Ali Kemal'den Artin Kemal'e Johnson'un Türk Dedesi

Son dönem Osmanlı basınının önemli gazetecilerinden ve Osmanlı nazırlarından olan Ali Kemal'in hayatı ve eserleri hakkında birçok araÅŸtırma yapılmıştır. Mustafa Uzun'un Ä°slam Ansiklopedisi'ndeki "Ali Kemal" maddesi ile Orhan Karaveli, Faruk Gezgin, Ebubekir Akkaymak ve Nursel Çakmak'ın kitap ve tezlerinden Ali Kemal hakkında teferruatlı bilgi edinilebilir.

Evlenmeye karar verilince nikahı kıyacak papaz arandı. Ancak papazlar nikahı kıymaya yanaÅŸmadı. Sonunda bir papaz bulundu ve Ali Kemal 1903'te Londra'da kilisede evlendi. Bir süre sonra Ali Kemal'in bir oÄŸlu dünyaya geldi ama birkaç aylıkken boÄŸmacaya yakalandı. Ä°sviçre'ye götürülmesine raÄŸmen kurtarılamadı. Ali Kemal'in daha sonra Selma adında bir kızı dünyaya geldi. EÅŸiyle birlikte bir süre hayatını Kahire'de sürdüren Ali Kemal, maddi durumu bozulunca 1908'de Ä°stanbul'a döndü. Bebek'te yaÅŸamaya baÅŸladılar. Ancak Ali Kemal Ä°ttihatçılar'ın iktidara gelmesi üzerine yurtdışına çıktı. Ali Kemal, oÄŸlu Osman Ali'nin Londra'da doÄŸumundan birkaç gün sonra eÅŸi Winifred Brun'u kaybetti. Bu hadise üzerine aile hayatı ile birlikte siyasi görüÅŸlerini yansıttığı Fetret, Birinci Kitap ve Ä°kinci Kitap isimli iki ciltlik romanını kaleme aldı.

 

 

PARASIZLIKTAN CÄ°ÄžERPAREMÄ° Ä°NGÄ°LTERE'DE BIRAKTIM

 

Ali Kemal, kızı ve yeni doÄŸmuÅŸ oÄŸlu ile kayınvalidesi Margaret Brun, Wimbledon'da maddi sıkıntı içerisinde yaÅŸadılar. Bir ara Ä°ngiltere'den Fransa'ya geçen Ali Kemal, 5 AÄŸustos 1910'da Paris'te Ä°ttihad ve Terakki'nin ünlü Maliye Nazırı Cavid Bey'e acıklı bir mektup kaleme aldı. Aslı Murat Bardakçı'da bulunan ve yayınladığı mektupta Ali Kemal ÅŸunları söylüyordu: "Cavid Beyefendi ,.... Kayınvalidemin ekteki mektuplarını lütfen mütalaa ile anlarsınız, birçok seneden beri çektiklerimizin zorunlu sevkiyle bugün iki ciÄŸerpâremi Ä°ngiltere'de hiçbir gelir kaynağı, benden baÅŸka da yardım edeni olmayan o ihtiyar kadınla beraber sokak ortalarında bırakmak felâketine uÄŸradım. Bir felaket ki ecnebilere, bilhassa Ä°ngilizler'e karşı ulusal onuruma da dokunduÄŸu için bence dayanma gücümü ciddi bir ÅŸekilde eritmektedir.

 

 

Hayatımı âdeta zehirleyen bu musibetten yakamı kurtarmak, Londra'ya giderek çocuklarımla beraber bir köÅŸede yerleÅŸmek, hasılı arzettiÄŸim gibi bir yandan az gelirimle, bir yandan ise kalemimin emeÄŸiyle yaÅŸamaya muvaffak olabilmek için ÅŸimdilik 3 bin frank kadar bir paraya ihtiyacım vardır. Ä°stanbul'daki emlâkimden biri, meselâ satış ve devir vekâletini Selim Hüsnü'ye verdiÄŸim o ufak mülk satılınca faiziyle beraber ödenmek üzere emrinizle, lütfedip araya girmenizle, bildiklerinizden bir sarraf bu meblâğı bana borç verse ÅŸu dakikada yeniden hayat bulur, size ömrüm oldukça minnettar kalırım. Mümkün ise arzumu yerine getiriniz, deÄŸilse hayatımın talihsizliÄŸine yanmaktan ve bu zavallı bir ÅŸekilde verdiÄŸim rahatsızlık için affınızı dilemekten baÅŸka elimden ne gelir? Minnetlerimi ve saygılarımı sunarım efendim." Ali Kemal, bu yardımı alamayınca çocuklarını Ä°ngiltere'de bırakarak bir süre sonra Türkiye'ye döndü. 1914'te Tophane MüÅŸiri Zeki PaÅŸa'nın kızı Sabiha Hanım'la evlendi. Bu evlilikten olan oÄŸulları Zeki Kuneralp, büyükelçi olarak görev yaptı. Ali Kemal'in çocukları Ä°ngiltere'de anneannelerinin yanında zor ÅŸartlarda büyüdüler. Osman Ali'nin ismi Winfred Johnson oldu. Winfred Johnson, Ä°ngiliz ordusunda pilot olarak görev yaptı ve Ä°kinci Dünya Savaşı'na katıldı. OÄŸlu Stanley Johnson ise yazar ve politikacıydı. Türkiye'ye gelip aile köklerini uzun uzun araÅŸtırdı. Stanley Johnson'un oÄŸlu Boris Johnson ise geçtiÄŸimiz günlerde Ä°ngiltere baÅŸbakanı oldu.

 

 

ALÄ° KEMAL'DEN ARTÄ°N KEMAL'E

 

Ä°stanbul Süleymaniye'de doÄŸan Ali Kemal, Mumcu Esnafı Kethüdası Hacı Ahmed Efendi'nin oÄŸluydu. Babası Çankırı'nın Kalfat (Halfat) köyündendi. Mahalle mektebini bitirdikten sonra Gülhane Askeri Ortaokulu'nda okurken haÅŸarılığı yüzünden okuldan atıldı. 1882'de Mülkiye'ye girdi ve burada okurken ÅŸiirler yazıp, dergi çıkardı. Asıl ismi Ali Rıza iken yazdığı yazılar ve ÅŸiirlerinde Ali Kemal adını kullandığından bu isimle tanındı. Fransızcasını ilerletmek için 1887'de Fransa'ya gitti. Fransa'dayken Paris'teki II. Abdülhamid'in muhalifleriyle temas kurdu. Bir süre sonra Türkiye'ye geri geldiyse de muhalifliÄŸi yüzünden tekrar Fransa'ya döndü. Paris'teyken Jön Türk hareketine katıldı. Mizancı Murad'ın bu hareketten uzaklaÅŸması üzerine Ali Kemal de ayrıldı. Ekonomik olarak zor durumdayken Ahmed Celalettin PaÅŸa'nın hanımına ait çiftliÄŸi idare etmek için 1900'de Mısır'a gitti. Ali Kemal, Ä°kinci MeÅŸrutiyet'in ilânından kısa bir süre önce 1908'de Ä°stanbul'a döndü ve Ä°kdam gazetesinin baÅŸyazarlığını yapmaya baÅŸladı. Mülkiye'de ders verdi. Ahrar Partisi'ne girdi. Ä°ttihat ve Terakki Cemiyeti'ni eleÅŸtiren ağır yazılar yazdı. Serbesti Gazetesi baÅŸyazarı Hasan Fehmi Bey'in Galata Köprüsü üzerinde öldürülmesi üzerine Ä°ttihatçılar aleyhine ağır yazılar yazdı ve derslerinde yaptığı konuÅŸmalarla üniversite öÄŸrencilerini galeyana getirdi. Ancak Ä°ttihatçılar'ın duruma hakim olmaları üzerine Paris'e kaçtı. Daha sonra Londra'ya yerleÅŸti. Bu sırada Ä°ngiliz eÅŸi öldü. 1912'de Ä°ttihatçılar iktidardan uzaklaşınca Ä°stanbul'a dönüp, Ä°kdam'da baÅŸyazar olarak yazmaya devam etti. Fakat Ä°ttihatçılar tekrar siyasete hakim olunca çıkardığı Peyam Gazetesi uzun ömürlü olmadı.

 

 

Ali Kemal, Ä°ttihat ve Terakki yönetiminde gazetecilik yapamadığından öÄŸretmenlik ve tüccarlık yaparak geçinmeye çalıştı. 1918'de Mondros AteÅŸkes AntlaÅŸması'nın imzalanmasından sonra siyasete atıldı. Hürriyet ve Ä°tilâf Partisi'nin genel sekreteri oldu. Birinci Damad Ferit PaÅŸa hükümetinde, Maarif Nazırı, yani EÄŸitim Bakanı, ikinci Damad Ferit PaÅŸa hükümetinde ise Dahiliye Nazırı, yani Ä°çiÅŸleri Bakanı oldu. Ali Kemal, Ä°çiÅŸleri Bakanı iken Kuva-yı Milliye ve Mustafa Kemal PaÅŸa'nın aleyhine emirler yayınladı. Ä°ngiliz mandasını isteyen Ä°ngiliz Muhipleri Cemiyeti'ne üye oldu. Ali Kemal, bu sırada hükümet içinde çıkan bir anlaÅŸmazlık yüzünden bakanlıktan ayrılıp, gazetecilik yaptı. Millî Mücadele aleyhindeki yazıları yüzünden öÄŸrencileri tarafından protesto edilince Darülfünun'daki hocalık görevini bıraktı. Millî Mücadele aleyhindeki yazıları yüzünden Ali Kemal'e "Artin Kemal" adı takıldı. Milli Mücadele'nin sonuna kadar muhalefetini sürdüren Ali Kemal, Ä°zmir'in kurtulmasından sonra 10 Eylül 1922'de "Gayelerimiz Bir Ä°di ve Birdir" baÅŸlıklı bir yazı yazarak yanıldığını söyledi. Ali Kemal, Ankara hükümetinin isteÄŸi üzerine Ankara'ya getirilmek üzere Ä°stanbul'dan kaçırıldı. Trenle yargılanmak üzere Ankara'ya gönderileceÄŸi sırada 6 Kasım 1922'de Ä°zmit'te Sakallı Nureddin PaÅŸa'nın yönlendirmesiyle linç edildi.

 

 

Müellif: Erhan Afyoncu / Kaynak: Sabah