŸini yasakladı. 
 
Madrid merkezinin dizel araçlar dahil otomobillere kapatılması perakende harcamalarında yüzde 9,5 artmasına, azot oksit emisyonlarının %38 ve karbondioksit emisyonlarının yüzde 14,2 düÅŸmesine neden oldu.
 
Belediyeler, trafiÄŸin yoÄŸun olduÄŸu cadde ve sokaklarda elektrikli araç kullanımı yaygınlaÅŸtırmalı, bisiklet kullanımını ve bisiklet yolları artırmalı. 
 
Unutmayalım ki, her çocuÄŸun temiz hava soluma en temel hakkıdır. Çocuklar, kirli hava soluyarak okula gidip gelmemeli.
 
Çocukların saÄŸlığını ÅŸimdi ve gelecekte korumak için acil eylem planı hazırlanmalı ve yaÅŸlı dizel servis araçlara dur denilmeli. Okul çevresinde düÅŸük emisyonlu ve çevreci ulaşım sistemi yaygınlaÅŸtırılmalı. Bisiklet yolları ve yürünebilir yollar artırılmalı. 
 
 
Okulların çevresi aÄŸaçlandırılarak yeÅŸil bariyerler oluÅŸturulmalı.
 
Belediyeler ve sivil toplum kuruluÅŸları, insanların kendi kirlilik hikayelerini anlatabilecekleri sürdürülebilir sosyal medya aÄŸları kurmalı. 
 
Yapılan bir araÅŸtırmaya göre bir ÅŸehirde yürürken ara sokakları kullananların hava kirliliÄŸine maruz kalmaları yarı yarıya düÅŸer.
 
Kısaca hamile kadınlar ve çocuklar, trafiÄŸin yoÄŸun olduÄŸu cadde ve sokaklardan uzak durmalı. 
 
Otomobillerin artık caddenin ve sokakların kralı olmayacağı bir gelecek inşa edilmeli.
 
Kentliyi sürdürülebilir ve verimli bir ÅŸekilde hareket ettirmenin yolları geliÅŸtirilmeli ve eriÅŸilebilirlikleri artırılmalı.
 
Trafikten ve gürültü kirliliÄŸinden ari ve aÄŸaçlandırılmış cadde ve sokaklarda kuÅŸ sesleri duyulur. 
 
 
Müellif: Prof. Dr. Mustafa Öztürk(v2014-2018 arası Çevre ve Åžehircilik Bakanlığı MüsteÅŸarı ) / Kaynak: Independent Türkçe 
 

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.