Sosyal Medya

Türkiye, Libya'da nasıl bir yol haritası belirlemelidir?

09-01-2020 08:13

Zorunluluklar ne olursa olsun, duygularımızı bastırıp aklın yolunu kullanmak; tarihi tecrübeden ve Suriye’de yaşananlardan ders çıkarmak mecburiyetindeyiz.



Libya meselesini tartışamadan; gündemimize, Trump’ın baÅŸlattığı devlet terörü; Ä°ran’ın füze saldırıları ve Irak’ın yeniden cehenneme çevrilme planları girdi.
 
Bölgemizdeki hadiselerin hiçbirinin diÄŸerinden bağımsız olmadığı ortada. Son yüzyıldır süren düzen, miadını doldurdu. Yüz yıl boyunca iki dünya savaşı ve ardından soÄŸuk savaÅŸ ile ayakta tutulan düzenin baÄŸları çözüldü. Küresel yaptırım gücü azaldı. Yeni arayışlar ve yeni aktörler sahaya çıkınca, iktidarını yitirmeye baÅŸlayanların ihtirası arttı. Bölgesel geliÅŸmeler karşısında meÅŸruiyetleri tartışılanlar, saldırganlaÅŸtı. Ve maalesef Hobbes’un dediÄŸi gibi insan insanın kurdu oldu.
 
Çıkış yolu yok mu? Elbette var. Duygularımızı terbiye etmek, nereden beslendiklerine bakmak, aklımızı gerçekliÄŸe sabitlemek ve her ÅŸeyden önce insanın geldiÄŸini hatırlamak.
 
Gelelim Libya meselesine:
 
Libya’da, 2014’ten beri süren çatışmaların doruk noktasına gelindi. Mesele oradaki yerel güçlerin elinden çıktı. ABD’nin, AB’nin, Rusya’nın ve bölge ülkelerinin; tabii olarak Türkiye’nin de ana meselesi haline geldi. Ve nihayet, bir asır aradan sonra Türk askeri, resmen Trablusgarp’a ayak bastı.
 
Libya’nın ve genel olarak Afrika’nın kaderini 1878 ve 1885’te yapılan iki Berlin anlaÅŸması belirlemiÅŸti. Åžimdi, yakın zamanlarda yapılacak olan üçüncü Berlin süreci baÅŸladı. Bu yüzden herkes, masadaki elini güçlendirmenin peÅŸinde. Türkiye’nin Libya’daki askeri varlığını da bu cümleden okumak gerekiyor. Ama tek başına bununla açıklamak yeterli deÄŸil.
 
Türkiye’nin varlık gerekçesini besleyen duygusal gerekçeler, aklın sabitlendiÄŸi jeopolitik zorunluluklar ve tarihin icbar ettiÄŸi tecrübeler var. Åžark milletleri özellikle de Türk milleti dini, ırkı ve kültürel baÄŸlarından kopuk yaÅŸayamaz. Bu baÄŸların herhangi birine halel gelmesini namus meselesi sayar. Yani bu konuda akılcı olmaktan çok duygusal olmayı tercih eder. Bu durumda, Libya’nın doÄŸusunu kontrol eden Hafter’in, Trablus’un içlerine kadar girmesi,
 
Sirte’de stratejik mevkileri ele geçir-
 
mesi karşısında duygular ne söyler?
 
Ulusal Mutabakat Hükümeti’nin aktör olarak kalabilmesi için Berlin müzakerelerinden önce Türk askerinin vereceÄŸi destekle Hafter’e baÄŸlı güçler Tarhuna’dan çıkarılmalıdır. Hafter’in ikmal hattı olan Vatye ve Cufra hava üsleri bertaraf edilmelidir. Ulusal Mutabakat Hükümeti ve esasında Türkiye, Berlin’deki masaya Hafter’in öncelikle Cufra ve Fizan’dan çıkarılması için oturmalıdır.
 
Peki akıl bu duruma ne diyor?
 
Åžimdilik bu talepler, oldukça ağırdır. Libya’yı masada bir bütün olarak tartışmak yerine bölünmeye itecektir. Dahası Türkiye’nin temel tezleri arasında olan Libya’da sivil idarenin kurulmasını geciktirecektir. Bu yüzden acele etmeden yeni
 
stratejilerin belirlen-
 
mesine ihtiyaç vardır.
 
Türk askeri artık Libya’dadır.
 
Bugünden yarına sonuç beklemek yerine, meseleyi zamana yaymak, sahayı tanıyıp taktikler geliÅŸtirerek Libya’da barışı tesis etmek gerekmektedir. 1878, 1884-1885’te olduÄŸu gibi bugün de küresel güçlerin Libya’dan beklentileri vardır. Bunun iyi okunması gerekmektedir. Söz gelimi, Türkiye’nin Libya’daki varlığını hem ABD ve hem de Rusya aynı anda isteyebilir mi? Cevabı CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan’ın Trump ile yaptığı telefon görüÅŸmesiyle Putin’in Ä°stanbul ziyaretinde saklı.
 
Hafter’in Rusya’dan aldığı dolaylı destek, ABD’ye ve AB’ye ne düÅŸündürüyor? Bunu da yapılacak dörtlü zirvede göreceÄŸiz.
 
Peki, küresel güçler Türkiye’nin Libya’daki varlığını lehlerinde mi yoksa aleyhlerinde mi yorumluyor? Bu konudaki sessizlik de Berlin’de bozulacaÄŸa benziyor.
 
Bu soruları cevaplamak, sahayı iyi öÄŸrenmek, reel-politiÄŸe dayanmak ve tabii ki, tarihten ders almak ile de mümkündür.
 
Akılda kalması için 1911-12 Osmanlı-Ä°talyan Savaşından bir örnek vereyim:
 
Trablusgarp’ın Ä°talyanlar tarafından iÅŸgali üzerine Mısır ve Tunus üzerinden gizli yollarla Bingazi ve Tarblugarp’a giden Osmanlı subayları, yerli kabileleri teÅŸkilatlandırıp uzun zaman Ä°talyanları kıyılara mahkum etti. Henüz paÅŸa olmamış olan Enver Bey’in organizasyonuyla, Trablusgarp üç bölge komutanlığına bölündü. Albay NeÅŸet Bey kumandasında Trablusgarp; Binbaşı Enver kumandanlığında Bingazi ve Binbaşı Mustafa Kemal kumandanlığında Derne komutanlıkları kuruldu. Evet 1912 yılında Libya Osmanlı toprağı olmaktan çıktı. Fakat bu sayede, Senüsilerin 1932 yılına kadar emperyalizme karşı süren büyük mücadelesi baÅŸladı. BaÅŸka bir ifadeyle; Modern Libya’nın temeli son Osmanlıların aklı ile atıldı.
 
CumhurbaÅŸkanlığı ArÅŸivinde Mustafa Kemal’in Derne komutanlığına ait bir “günlük emir” defteri bulunmaktadır. Komutanlığı devraldıktan sonra Mustafa Kemal’in verdiÄŸi ibret dolu bir numaralı emir de orada kayıtlıdır. Bu ilk emir, subay ve askerlerinden derhal bir defter alıp, savaşın baÅŸlamasından itibaren yaÅŸananları ve özellikle gözledikleri hataları açık yüreklilikle yazmalarını istemektedir.
 
Türk askeri Libya’dadır.
 
Zorunluluklar ne olursa olsun, duygularımızı bastırıp aklın yolunu kullanmak; tarihi tecrübeden ve Suriye’de yaÅŸananlardan ders çıkarmak mecburiyetindeyiz.
 
 
 
Müellif: Zekeriya KurÅŸun / YeniÅŸafak

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.