Sosyal Medya

İran Dini Lideri Hamaney'in Yayınladığı 'Devrimin İkinci Aşaması' Bildirisi Ne Anlama Geliyor?

13-12-2019 11:27

İran’ın dini lideri Ali Hamaney, 13 Şubat 2019’da devrimin 40. yılı kutlamaları münasebetiyle özelde gençlere genelde ise tüm İran halkına hitap eder şekilde ‘Devrimin İkinci Aşaması-The Second Phase of the Revolution’ isimli bildiri yayınladı.



Devrim yıllarını ve Irak savaşı dönemini tecrübe etmemiÅŸ gençlere hitaben metnin giriÅŸ kısmında tarihsel bir anlatı sunan bildiride bilim, maneviyat ve ahlak, dış politika, adalet, yolsuzluk ve ekonomi gibi ara baÅŸlıklarla genç nesle yönelik tavsiyeler yer alıyor. Dini lidere ait resmi web sitesinde yayınlanan bildiri metninin içeriÄŸiyle uyumlu olarak Hamaney ile birlikte yürüyen doktor, mühendis, besic milisi, din adamı ve sporcu gibi çeÅŸitli meslek gruplarından gençlerin bulunduÄŸu görsel yer alıyor. Öte yandan “maksimum baskı” siyasetiyle artan ABD yaptırımları ve Ä°ran-ABD arasındaki olası savaÅŸ ihtimalini güçlendiren bölgedeki gerilimle birlikte okunduÄŸunda bu bildiri daha da anlam kazanıyor. Bu yazıda Hamaney’in dile getirdiÄŸi özeleÅŸtirilerini inceledikten sonra ‘Devrimin Ä°kinci AÅŸaması’ parolasıyla Yargı ve Devrim Muhafızları Ordusu’nun tepe isimlerinde yaÅŸanan deÄŸiÅŸikliklerin Ä°ran’ın iç ve dış dengelerine etkisini ele alacağız. 
 
Hamaney’in özeleÅŸtirileri: 
 
Devrim baÅŸarısız mı oldu? 
 
Devrimin Ä°kinci AÅŸaması bildirisi genç nesle yönelik tavsiyelerle birlikte devrimin 40 yılının muhasebesi olması açısından da önem arz ediyor. Ayetullah Hamaney bildiri metninde mevcut rejimi Pehlevi dönemiyle mukayese ederek idealize etmeye çalışsa da satır aralarında bazı özeleÅŸtiriler de yer alıyor. Devrimin 40 yılda vardığı sonucu bilmek adına sistemin bir numaralı isminden geldiÄŸi için bu eleÅŸtiriler daha da anlam kazanıyor. Nitekim bildiri metninin henüz baÅŸlarında ifade edilen “Ä°slam Cumhuriyeti hatalarını düzeltmeye hazırdır” cümlesi devrime dair hataların ilk ağızdan kabulü demek oluyor. Peki, ne tür hataları bulunuyor devrimin? Bildirinin ilerleyen kısımlarında ekonomi, adalet ve yolsuzluklar hakkında çeÅŸitli özeleÅŸtirilerin devam ettiÄŸini görmekteyiz. 
 
1-Adalet
 
Hamaney’in gençlere kılavuz olması maksadıyla nasihatlerle birlikte devrimin geçirmiÅŸ olduÄŸu serüveni de aktardığı bildiride deÄŸindiÄŸi konulardan birisi de adalet. Hamaney, her ne kadar devrimi birçok açıdan sitayiÅŸ etse de adalet bahsinde yaptığı yorum ÅŸu ÅŸekilde:  “Bu ifadem adaletin tesisi için çaba sarf edilmediÄŸi anlamına gelmesin ama adaletin iÅŸleyiÅŸinden razı deÄŸilim.” 
 
“Ä°slami devrim” olarak isimlendirilen ve Ä°ran’da 40. yılını doldurulan yönetim sisteminin liderinden gelen “adaletin iÅŸleyiÅŸinden razı deÄŸilim” ifadesi devrimin en temel deÄŸeri olan “adalet” konusundaki baÅŸarısını sorgulamaktadır. Nitekim Ä°ran’da adaletin iÅŸleyiÅŸi hususunda fikir edinmek için AÄŸustos 2019’da verilmiÅŸ iki ayrı hukuki kararı örnek verebiliriz: EÅŸi Mitra Ostad’ı silahla vurarak öldüren ve kısas (idam) cezasına çarptırılan Ä°ran eski CumhurbaÅŸkanı Yardımcısı ve eski Tahran Belediye BaÅŸkanı Muhammed Ali Necefi nakdi teminat karşılığında serbest kalmıştı. PaylaÅŸtığı video görüntüsünde zorunlu örtünmeyi eleÅŸtiren Ä°ranlı kadın hakları aktivisti Saba Kord Afshari “türbanını çıkararak fuhÅŸun yayılmasına sebep olmak” ve “devlet karşıtı propaganda yapmak” suçlamalarıyla 24 yıl hapis cezasına çarptırıldı. 
 
2- Ekonomi
 
Ayetullah Hamaney’in eleÅŸtiride bulunduÄŸu alanlardan bir diÄŸeri de ekonomi. Bildiri metninde iktisadi meselelerdeki en önemli dezavantajları ekonominin petrole olan bağımlılığı, bütçe planlamasındaki hatalar ve devlet kurumlarındaki israf olarak sıralayan Hamaney, ekonomi politikalarındaki istikrarsızlığın bedelinin genç iÅŸsizlik ve düÅŸük gelir ÅŸeklinde ödendiÄŸini ifade ediyor.” 
 
“Ekonomi alanındaki zayıf performans ülkeyi içten ve dışardan zora sokuyor. Ä°ç zorluklar aşılırsa dış zorlukların tesiri olmayacak. Dışardan gelen zorluklar temel olarak ekonomik yaptırımlar, iç zorluklar ise yapısal problemler ve yönetimin kusurlarından ibaret” ifadelerini kullanan Hamaney, ekonomi politikalarının baÅŸarılı olmadığını kabul ettiÄŸi bildiri metninde somut bir çözüm önerisi de sunmuÅŸ deÄŸil. Hamaney’in ekonomi alanındaki istikrarsızlığa yönelik getirdiÄŸi bu eleÅŸtiriler yaklaşık 8 yıl önce ilan ettiÄŸi direniÅŸ ekonomisi doktrininin de baÅŸarısız olduÄŸu anlamına geliyor. Nitekim Ä°ran CumhurbaÅŸkanı Hasan Ruhani ABD yaptırımlarının da etkisiyle ülke ekonomisinin 1980-88 arasındaki Irak savaşı döneminden daha kötü bir noktaya geldiÄŸini belirtmiÅŸti. 
 
3-Yolsuzluklar
 
Pehlevi rejimi ve birçok ülkeyle mukayese edildiÄŸinde Ä°ran’daki yolsuzluk oranının çok az olduÄŸunu dile getiren Hamaney “mevcut halin de kabul edilecek bir durum olmadığını” söylüyor. Hamaney Ä°ran’ın yolsuzluklar konusunda diÄŸer birçok ülkeden daha iyi durumda olduÄŸunu dile getirse de resmi veriler bunun tersini söylüyor. Uluslararası Åžeffaflık Örgütü’nün her yıl yayınladığı “Yolsuzluk Algı Endeksi” verilerine göre 2019 yılında 180 ülke içinde 138. sırada yer alıyor. Nitekim Ä°ran Ä°çiÅŸleri Bakanı Abdurrıza Rahmani Fazli de yolsuzluk ve kara para aklama faaliyetlerinin Ä°ran siyasetini kirlettiÄŸini belirtmiÅŸti. Ayetullah Hamaney’in gerek adalet gerekse de ekonomi ve yolsuzluk konularındaki özeleÅŸtirileri 40. yılını geride bırakan Ä°ran devriminin ilk ağızdan deÄŸerlendirilmesi açısından önem arz ediyor. Siyasi sistemlerin iki ana direÄŸinin ekonomi ve adalet olması hasebiyle bu eleÅŸtiriler devrimin baÅŸarısı konusunda da ipucu verebilir. Hamaney’in ÅŸu ifadesi de devrimin dünü ve bugününü deÄŸerlendirmekte bize yardımcı olabilir: “Açıkça söylemek gerekirse ÅŸu ana kadar olanlar ile olması gerekenler arasında derin bir boÅŸluk var.” 
 
Bildiriyle baÄŸlantılı olarak gerçekleÅŸen görev deÄŸiÅŸiklikleri 
 
Devrimin Ä°kinci AÅŸamasının yayınlanmasından kısa bir süre sonra bu bildiriyle baÄŸlantılı olarak kritik görev deÄŸiÅŸiklikleri yaÅŸandı. Bunlardan ilki Yargı Erki’nin başına Ä°brahim Reisi’nin getirilmesiydi. Reisi’nin yeni göreviyle ilgili açıklama yapan Hamaney, bu deÄŸiÅŸikliÄŸin devrimin ikinci aÅŸamasına yakışık kaldığını vurguladı. Ä°ran dini lideri Hamaney’in talebesi ve hemÅŸehrisi, radikal din adamlarından MeÅŸhed cuma imamı Alem’el-Huda’nın damadı olan Seyyid Ä°brahim Reisi Sâdât, 1960 yılında MeÅŸhed’de dünyaya geldi. Yargı erkinin başına getirilmeden önce Ä°ran’ın en büyük ve en prestijli iktisadi ve kültürel teÅŸekkülü olarak görülen Ä°mam Rıza Vakfı’na baÅŸkanlık yapan ve bu görevi sebebiyle “Horasan Valisi” olarak anılan Ä°brahim Reisi, Kum kentinde aldığı medrese eÄŸitimiyle dinî sahada, yargı alanındaki kademeli yükseliÅŸiyle de bürokraside seçkin bir konuma sahip. Bir diÄŸer önemli görev deÄŸiÅŸikliÄŸi ise Devrim Muhafızları Ordusu’nda gerçekleÅŸti. Devrimin Ä°kinci AÅŸaması ile baÄŸlantılı olarak DMO’nun başına Hüseyin Selami getirildi. Selami yeni görevi ile alakalı yaptığı “Devrim Muhafızları Ordusu, Devrimin Ä°kinci AÅŸaması döneminde rol oynama kapasitesine sahip olmalı” açıklamasıyla söz konusu bildiriye atıfta bulunmuÅŸtu. Bildiri özeleÅŸtiriler dışında muhteva anlamında yeni bir ÅŸey söylemese de yargı ve ordunun tepe isimlerindeki deÄŸiÅŸimlere etkisi itibariyle Ä°ran’ın iç ve dış dengelerine dair mesajlar taşıyor/barındırıyor. Dış dengelere olan etkisi ABD yaptırımlarıyla birlikte artan gerilimin savaÅŸa evrilme ihtimaliyle iliÅŸkilendirilebilir. Kısacası Hamaney, yargı ve ordudaki atamalarla zor zamanlara hazırlık yapmış olabilir. Nitekim 20 yaşında iken katıldığı Ä°ran-Irak Savaşı’nda 8 yıl boyunca cephede bulunan Devrim Muhafızları Ordusu Komutanı Hüseyin Selami’nin Hamaney’den aldığı ilk talimat ÅŸu ÅŸekilde: “Devrim Muhafızları Ordusu’nu her yönden güçlü ve her alanda hazırlıklı hale getir.” 
 
Seleflerine göre dış meselelerle daha ilgili olan ve politik duruÅŸ sergileyen Reisi, bu yönüyle de yeni görevinde dikkatleri üzerine çekebilir, Ä°ran’ın batıyla yaÅŸadığı gerginlikte adından sıkça söz ettirebilir. Ocak 2018’de Lübnan’a gerçekleÅŸtirdiÄŸi ziyaretinde Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah ile görüÅŸen Reisi, Hizbullah komutanlarıyla Ä°srail sınırının sıfır noktasında görüntü paylaÅŸmıştı. Devrimin Ä°kinci AÅŸaması bildirisi ile baÄŸlantılı olarak yapılan atamaların iç dengelere olan muhtemel etkileri de önem arz ediyor. Bu noktada Hamaney’in kendisinden sonraki yeni devrim liderine zemin hazırlığında olduÄŸu söylenebilir. Nitekim yargı Erki BaÅŸkanlığı’na getirilen Ä°brahim Reisi, Devrim RehberliÄŸi için ismi geçen adaylardan biri. Hamaney’in bu yeni görevlendirme ile hemÅŸerisi ve talebesi Reisi’yi ön plana çıkardığı düÅŸünülebilir. 
 
Reisi’nin baÅŸta Kasım Süleymani olmak üzere Devrim Muhafızları Ordusu’nun birçok komutanı ile yakın münasebetinin bulunması da Hamaney’e halef olacağı yönünde yorumlanıyor. Öte yandan Ä°ran Meclisi’nden yaklaşık 200 milletvekilinin Reisi’yi yargının başına atama kararından ötürü Hamaney’e teÅŸekkür mektubu yazmaları Reisi’nin siyasiler nezdindeki etkisine de iÅŸaret ediyor. Özetle Reisi’nin Yargı Erki BaÅŸkanlığı, Hamaney sonrası dini liderliÄŸe hazırlık için atılmış bir adım olabilir. Öte yandan Devrim RehberliÄŸi için konuÅŸulan isimlerden birisi de Hamaney’in oÄŸlu Mücteba... Hamaney’in Devrimin Ä°kinci AÅŸaması bildirisi ve yargı ile ordudaki kritik atamalarla Mücteba’nın çevresini güçlendirmeye çalışması uzak bir ihtimal deÄŸil. Sonuç olarak Hamaney mevcut bildiri sonrası gerçekleÅŸtirdiÄŸi atamalarla yeni dönemin proaktif olması için kendisine yakın isimleri kritik kurumların başına getirdi. Ä°deolojik sürekliliÄŸi saÄŸlamak isteyen Hamaney, iç ve dış dengeleri gözeterek yeni bir aÅŸamaya geçmiÅŸ durumda. 
 
 
Müellif: Adem Yılmaz / Karar

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.