Sosyal Medya

Alev Alatlı: Soğan başı kubbelerin şehri Moskova

18-12-2019 09:53

Dostoyevski’nin Karamazov Kardeşler isimli romanında da yer alan eski bir Rus efsanesi, Hazreti Meryem’in cehennemde acı çeken günahkâra tutunup çıkabilmesi için bir soğan uzattığını anlatır. Bunu gören diğer günahkârlar da soğana saldırırlar. Sapı kırılan soğan, kubbeye dönüşürken, cümle cehennemlikler yeniden ateşe düşer, kaybolurlar.



Lukavitza,  derler, soÄŸan başı kubbeler,  altın yaldızla boyanırlar ki kuzey güneÅŸinin zayıf ışınlarını yansıtsınlar.  Moskovalılar, karanlık kış günlerinde   gökyüzüne alev dilleri gibi yükseldiÄŸini hayal ettikleri soÄŸan başı kubbelerle teselli bulurlar.  Moskova’nın simgesi, Aziz Basileyos Katedrali (Sobor Vasiliia Blazhennogo) ilk yapıldığında sekiz kubbesi som altındadır. 1670’den sonra deÄŸiÅŸik renklerde boyanan kubbeler,  Çar  Korkunç Ä°van’ın  Kazan Hanlığına karşı kazandığı sekiz ayrı zaferi (1555-1561) kutlar. Aziz Basileyos’un katedrali (St. Basil’s Cathedral) Rus tarihinin en dramatik olaylarının sahnelendiÄŸi Kızıl Meydanın (Kraznaya PloÅŸçad)  Güney ucunda yeralır.  
 
Kremlin’nin kelime anlamı “hisar.” Kızıl Meydan-Kremlin kompleksi,  Moskova’nın kalbinin attığı yerdir. Åžehir gezileri ille de bu adacıktan  baÅŸlar.  Yaklaşık 73,000 m²’lik bir alanı çevreleyen surların  uzunluÄŸu 2235 metre, geniÅŸliÄŸi yer yer 6,5 metredir.  Moskova 1147 yılında bir karakol ÅŸehri olarak kurulduÄŸunda, bu surlar güçlendirilmiÅŸ tomruklardan ibarettir. 1365 kışında ÅŸehri yerlebir eden yangınından sonra kızaklarla taşınan kireçtaşı bloklarıyla yeniden inÅŸa edilir. Kremlin’in  güney cephesi Moskva nehrine bakar. DoÄŸu cephesi,  külliye ile Kızıl Meydanın arasına set çekerken, Batı cephesi boyunca Aleksandr Bahçesi uzanır.  Zaman içinde eklenen yirmi kadar gözetleme kulesinden en eskisi 1485’de inÅŸa edilen Taynitskaya,  en ünlüsü, kapıları ancak resmi günlerde açılan 1491 yapımı Spaaskaya’dır. 
 
Efsaneye göre büyülü bir kuledir, Spaaskaya. Kremlin’i düÅŸman istilasından korur.  Kurtarıcı’nın (Hazreti Ä°sa) kulesine girerken, ıstavroz çıkarmak, baÅŸ eÄŸmek adettendir.Spaaskaya’ya gerekli saygıyı göstermeyen Napolyon’un atının ürktüÄŸü,  Ä°mparatorun görkemli ÅŸapkasının başından uçtuÄŸu hikaye edilir. Kulenin 1917 Ekim devriminde isabet alan ünlü saati, Lenin’in emri ile tamir edilmiÅŸ, çanları Komünist Enternasyonali çalabilecek ÅŸekilde deÄŸiÅŸtirilmiÅŸtir. (Saatin rakamları 0.72; akrep 2.97, yelkovan 3.28 m!)  Yüz yıl önce olduÄŸu gibi Moskova trafiÄŸinin korkunç uÄŸultusuna raÄŸmen bugün de Spaaskaya’nın çanları Kremlin’in çok ötesinden duyulur. 
 
Kremlin kalesini günümüzde ziyaret edenler, Troyksaya veya Borovistkaya kulelelerinin altlarındaki kapıları kullanırlar.  Åžehrin halka açık ilk parklarından birisi olan Aleksandr Bahçesi, 1819’da ıslah edilen Neglinnaya ırmağının olduÄŸu yerdedir. Parkın muhteÅŸem güzellikteki dökme demir kapısı, Napolyon karşısındaki Rus ordularının zaferine göndermedir. Üst bahçede,  sosyalist ve komünist düÅŸünürlerin anılarına dikilmiÅŸ bir obelisk abide  ile Meçhul Asker Anıtı yer alır. 
 
Kilise ile devletin, Moskof ve Batı uslupların, eski ile modern Rusya’nın çarpıcı bir karışımıdır, Kızıl Meydan-Kremlin adacığı.  Lenin’in mumyasının sergilendiÄŸi 1930 yapımı köÅŸeli mozelesinin karşısında, GUM “Devlet AlışveriÅŸ Merkezi”nin bol süslemeli 1893 yapımı cephesi, Kızıl  Meydanın doÄŸu yakasını  tüm ihtiÅŸamıyla kaplar.  OrtaçaÄŸ dini Rus mimarisinin zarif bir çelik iskeletin  üstüne oturan  cam tavanla bütünleÅŸtiÄŸi bu binada, 1917 Devriminden önce 1,200 dükkanın faaliyet gösterdiÄŸi söylenir.  1928’de Stalin tarafından kapatılan bina,  Birinci BeÅŸ Yıllık Planı hazırlayan uzmanların kullanımına tahsis edilir.  1990’ların özelleÅŸtirme hareketinden sonra restore edilen GUM,  halen  en  ünlü Batı markalarına ev sahipliÄŸi yapmaktadır. 
 
Kızıl Meydanda yeralan bir diÄŸer görkemli yapı,  Devlet Tarih Müzesidir. Rus kimliÄŸine revaç vermek suretiyle ulusal farkındalığı geliÅŸtirmek isteyen Slavofil’ler ile  BatılılaÅŸtırmacı zapadniki arasındaki mücadele, Devlet Tarih Müzesinde cismanileÅŸir.  1780’de nüfusu üç yüz bine yaklaÅŸan bir kent, Moskova.  Rusya’nın  iç ticaret merkezi, Fransızlar, Almanlar, Yunanlılar, Ä°talyanlar, Ä°ngilizler ve muhtelif Orta Asyalıların yaÅŸadıkları kozmopolit bir ÅŸehir.  Avrupa’nın en büyük baÅŸkenti,  buna karşın, St. Petersburg’la kıyaslandığında “yarı-DoÄŸulu,” Rus milliyetçisi sayılmaktadır. 
 
Eski Moskova’nın baÅŸlıca korkusu, yangın.  GelmiÅŸ geçmiÅŸ BatılılaÅŸtırmacıların en yamanı sayılan Çariçe Büyük Ekarina döneminde,  dar sokakların çevrelediÄŸi beÅŸ yüze yakın kilise, yüzden fazla ahÅŸap saray var ÅŸehirde. “Rus mimarisine ışık, Rus düÅŸüncesine aydınlık getirmek, Moskof’un karanlık, ahÅŸap ÅŸehrini altın gibi parlatmak” isteyen Çariçe, ahÅŸap kiliseler yıkılıyor,  yerlerine Doryen sütûnlu neo-klasik taÅŸ saraylar dikiliyor.  
 
Büyük Ekarina’nın halk arasındaki lakabı, Birinci Lenin.  “Yangın korkusunu büyük ölçüde giderdi ama Moskova’nın  evcilliÄŸini yoketti. Rus kültürünün  felsefi ve fiziki  ikliminin altını üstüne getirdi”  diyorlar.    “Sivri uçları gökyüzüne iÅŸaret eden ateÅŸ dili kubbeler, helezoni kıvrımlarla arÅŸa yükselen kuleler, gözlerin Tanrı’ya çevrilmesini saÄŸlarlardı. Onlar yok olunca, baÅŸlar eÄŸildi, dikey arayışların yerini yatay gözlemler aldı.” 
 
Dönemin ünlü Slavofilleri tarafından 1872’de kurulan Devlet Tarih Müzesinde Rusya’da halen dahi yaÅŸamakta olan tarih öncesi kavimlere ait eÅŸyalardan, Ramanof’ların muhtelif zamanlarda satın aldıkları paha biçilmez sanat eserlerine kadar,  milyonlarca parça sergilenmektedir. (1996 itibariyle 4,373,757 parça!) Bunlardan bazıları, Ä°skitlere ait som altından eÅŸyalar, 6. yüzyıldan kalma elyazmaları, huÅŸ aÄŸacı kabuklarının üzerine yazılmış Novgorod risaleleri.  
 
Aralarında Ä°van Ayvazoskî’nin de bulunduÄŸu “Rus DiriliÅŸi” ekolüne mensup ressamlar tarafından yapılan duvar resimleri ve süslemeler, 1986-1997 arasında yürütülen titiz bir çalışmayla restore edilmiÅŸ. Rusya Çarlığının ve  Moskova Dukalığının payitahtı, Sovyetler BirliÄŸinin baÅŸkenti,  Moskova. BaÅŸka isimleri de var: Tretiy Rim, Üçüncü Roma;  Belokamenaya, BeyaztaÅŸ;  Pervoppestplannaya, Ä°lk Taht;  Sorok Sorokov, Kırk Kırklar. 
 
Dünyanın pahallıkta üçüncü, kalabada yedinci büyük ÅŸehri. Haziran 2009 itibariyle nüfusu 10,5 milyon.  Uluslararası itibara sahip  onlarca bilimsel ve akademik kurumun ev sahibi.  Üç havalimanı, dokuz demiryolu istasyonu ve dünyanın, Tokyo’dan sonra, en çok kullanılan  metro ÅŸebekesinin  bulunduÄŸu ÅŸehir.  Moskova metrosu,  ayrıca mimari ve sanat ÅŸaheseri.  Rusya cumhurbaÅŸkanının rezidansı burada, Rus Hükümeti burada, Rusya Parlamentosunun iki kamarası, Devlet Duması ve Federasyon Konseyi burada.  Kadim bir siyasi iddia, “Moskova’yı alan, Rusya’yı alır” deyiÅŸi. 
 
Rusya’nın kalbi Moskova. Ülkenin iki federal ÅŸehrinden birisi (diÄŸeri, St. Petersburg) olarak  Devlet Duma’sında ve Federasyon Konseyi’nde temsilci bulundurma hakkı var. Bu baÄŸlamda,  Rusya Federasyonunu oluÅŸturan diÄŸer cumhuriyetlerle siyasi alanda eÅŸitlenir, Moskova. (Rusya Federasyonunu oluÅŸturan 83 idari birimden 21’i respublik.)  Moskova’nın ayrıca  otuzbeÅŸ sandalyelik kendi yerel Duma’sı ve hükümeti  var.  10 okrug ve 123 reyon’dan oluÅŸan ÅŸehrin  günümüzdeki yönetimi, Belediye BaÅŸkanı Yuri Lujkov’da.  1991’den bu yana görevde olan Jujkov, aynı zamanda     Moskova Hükümetinin BaÅŸbakanı. Sovyet sonrası Moskova’ya damgasını vuran adam.  1 Åžubat 1995’de göndere çekilen Moskova bayrağı, BaÅŸkan Lujkov’un seçimi.   Erderhayı mızrakla öldürdüÄŸü görünen Aziz’in (St. George) en eski tasviri  Kapadokya’da. (Yılanlı Kilise, Göreme) 

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.