Sosyal Medya

Fatih’in Yunanlı Beylere mektubu: Eskisinden daha gönençli olacaksınız

16-12-2019 16:05

Fatih Sultan Mehmed 1454 sonbaharında, kendisine bağlılıklarını sunan Mora'nın 12 arhonuna (Atina'daki beylere) bir mektup yollamıştır. Bu kişiler "Kyr (Bey) Manuel Rallis ve tüm halkı, Kyr Sophianos ve tüm halkı, Kyr Demetrios Laskaris ve tüm halkı, Diplovatatsoi, Kavakioi, Petro Bua ve tüm halkları ile gelmek isteyen diğer herkesti." 'Oi' çoğul ekinin gösterdiği üzere, her bir arhonun kendisiyle beraber binlerce silahlı adam (Petro Bua'nın yanında muhtemelen 6.000 kişi vardı) ve geniş topraklar getirdiği düşünülürse, bu bağlılık sözü II. Mehmed adına ayrica bir çaba göstermeden elde ettiği kolay bir zaferin sonucu sayılır.



Fatih Sultan Mehmed onlara ÅŸu sözü vermiÅŸtir: 
 
...Mal ve mülklerinize, evlatlarınıza ve caninıza ve varlıklarınızın size düÅŸen kısmından hiçbir ÅŸeye el sürmeyeceÄŸim ve sizi barış içinde yaÅŸatacağım ki eskiden olduÄŸundan daha gönenç olasınız."
 
Ä°stanbul'un fethedildiÄŸine dair haberler Mora'ya vardığında genel bir panik yaÅŸanmışti. Her iki despot, yani Demetrios ve Thomas'ınkardeÅŸleri Constantine'nin tutumunun aksine Ä°talya'ya gitmeyi planladıkları ve Mora'yı Türklere bıraktıklarına dair haberler yayılıyordu. Bu karmaÅŸa içinde, yukarıdaki listede adı geçen Petro Bua'nın önayak olduÄŸu bir ayaklanma patlak vermiÅŸ ve sayıları yaklaşık 30 bin kiÅŸiyi bulan Moralı Arnavutlar, despotların yerine geçecek liderlerini seçmiÅŸlerdi. Demetrios'un despotluÄŸundaki insanlar, 1 asır önce despotluk yapmış olan Kantakuzenos'un torununu seçtiler. Thomas'ın despotluÄŸundakiler ise onun kayınbiraderini, yani Arkadya BeyliÄŸi'nin varislerinden biri olup 24 sene evvel Thomas'ın maÄŸlup ettiÄŸi Manuel Kantakuzenos'u seçtiler. Her iki olayda da, seçilen liderler bölgeyle yakın baÄŸları olan ve getirildikleri makama uygun kimseler olan Yunanlar Bölgedeki Yunanlar da ayaklanmaya iÅŸtirak etmiÅŸlerdi. 
 
Venedikliler, Cenevizliler ve Napoli Krallığı'nın Katalanları bu geliÅŸmeyi limanları ele geçirmek için bir firsat olarak gördüler ve elçileri vasıtasıyla hediyeler ile gerekli durumlarda dağıtılmak üzere rüÅŸvetler gönderdiler. Venedikli elçilere yaptıkları hiçbir anlaÅŸmayı yazıya dökmeme talimatı verildi. Despotlar Fatih Sultan Mehmed'den bizzat yardım istediler ve kendilerine Türk birlikleri gönderildi. Venedikliler, Türk birlikleriyle baÅŸa çıkmanın bedelini ölçüp tarttıktan sonra ilgilerini Ä°talyanlara sempati duyan Thomas'ın ve akabinde Demetrios'un üzerine yoÄŸunlaÅŸtırmalarına raÄŸmen, ikisiyle de anlaÅŸmaya varamamışlardır.
Fetihten beri birçok arhon ve ada yöneticisi Fatih Sultan Mehmed'in yanına varip baÄŸlılıklarını sunuyor ve onu ÅŸehirde ağırlıyorlardı.More'nın uzağına düÅŸen Ä°mroz'un (Gökçeada) yöneticisi tarihçi Mihael Kritovulos da benzer bir davranış sergilemiÅŸ ve adada yaÅŸanacak bir felaketin önüne geçmek için burayı Fatih 'in yönetimi altına vermiÅŸti: Sultan, Kritovulos'un bu davranışına karşılık onu yeniden adanın yöneticisi yapmıştır.
 
Kritovulos şunları kaleme almıştır:
 
"O (II. Mehmed) Sırplar ve Arnavutlar, Moralılar ve keza Midilli ve Sakız adalarından gelen heyetleri ve diÄŸer kimseleri huzuruna kabul etti. Tüm bu kiÅŸilere karşı lütufkâr davrandı. Bunlardan bazılarıyla barış anlaÅŸması yaptı ve güvenceler alıp verdi. DiÄŸerlerinin istedikleri ÅŸeyleri karşıladı. Bazılarına vergi kolaylıkları saÄŸlarken, diÄŸerlerine baÅŸka ihsanlarda bulundu ve hepsine karşı uzlaÅŸmacı konuÅŸtu."
 
 
Fatih sözünü tutmayınca...
 
Her ne kadar Fatih Sultan Mehmed'e sunulan bu sadakatin yaygın ve pragmatik bir davraniÅŸ olduÄŸu söylemek mümkünse de, elimizde yalnızca bu 12 kiÅŸiyle ilgili gerçek bir belge bulunuyor. KimliÄŸini saptayabildiÄŸimiz kiÅŸilerden hareketle, bunların Mora'nın önde gelenlerinden oldukları, bu iki despotluk içinde yer alan geniÅŸ bölge ve ÅŸehirlerin başında bulundukları, neredeyse hepsinin Paleologoslarla bağı bulunduÄŸu ve umumiyetle despotların otoritesini görmezden gelecek kadar güçlü olduklarını söyleyebiliriz. Bu ÅŸahıslarin, Fatih'in otoritesine boyun eÄŸeceklerini bildirmeleri, tüm Mora'nın (Venediklilerin limanları hariç olmak üzere) onun yönetimi altına geçmesinde belirleyici bir faktör olmuÅŸtur.
 
Fatih Sultan Mehmed sözünü tutmamış, 1458 ve 1460 yıllarında Mora'ya bizzat geldiÄŸi vakit anlaÅŸmalarda tek taraflı deÄŸiÅŸiklikler yapılmış, teslim olan arhonları maiyetine toplarken onla rin topraklarını Türklere, Macarlara, BoÅŸnaklara, Arnavutlara ve Ruslara timar olarak dağıtmıştır. Bunun sonucunda arhonlar topraklarının ellerinden çıkıp gittiÄŸini görmüÅŸler ve Manuel Rallis -listede 2, sırada- topraklarının Mora’nın  sancakbeyi Elvan bey oÄŸlu Sinan ile hisar seraskeri Chlemoutsi'ye (Åžemsi?) verildiÄŸine tanık olmuÅŸtu. Petro Bua'nın toprakları tam olarak bilinmemekle birlikte bunların Ä°brahim Engürüs'e verilen yerler arasında olması muhtemeldir (bu isimler, bir kısmı Sofya'da, bir kısmı da Topkapı Sarayı'nda bulunan Osmanlı tapu sicilleri içindeki 1460-63 yıllarını kapsayan TT10 no'lu tapu tahrir defterinde yer alır). Bu deÄŸiÅŸiklikler 1463 yazında Mora'da savaÅŸ patlak verdiÄŸinde arhonların çoÄŸunun, keza ailelerine mensup adamlarının neden Venedikliler için savaÅŸtığını açıklar.
 
Arhonlardan en azından 4'ünün kimliÄŸini tam olarak tespit edebiliyoruz ve diÄŸerlerinden bazıları hakkında kuvvetli tahminlerimiz var. Sophianos, Monemvasia'ya (BenefÅŸe) baÄŸlı geniÅŸ toprakları uzun süredir (kefali ya da re'is sıfatiyla) yönetiyormuÅŸ. Paleologos Sgouromallis, Karitena'yı 1460 senesinde Fatih Sultan Mehmed'e teslim etmiÅŸ. Philanthropenos ise büyük ihtimalle Patras'ta Constantine'e baÄŸlı olarak yöneticilik yapan Alexios Laskaris Philanthopenos'tur.
 
Listedeki ilk isim olan Sphrantzes'in, Constantine Paleologos'un yaveri ve yakın dostu olan tarihçi George Sphrantzes olduÄŸu kesindir. GeçmiÅŸte Patras, Mistra ve Messenia'nın büyük Wninün yöneticiliÄŸini yapmış, II. Murad için hizmette bulunmuÅŸtu. 29 Mayıs 1453'te hapse atilmasının ardından kendisi için istenen fidyenin eÅŸi tarafından ödeneceÄŸini bildirdiÄŸi 1454 kışında Edirne'ye yerleÅŸtirilmiÅŸtir. Despotların sert ve dengesiz bir mizaca sahip olan kuzenleri Manuel Rallis ve bir Arnavut yönetici ailesine mensup olan Petro Bua, Osmanlı-Venedik Savaşı esnasında Moraliların Venediklilere destek olmasına öncülük ettiler. Bua, Rallis ve Sgouromallis'in oÄŸulları Despot Thomas ile birlikte 1460 senesinde Mora'yI terk ettikten sonra Bizans tahtına Thomas'ı çıkarmak amacıyla -Mora'da olmasına raÄŸmen- tertiplenen savaÅŸ için geri dönmüÅŸlerdir.
 
 
 Petro Bua, Venediklilerden hürmet görmüÅŸ ve uzun bir yaÅŸam sürdükten sonra evinde vefat etmiÅŸtir. Fakat 1465 senesine kadar Manuel Rallis, oÄŸullarından 4'ü ve torunu savaÅŸta öldürülmüÅŸlerdir. Demetrios Laskaris, Mouchli'nin yöneticisi olan ve bu ÅŸehri 1458 senesinde Fatih Sultan Mehmed'e teslim eden Demetrios Asan'la iliÅŸkilendirilebilir. Fatih tarafindan diÄŸer arhonlarla birlikte Edirne'ye götürülmeden önce 4 oÄŸlunu Mora'nın dışına yollamış, bunlardan 3'ü Türklerle savaşırken yaÅŸamlarını yitirmiÅŸlerdir. 
 
Konu ettiÄŸimiz bu belge, incelikten yoksun bir yazıyla küçük bir Venedik kâğıdına yazılmıştır. Kâğıdın üzerindeki aÅŸina 'kardinal baÅŸlığı' kabartması tuÄŸranın soluna yerleÅŸtirilmiÅŸ ve parlak yüzeyi Türklerle yapılan kâğıt ticareti için üretilmiÅŸtir. 
 
Belge yakından incelendiÄŸinde, rulo ÅŸeklinde katlanmış olduÄŸunu ve sonraki bir zamanda üzerine bastırılıp düz olarak katlandığını gösteren boylamasına kat çizgileriyle kaplı olduÄŸu görülür. Belgenin arka kısmına dönemin Venedikçesiyle, "Copia del pal […* ve] duto" ÅŸeklinde duÅŸülen not, Venediklilerin bunu temsilcilerinin gördügü bir belgenin kopyası olarak kabul ettiklerini gösterir. Belgenin ne zaman ya da kimin tarafindan kopya edildiÄŸini öÄŸrenmek münmkün deÄŸildir. 
 
 
Müellif: Diana Gilliand Wrigth / Derin Tarih- sayı:8 /Kasım 2012

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.