Sosyal Medya

Türkiye için Bosna-Hersek'in Avrupa'ya açılan kapı olma potansiyeli

11-12-2019 16:25

Türkiye’nin Balkan pazarında bağlantılar açısından en avantajlı olduğu ülkelerden biri olan ve AB perspektifinden vazgeçmeyen Bosna-Hersek, ülkemizin AB’ye daha fazla gümrüksüz ticaret yapmasına imkan sağlaması bakımından önem arz ediyor.



Bosna-Hersek'in baÅŸkenti Saraybosna'da düzenlenen 23. Uluslararası Ä°ÅŸ Forumu (IBF), ülkenin gıda, tarım ve hayvancılık, turizm, inÅŸaat, saÄŸlık, metal, mobilya ve orman ürünleri sektörlerindeki ayrıcalıklı yapısına ve AB ile gümrüksüz ticaret yapma fırsatına dikkat çekti. Tüm dünyadan binin üzerinde iÅŸ insanının katılımıyla gerçekleÅŸtirilen zirvede, ÅŸirketten ÅŸirkete (B2B) görüÅŸmeler düzenlenerek Türk ve yabancı iÅŸ insanlarının bu ülke firmalarıyla yapabileceÄŸi iÅŸbirliÄŸi olanakları ele alındı. Organizasyonda ayrıca Bosna-Hersek’in AB ülkeleriyle olan ticaret anlaÅŸmalarına dikkat çekilirken, ülkenin Türk ve yabancı iÅŸ insanları için AB ile ticarette gümrüksüz bir giriÅŸ kapısı olarak kullanılabileceÄŸine de vurgu yapıldı.

Genel ekonomik durum
 
SavaÅŸ öncesinde ağır sanayi alt yapısına sahip bir ülke konumunda olan Bosna Hersek’te üretim metalürji ve kimya sanayi üzerine yoÄŸunlaÅŸmıştı ve ülkedeki üretim Yugoslav iç pazarının ihtiyaçlarını karşılamayı önceliyordu. SavaÅŸ esnasında sanayi tesisleri ağır hasar gördü ve ülkenin sanayiye dayalı üretim yapısı bozularak savaÅŸ sonrasında ekonomi merkezi hizmetler, bankacılık, enerji ve turizm alanlarına kaymış oldu. En ciddi makroekonomik sorunu iÅŸsizlik olan Bosna-Hersek’te kayıt dışı istihdam yüksek seviyede seyrediyor. Ülkenin iktisadi olarak öncelikli konularını Avrupa BirliÄŸi’ne entegrasyon, mali sistemin güçlendirilmesi, kamu yönetimi reformu, Dünya Ticaret Örgütü’ne üyelik ve istikrarlı büyüme oluÅŸturuyor.
 
Orta Avrupa Serbest Ticaret AnlaÅŸması (CEFTA)’nın üyesi olan Bosna-Hersek ile Türkiye arasında 2003 yılından beri Serbest Ticaret AnlaÅŸması uygulanıyor. Bosna-Hersek 2008 yılında Avrupa BirliÄŸi (AB) ile Ä°stikrar ve Katılım AnlaÅŸması imzalamış olmasına raÄŸmen bu anlaÅŸma henüz yürürlüÄŸe girmiÅŸ deÄŸil. AB ülkeleri tarafından onaylandıktan sonra yürürlüÄŸe girecek olan bu anlaÅŸma, AB standartlarına uygun üretilen bütün Bosna-Hersek ürünlerinin gümrüksüz ve hiçbir kısıtlama olmaksızın AB pazarına girmesini saÄŸlayacak. Bu durumun ülke ekonomisini canlandırması, rekabet gücünü artırması, doÄŸrudan yabancı yatırımları ve iÅŸ sahalarını geliÅŸtirmesi bekleniyor.
 
Fırsatlar barındıran altı temel sektör
 
Uluslararası Ä°ÅŸ Forumu (International Business Forum) Direktörü Erol Yarar forum öncesinde sekiz aylık bir periyodda dokuz kez Bosna-Hersek’e keÅŸif gezisi düzenledi ve Bosna’nın orman, fabrika, ÅŸehir, kasaba ve köylerini gezerek Türk ve dünya firmaları için ülkenin sahip olduÄŸu tüm iÅŸbirliÄŸi imkânlarını detaylarıyla araÅŸtırdı. Bu saha gezileri sonucunda Bosna’da iÅŸbirliÄŸi ve yatırım için büyük potansiyel barındıran altı temel sektör belirlendi. Bu sektörler gıda, tarım ve hayvancılık, orman ürünleri ve mobilya, turizm, metal ve otomotiv, saÄŸlık ve inÅŸaat olarak gruplandırıldı. Forumda bu sektörlerin her biri için özel oturum düzenlenerek potansiyel iÅŸbirliÄŸi ve yatırım imkânları alanda uzman iÅŸ insanları ve CEO’lar nezaretinde tartışıldı. Bosna-Hersek’te özellikle organik tarım ve helal gıda pazarı için bakir topraklar bulunduÄŸuna dikkat çekilen forumda, Avrupa’daki 50 bin tonluk helal gıda pazarına Bosna-Hersek’te yapılacak yatırımlar vasıtasıyla kolayca ulaşılabileceÄŸi belirtildi. Yıllık 7 milyon metreküp aÄŸaç kesimi yapılan Bosna Hersek, orman ürünleri ve mobilya sektörü için yüksek miktarda hammadde barındırıyor. Turizm sektöründe ise yıllık 100 bin Türk ve 150-200 bin Arap turiste ev sahipliÄŸi yapıyor.
 
Forumda protokol konuÅŸmalarının ardından sektörel görüÅŸme ve paneller düzenlenerek sektörler bazında birebir iÅŸ anlaÅŸmaları yapılmasına olanak sunuldu. Toplantının ikinci gününde misafir iÅŸ insanları için fabrika gezileri düzenlendi.
 
Bosna-Hersek - Türkiye Ä°ÅŸbirliÄŸi Potansiyelinin Çok Altında
 
2003 yılında Türkiye ile Bosna-Hersek arasında bir Serbest Ticaret AnlaÅŸması imzalandı. Ä°ki ülke arasındaki ticaret hacmi 2018 yılında 660 milyon dolar seviyesinde gerçekleÅŸti. Dolayısıyla mevcut iÅŸbirliÄŸi, hedef olarak belirlenen 1 milyar avroluk hacmin epey altında kalmış oluyor. Bu rakam, diÄŸer taraftan, iki ülke arasındaki tarihi, kültürel ve resmi iliÅŸkiye bakıldığında da potansiyelinin çok altında görünüyor. Bosna-Hersek’in AB ülkeleriyle 1000 kilometrelik bir kara sınırına sahip bulunması, Türk iÅŸ insanları için çok önemli bir fırsat olarak deÄŸerlendiriliyor.
 
Uluslararası Ä°ÅŸ Forumu’nda konuÅŸma yapan Ä°stanbul Ticaret Odası BaÅŸkanı Åžekip Avdagiç, Bosna-Hersek’i iÅŸ insanları açısından fırsatlar ülkesi olarak nitelendirdi. Ancak bu fırsatların detaylarıyla birlikte ortaya konulduÄŸu takdirde deÄŸerlendirilebileceÄŸini vurgulayan Avdagiç, ticaretin farklılıklardan ziyade ortak noktaları açığa çıkarması gerektiÄŸini belirtti. Ülkelerin ufkunu ticaret aracılığıyla geliÅŸtirebileceÄŸini söyleyen Avdagiç, Türkiye’de 2019 yılında iÅŸ yapma kolaylığının bir önceki yıla göre 17 basamak yükseldiÄŸini söyleyerek toplantıda hazır bulunan iÅŸ insanlarını Türkiye’de yatırım yapmaya davet etti. Ayrıca Bosna’nın AB ile 1,000 kilometre sınırı olması ve ürünlerin kara yoluyla 15 saat içinde Avrupa’ya ulaÅŸabilmesi bakımından Avrupa’yla iÅŸ yapmak isteyen Türk firmaları için çok cazip bir ülke olduÄŸunu belirtti.
 
Bosna’daki yatırım ortamını geliÅŸtirmek için dört noktanın üzerinde hassasiyetle durulması gerektiÄŸini belirten Avdagiç, bunları ÅŸöyle sıraladı: Bosna-Hersek AB üyeliÄŸi yolunda kararlı bir ÅŸekilde ilerlemeli; Bosna’da yaÅŸayan BoÅŸnak, Sırp ve Hırvat toplumları ortak Bosna ideali etrafında birleÅŸtirilmeli; bu toplumlar milliyetçilik sarmalına kapılmamalı; yetiÅŸmiÅŸ gençlerin ülke içinde tutulması için politikalar geliÅŸtirilmeli ve yurtdışına gidenlerin geri getirilmesi saÄŸlanmalı.
 
Bosna-Hersek’in avantajları
 
Bosna-Hersek’in AB pazarında eÄŸitim ve dil becerileri anlamında son derece rekabetçi bir insan kaynağı var. DüÅŸük gelir vergisi ve elektrik fiyatlarına ek olarak Bosna-Hersek parası Konvertible Mark (KM)’ın istikrarlı seyri de rekabetçi bir üretim imkânı sunuyor. Yerli ve yabancı yatırımcıların haklar konusunda eÅŸit olduÄŸu Bosna-Hersek’te yatırımcıların yüzde 84’ü ticari beklentilerinin karşılandığını belirtiyor, yüzde 70’i ise kazandıkları parayı tekrar Bosna-Hersek’te yatırıma dönüÅŸtürmek istiyor. Özellikle kalkınma alanında yatırıma ihtiyaç duyan bir ülke olan Bosna-Hersek’te enerji sektörü ÅŸu an potansiyelinin sadece yüzde 30’unu kullanabiliyor, ayrıca maden ve mineral sektörü ile turizm sektörü de potansiyellerinin çok altında yatırım alıyor. Bosna-Hersek verimli ve iÅŸlenmemiÅŸ arazileriyle organik tarım yatırımcıları tarafından da keÅŸfedilmeyi bekliyor.
 
Son beÅŸ yılda Bosna’da metal iÅŸleme, araba yan sanayi ve yedek parça sektörleriyle savunma sanayi adeta yeniden doÄŸuÅŸ yaşıyor. Otomotiv sektörüne çok önem veren Türkiye ve yedek parça sanayinde iyi olan Bosna’nın bu alanda iÅŸbirliÄŸi yapması iki ülke açısından da kazan-kazan iliÅŸkisi olabilir. Alt yapı ve inÅŸaat sektöründe Bosna’da büyük projelerin baÅŸlamak üzere olması da muhakkak piyasayı canlandırıcı bir etki yapacaktır. Saraybosna-Belgrad otoyolu projesinin bölgeye saÄŸlayacağı ekonomik faydanın yanı sıra bölgedeki istikrarı ve iyi iliÅŸkileri sürdürülebilir hale getirmesi bekleniyor.
 
Türkiye’nin Balkan pazarında baÄŸlantılar açısından en avantajlı olduÄŸu ülkelerden biri olan Bosna-Hersek pazarına Türk iÅŸ insanlarının ilgi göstermesi ve pazarda uygun fiyat ve kaliteyi gözeterek büyümeleri, AB perspektifinden vazgeçmeyen Bosna-Hersek kanalıyla Türkiye’nin AB’ye daha fazla gümrüksüz ticaret yapmasına olanak saÄŸlaması bakımından önem arz ediyor. Bu noktada Uluslararası Ä°ÅŸ Forumu ve öncesinde titizlikle gerçekleÅŸtirilen saha gezilerinde belirlenen altı sektördeki fırsatlar baÅŸka ülkelerden önce kullanılarak hem Balkanlar pazarında fark yaratılabilir hem de Bosna-Hersek uzun vadede Türkiye’nin AB’ye gümrüksüz açılan bir kapısı olabilir.
 
 
Müellif: Doç. Dr. Elif NuroÄŸlu (Türk-Alman Üniversitesi’nde Ä°ktisat Bölümü öÄŸretim üyesi) / Kaynak: Anadolu Ajansı

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.