Sosyal Medya

Fuat Keyman: Amerika'dan Türkiye'ye bakmak

25-01-2020 19:47

Amerikanın İran’a kitlenmiş yeni dış politikasında, daha da genel olarak, bu politikanın Ortadoğu’ya, Doğu Akdeniz’e ve Kuzey Afrika’ya bakışında, Türkiye artık eskisi kadar merkezi önemde bir aktör değil.



Yaklaşık bir haftadır Amerika’dayım.
 
Önce Atlanta, ÅŸimdi Washington. Ä°ki önemli kent.
 
Biri, siyasi baÅŸkent, diÄŸeri, Delta’dan Coca Cola ve CNN gibi devasa ÅŸirketlerden yeni firmalara kadar uzanan geniÅŸ bir yelpazede tercih edilen ekonomik kilit kentlerden biri.
 
KonuÅŸmalar ve toplantılar için buradayım.
 
Barış Pınarı Harekatı ve Süleymani suikastı sonrası Suriye; Süleymani süikastı sonrası Ä°ran ve OrtadoÄŸu; Berlin Konferansı sürecinde DoÄŸu Akdeniz ve Libya; her biri ve hepsi, Türkiye-Amerika iliÅŸkilerinde yaÅŸanan krizi derinleÅŸtirecek süreçler ve sorunlar.
 
Amerika’da Türkiye nasıl konuÅŸuyor? Türkiye’yle iliÅŸkilere nasıl yaklaşılıyor? 
 
Türkiye-Amerika iliÅŸkileri 2020’lerde, özellikle bu yıl sonu yapılacak BaÅŸkanlık seçimlerinden sonra nasıl bir seyir izleyecek?
 
Tüm bu sorulara yanıt arıyorum.
 
Geçen seyehatimden farklı olarak, hemen söyleyebilir ki, Türkiye’ye ilgi çok artmış; konuÅŸmalar ve toplantılar kalabalık, ilgi yüksek.
 
Bununla birlikte, Amerika, 2020 Kasım ayında yapılacak BaÅŸkanlık seçimlerine kitlenmiÅŸ durumda. 
 
Bu baÄŸlamda, ilginç bir ikilem ile karşılaşıyoruz: Türkiye’yle iliÅŸkiler sorusuna ilgi yüksekken, Amerika’da siyasi gündemi tümüyle iç siyaset ve BaÅŸkanlık seçimleri üzerine odaklanmış durumda. 
 
Ä°lk gözlemlerimi aÅŸağıdaki beÅŸ noktada özetleyebilirim:
 
Birinci olarak, BaÅŸkanlık seçimini Trump’ın kazanacağı düÅŸüncesi giderek güçleniyor. Demokratlar arasında bile Trump’ın seçimleri kazanma olasılı daha yüksek görülüyor. 
 
Bırakın azil edilmeyi, eÄŸer süpriz niteliÄŸinde çok büyük bir sorun yaÅŸamassa, Trump, seçimleri kazanacak. Amerika, 2020-24 arası Trump’lı ikinci dört yıla hazırlanıyor gibi. 
 
Bu sonuç, ÅŸüphesiz, Amerika ile iliÅŸkilerini Trump ile iliÅŸkisi temelinde sürdüren CumhurbaÅŸkanı Sn. ErdoÄŸan’ın sevineceÄŸi bir sonuç.  
 
ErdoÄŸan-Trump iliÅŸkisinin bu ve gelecek yılda Türkiye-Amerika iliÅŸkilerini büyük ölçüde ÅŸekillendireceÄŸini söyleyebiliriz.
 
Bununla birlikte, altını çizerek vurgulayacağım iki nokta, Trump’ın seçimi kazanmasının Türkiye için çok hayırlı olmama ihtimalini de içerdiÄŸini bize söylüyor:
 
Birinci nokta, aÅŸağıda açımlayacağım “Ä°ran sorunu”; Ä°kinci noktaysa, “Amerika’nın Türkiye’ye bakışında baÅŸlayan deÄŸiÅŸim”, ki bu deÄŸiÅŸim hem Cumhuriyetçiler, hem de Demokratlar tarafından paylaşılıyor.   
 
Ä°kincisi, Amerikan dış politikası 2020’de, Suriye sorunu artık ikinci sırada öneme sahip. Amerika, stratejik ve taktiksel düzeylerde, dış politikasında tümüyle Ä°ran’a odaklanmış olarak hareket edecek.  
 
Ä°ran politikası ve odağı, Trump’ın seçimleri kazanmasında da önemli rol oynayacak gözüküyor.  
 
Amerika’nın Ä°ran’a yaklaşımı giderek hem söylem, hem yaptırım hem eylem boyutları içinde sertleÅŸecek.  
 
Amerika, Ä°ran’ı, hem Irak’da, hem kendi içinde, hem de bölgede elinden geldiÄŸi kadar zayıflatmak, ve zayıf bir pozisyonda diplomasi masasına oturtmak istiyor.
 
Ä°ran’a ÅŸahin yaklaşım Amerika’da güçlü ve bu yaklaşım dış politikayı 2020’de ÅŸekillendirecek.
 
Üçüncüsü ve bizim için önemlisi, Amerikanın Ä°ran’a kitlenmiÅŸ yeni dış politikasında, daha da genel olarak, bu politikanın OrtadoÄŸu’ya, DoÄŸu Akdeniz’e ve Kuzey Afrika’ya bakışında, Türkiye artık eskisi kadar merkezi önemde bir aktör deÄŸil.  
 
Amerika, Türkiye’yi, bırakalım stratejik ortak ya da önemli ittifak dostu olarak görmeyi, Ä°ran’dan Suriye ve OrtadoÄŸu’ya, Mısır'dan Libya, DoÄŸu Akdeniz ve Kuzey Afrika’ya uzanan geniÅŸ alanda hareket eden dış politikasında “merkezi önemde kilit ülke” olarak görmüyor. Bu, bana da süpriz olarak gelen bir geliÅŸme.  
 
Amerika’nın stratejik ortak, merkezi konumda ittifak edilecek ülke listesinde Türkiye, sanki ikinci sıraya düÅŸmüÅŸ durumda. 
 
Yeni Amerikan dış politikası, OrtadoÄŸu’ya, Ä°ran ve Suriye ile iliÅŸkilerine, kendi söylemleri içinde, birincil ittifak aktörleri düzeyinde, “Suudi Arabistan-BirleÅŸik Arap Emirlikleri-Ä°srail-Mısır-Irak ve Suriye’deki Kürt aktörler ekseni”nde bakıyor.
 
Amerika, Türkiye’nin, bu baÄŸlamda, dengeleyici bir politika izlemesini, Ä°ran ile ittifak iliÅŸkisi kurmamasını  istiyor.  
 
ErdoÄŸan-Trump iliÅŸkisi temelinde geliÅŸen Türkiye-Amerika iliÅŸkileri, belki iliÅŸkilerideki krizi ve yaptırımları engelliyor, ama Türkiye’yi de merkezi önemde bir ülke olarak konumlamıyor.
 
Daha önce, yeni Amerikan dış politika ekseninin Türkiye’yi bir tercih yapmaya zorlayacağını düÅŸünürdüm.
 
Daha önceki Amerika seyatlerimde, bu düÅŸüncemin haklı olduÄŸunu görmüÅŸtüm. Ama, artık böyle bir tercih yapma zorunda kalma gibi bir durumla Türkiye karşılaÅŸmayacak. 
 
Çünkü Amerika, Ä°ran ve OrtadoÄŸu politikasında Türkiye’yi merkezi önemde bir ülke olarak görmediÄŸi sürece, Türkiye’yi bir tercih yapmaya da zorlamayacak.        
 
Sadece Trump’la iliÅŸki temelinde Türkiye-Amerika iliÅŸkilerini götürmenin maliyeti, Amerika’nın Türkiye’ye bakışındaki önemli deÄŸiÅŸim olmuÅŸ. Bunu, 2020’de de gözleyeceÄŸiz.
 
Dördüncüsü, Trump’ın baÅŸkanlığında geliÅŸen Amerikan dış politikası, Türkiye’nin Rusya’ya yakınlaÅŸmasından eskisi kadar rahatsız deÄŸil.
 
Rusya’nın Suriye’de kazanmasından rahatsız; Rusya’nın OrtadoÄŸu’da, DoÄŸu Akdeniz’de, Libya’da güç ve etki kazanmasından rahatsız. 
 
Ama Türkiye’nin Rusya’ya yaklaÅŸmasından eskisi kadar rahatsız deÄŸil. Türkiye, Amerika’nın Ä°ran politikasına ve OrtadoÄŸu politikasına ayak bağı olmadığı sürece, Amerika, Türkiye’nin Rusya’ya yaklaÅŸmasını “kriz” olarak görmeyecek.
 
Bu durumdan rahatsız olduÄŸunu söyleyecek, ama kriz olarak da sürece bakmayacak.     
 
Bunun bir nedeni de, Amerika’nın Türkiye’ye bakışındaki deÄŸiÅŸim ve Türkiye’yi bölge politikasının baÅŸarıya ulaÅŸmasında merkezi önemde bir ülke olarak artık görmemesi.
 
BeÅŸincisi de, son seyahatimden farklı olarak, Beyaz Saray’da ve Amerikan dış politikasının ÅŸekillenmesinde DışiÅŸleri Bakanı Mike Pompeo’nun gücünün ve etkisinin giderek arttığını gözlemledim.
 
Trump-Pompeo iliÅŸkisi güçlü devam ediyor; Pompeo, özellikle Ä°ran politikasının ÅŸekilenmesinde çok etkili; böyle olunca da BaÅŸkanlık seçiminin kazanılmasında da etkili olacak. 
 
Trump’a, çok düÅŸük iÅŸsizlik oranı yanında, izlediÄŸi Ä°ran politikasındaki baÅŸarıyla, seçim kazandırmış aktör olacak.  
 
EÄŸer yerini korursa, Beyaz Saray’da, 2020-24 döneminde Pompeo’nun etkisi güçlü olacak gözüküyor.
 
Pompeo’yu dikkatle izlemek gerekiyor. Amerika’nın Türkiye’ye bakışındaki deÄŸiÅŸimde de, Pompeo, önemli rol oynuyor.
 
Washington’dan, Ottawa ve Toronto'ya, oradan da New York’a geçeceÄŸim. Amerika izlenimlerimi oradan yazmaya devam edeceÄŸim.
 
 
The Independent Türkçe
 

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.